Η σειρά του Λονδίνου

Η παγκοσμιοποίηση της ελεύθερης αγοράς και η προσαρμοστικότητα του κεφαλαίου να μετεγκαθίσταται σε προνομιούχες για αυτό περιοχές και κυρίως οι περιοδικές οικονομικές κρίσεις του, οδήγησαν τα τελευταία 20 χρόνια σε έναν φρενήρη αγώνα προσέλκυσης επενδύσεων εκ μέρους κυρίως των μεγαλύτερων αστικών κέντρων. Είτε ενισχύοντας την οικονομική ελκυστικότητά τους (φορολογικές ελαφρύνσεις, παροχές), είτε αναβαθμίζοντας την ποιότητα του αστικού τους χώρου (ανακύκλωση κτιριακού αποθέματος, αναβάθμιση μεταφορικού δικτύου, εξευγενισμοί). Η τακτική της φεστιβαλοποίησης, δηλαδή της δημιουργίας ενός γεγονότος (Έξπο, Μπιενάλε, Φεστιβάλ, Ολυμπιακοί Αγώνες, κλπ.) με τη χρονική συνθήκη του κατεπείγοντος, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ταχεία αλλαγή ολόκληρων περιοχών ως εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης. Η πρόφαση της διεθνούς καλής εικόνας της πόλης και η ανάγκη πώλησής της, όσο το δυνατόν με μεγαλύτερο αντίτιμο, οδήγησε συχνά σε καταστρατηγήσεις νομοθεσιών, παραβάσεις περιβαλλοντικών κανόνων και μετατοπίσεις πληθυσμών που αλλιώς δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν τόσο εύκολα. Στα παραπάνω προστίθενται οι σύνηθες υπερβάσεις προϋπολογισμών και η αδυναμία επανάχρησης των εγκαταστάσεων μετά το πέρας του γεγονότος, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αθήνα που μετά το 2004 της απέμειναν μονάχα τα συγκοινωνιακά έργα (ελλειμματικά από τη δεκαετία του '60).

Τη σκυτάλη φέτος παίρνει το Λονδίνο που με πληθυσμό 7,5 εκατομμυρίων αποτελεί την μεγαλύτερη πόλη της Ε.Ε. με έντονα κοινωνικά προβλήματα και χωροτακτικές ανισορροπίες. Οι προηγούμενες εμπειρίες φαίνεται να έχουν εμπεδωθεί τουλάχιστον σε επίπεδο επανάχρησης και αντιθέτως με την Αθήνα όπου το 95% ήταν μόνιμες κατασκευές, στο Λονδίνο έχουν υλοποιηθεί μονάχα 6 (Ολυμπιακό Στάδιο, Ποδηλατοδρόμιο, Αρένα καλαθοσφαίρισης, πετοσφαίρισης, Κέντρο υδάτινων αθλημάτων, Διεθνές ραδιοτηλεοπτικό κέντρο). Οι υπόλοιπες υποδομές είναι προσωρινής φύσεως που θα αποσυναρμολογηθούν με το πέρας των αγώνων και τα υλικά τους θα ανακυκλωθούν (από τις μονώσεις μέχρι τις επενδύσεις των όψεων), ενώ και μέρος των μόνιμων κατασκευών θα μειωθούν σε όγκο, έτσι ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή βιωσιμότητά τους. Για τον κατασκευαστικό τομέα λοιπόν, όλα φαίνονται να βαίνουν καλώς. Άλλωστε ο γραμματέας για τον Πολιτισμό, τα ΜΜΕ και τον Αθλητισμό Jeremy Hunt έχει δηλώσει ότι «οι κατασκευασμένες μελέτες υπήρξαν μια τεράστια επιτυχία για την Βρετανική κατασκευαστική βιομηχανία, τον δημόσιο τομέα και το Ηνωμένο Βασίλειο ως σύνολο.». Και αυτό φαίνεται μάλλον να επιβεβαιώνεται καθώς χιλιάδες βρετανικές επιχειρήσεις υπέγραψαν συμβάσεις αξίας 6 δις λιρών -εκ των οποίων πάνω από 1.500 απευθείας αναθέσεις-, ενώ 40.000 άνθρωποι περίπου εργάστηκαν στο ολυμπιακό πάρκο από το 2008.

