Μην σκέφτεσαι, κοίτα!

Η ευρηματική πρόταση του RAAAF για τον χώρο του πρώην εργοστασίου ζάχαρης στο Groningen της Ολλανδίας.

Από το 1913 που το εργοστάσιο ζάχαρης SuikerUnie στο Groningen, βόρεια της Ολλανδίας, ξεκίνησε την λειτουργία του αποτέλεσε ένα τοπόσημο όχι μονάχα λόγω της έκτασής του, του μεγέθους του και της γειτνίασης του με το ιστορικό κέντρο ή επειδή έδινε εργασία σε εκατοντάδες πολίτες αλλά και διότι όλη η πόλη μπορούσε να «οσμιστεί» την παρουσία του καθώς όταν φύσαγε δυτικός άνεμος η έντονη οσμή από την κατεργασία των τεύτλων διαχέονταν σε όλο το κέντρο.

Με την πάροδο των ετών και των αντίστοιχων αναδιπλώσεων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, αποφασίστηκε τον Ιανουάριο του 2008 το κλείσιμό του και η μεταφορά της επιχείρησης σε χώρες με αναπτυσσόμενη οικονομία για ευνόητους λόγους.

Από τότε, και κυρίως μετά την κατεδάφιση των εγκαταστάσεων το 2011, ο δήμος στον οποίο ανήκουν τα 133 εκτάρια του χώρου, αποφάσισε να επανενεργοποιήσει το μέρος προφανώς για να αξιοποιήσει το μεγάλο αυτό αστικό κενό.

Προσέγγισε λοιπόν το αρχιτεκτονικό γραφείο RAAAF (Ronald Rietveld, Erik Rietveld και Arna Mackic) αναθέτοντάς του να προτείνει χρήσεις για τα επόμενα 15-20 χρόνια δεδομένου του ότι μεγάλο μέρος του χώρου θα αναλωθεί για την δημιουργία νέων κατοικιών. Το ολλανδικό γραφείο καινοτομώντας πρότεινε την δημιουργία ενός υπόγειου δημόσιου χώρου ο οποίος εν μέρει ήδη υπάρχει 12 μέτρα κάτω από τα σιλό μεταξύ των εκατοντάδων κολονών που αποτελούσαν μέρος των θεμελίων. Το όνομα της μελέτης After Image, (Μετα-εικόνα) δεν είναι τυχαία.

Η προσέγγιση του Rietveld, που αρέσκεται στην ενασχόληση με τις θεματικές της κενότητας, της διαθεσιμότητας και της επανάχρησης, βασίζεται στην Βιτγενσταινή (sic) θεώρηση: "Μην σκέφτεσαι αλλά κοίτα" η οποία και είναι η αγαπημένη του. Για τον Βιτγκενστάιν, η σκέψη και η κατανόηση είχε να κάνει με την απεικόνιση όχι μονάχα ως ασύνειδη διαδικασία που αποκαλύπτει απωθημένες σκέψεις αναπαριστώντας τα γεγονότα με εικόνες, όπως υποστήριζε ο Φρόυντ, αλλά και ως βαθειά σιωπή που εναντιώνεται στο επιφανειακό σκέπτεσθαι. Το 'βλέπειν' λοιπόν χρησιμοποιείται εδώ από τον Rietveld κυριολεκτικά για να ανιχνεύσει κοινωνικές συνδέσεις μεταξύ της ιστορικής μνήμης που αποδίδεται από τις εναπομείνασες κολόνες και της πόλης που μετασχηματίζεται με νέους χώρους και χρήσεις.

Το εναπομείναντα κενό ανασχηματίζεται έτσι σε τόπο συνεύρεσης και κοινωνικοποίησης με συνειρμούς για τον πρώην χώρο κοινωνικοποίησης του εργοστασίου και σχεδιαζόμενο γίνεται ένα νέο τοπόσημο διακριτό ακόμα και έπειτα από την μελλοντική υλοποίηση των νέων κατοικιών. Η πρόταση του RAAAF αποδεικνύει το πώς η αρχιτεκτονική μπορεί να εμπλακεί αποτελεσματικά με το κοινωνικό δημιουργώντας σχέσεις χωρίς να καταφεύγει απαραίτητα στην κενότητα του 'γεμίσματος' της δόμησης.

του Νικόλα Μιτζάλη
2/9/2015