Από την άλλη, ορισμένοι[1] υποστηρίζουν, εστιάζοντας στο ευρύτερο πλαίσιο, ότι οι ισολογισμοί δεν βγαίνουν καθώς θα υπάρξει εκτίναξη του προϋπολογισμού από τα 2,37 δις στα 9,3 δις[2] και ίσως στα 11 δις[3] (λίρες) λόγω σπατάλης πόρων (όπως το Ολυμπιακό Στάδιο και το Κέντρο υδάτινων αθλημάτων ή το logo των αγώνων που κόστισε 400.000 λίρες![4]) καθώς και πώς δεν θα επαληθευτούν ούτε οι αναμενόμενες προσελεύσεις τουριστών σύμφωνα με την μέχρι τώρα προσέλευση.

Έστω και με τον διογκωμένο προϋπολογισμό θα υπάρξει όφελος για τους απλούς πολίτες; Ο Richard Rogers είναι κατηγορηματικός ότι το νέο ολυμπιακό πάρκο σε masterplan των Allies & Morrison + HOK Sport με την ενδιαφέρουσα γλυπτική μορφολογική προσέγγιση είναι αυτό που θα βοηθήσει να αναγεννηθεί το ανατολικό Λονδίνο. Το ολυμπιακό πάρκο που φιλοδοξεί να αποτελέσει μια «νέα υπέροχη κληρονομιά»[5], θα καταναλώσει 2.000.000 τ.μ. «μολυσμένης και εγκαταλελειμμένης γης» της Lower Lea Valley, η οποία αποτελεί το όριο μεταξύ των δήμων Newham, Waltham Forest, Hackney και Tower Hamlets. Μετά τους Αγώνες το πάρκο θα αποτελέσει, σύμφωνα με τους ιθύνοντες[6], κόμβο για το ανατολικό Λονδίνο δημιουργώντας ευκαιρίες εκπαίδευσης και εργασίας καθώς και πολιτιστική ανάπτυξη ενώ σχεδιάστηκε έτσι ώστε να συνενώσει τους γύρω δήμους αλλά και να εμπλουτίσει την τοπική χλωρίδα αποκαθιστώντας τον υδροβιότοπο με τη φύτευση τοπικών ειδών. Άλλωστε ήδη από το 2002 με το Draft London Plan και τις μετέπειτα αναθεωρήσεις του το πλάνο για το Λονδίνο του 2020 εμπεριέχει το ανατολικό Λονδίνο ως περιοχή σε πρώτη προτεραιότητα παρέμβασης (πρώτο σημείο). Αυτό, σε συνδυασμό με παρεμβάσεις τύπου Blackfriars Bridge μπολιάζουν με θετικό πρόσημο (όσο αφορά τις προθέσεις) την περιπέτεια αυτού του μεγα-γεγονότος.

Η εξίσωση κάθε μορφής παρέμβασης στην πόλη ή κάθε μορφής ανάπτυξης (αν και καλύτερο θα ήταν μια επιδιωκούμενη αποανάπτυξη) με την όξυνση ανισοτήτων και την ενίσχυση συγκεκριμένων μικρών προνομιούχων ομάδων μπορεί να καταντήσει γραφική όταν διαψεύδεται από τα αποτελέσματα. Ας περιμένουμε λοιπόν να δούμε στο μεσοπρόθεσμο διάστημα τα οφέλη που με ενθουσιώδη τρόπο διακηρύσσονται. Στην περίπτωση των ολυμπιακών αγώνων βέβαια, με εξαίρεση ίσως την Βαρκελώνη, η ιστορία φαίνεται να επαληθεύει πανηγυρικά την εξίσωση.

του Νικόλα Μιτζάλη

Υποσημειώσεις
[1] Rowan Moore, The Olympic Park - review, εφημ.The Observer, 20/5/2012, Rajvir Rai, London 2012 Olympics: Olympic Delivery Authority reject criticism of Olympic venues, Εφημ. Τhe Τelegraph, 31/5/2012, http://www.telegraph.co.uk/sport/olympics/8650344/London-2012-Olympics-Olympic-Delivery-Authority-reject-criticism-of-Olympic-venues.html#
[2] Will Jennings, «London 2012: Olympic Risk, Risk Management, and Olymponomics», Αύγουστος 2008, John Liner Review, 22(2), σσ.39-45.
[3] London 2012 Olympics: Government furious over Margaret Hodge's criticism of Games budget, http://www.telegraph.co.uk/sport/olympics/9141833/London-2012-Olympics-Government-furious-over-Margaret-Hodges-criticism-of-Games-budget.html
[4] Will Jennings, «London 2012..., ό.π.
[5] Prior, J. (2006) Summary of proof of evidence of Jason Prior, Regional Vice President, EDAW Regeneration and design of Olympic and Legacy Development, σ.23, http://www.persona.uk.com/olympics/LDA_Proofs/Jason_Prior/Proof.pdf
[6] London 2012 Committee, (2004), London 2012: a vision for the Olympic and Paralympic Games, σ.3.