Πρώην Αεροδρόμιο Ελληνικού: Χτίσιμο λόγω κρίσης

Στην Ελλάδα πιο φανερή δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Η καθημερινή απόρριψή της εις χάριν του κερδοσκοπικού παραλόγου έχει οδηγήσει σε μια κοινωνική θραυσματοποίηση και κυρίως σε μια ευρύτατη και συλλογική καταστροφή του περιβάλλοντος και του αστικού χώρου. Πρωτοστάτης βέβαια σε αυτό το ανήθικο πανηγύρι η πολιτική εξουσία η διαδρομή της οποίας βρίσκεται σε πλήρη αντιστοιχία με τον αφηγηματικό άξονα της ιστορίας του ελληνικού δημόσιου χώρου. Δεν θα επεκταθώ εδώ, ούτε θα κάνω αναδρομές για να αποδείξω το πώς ο τελευταίος χρησιμοποιείται συστηματικά για κερδοσκοπικούς και ενίοτε ψηφοθηρικούς σκοπούς. Όλοι γνωρίζετε λ.χ. την πρωτοτυπία της αυθαίρετης δόμησης. Θα υπενθυμίσω μονάχα τις πρόσφατες αντιδράσεις πολιτικών (και εκ των κυβερνώντων) ως προς την αυστηροποίηση της εκτός σχεδίου δόμησης σε περιοχές Natura που πρότεινε η υπουργός περιβάλλοντος με το εξωφρενικό πρόταγμα ότι θα υποστεί ανείπωτο πλήγμα η αναπτυξιακή πορεία της χώρας!. Κι όμως, τόσες δεκαετίες που  κατακερματίζουν την ύπαιθρο επιτρέποντας εάν όχι ενθαρρύνοντας την αυθαίρετη σπορά θλιβερών μπετονένιων κατασκευών δεν έχω ακόμα διαπιστώσει το είδος της ανάπτυξης που έχει επέλθει.

Η σημερινή κυβερνητική εξουσία, εμπλουτίζοντας το επικοινωνιακό της λεξιλόγιο με την περίφημη «πράσινη» ανάπτυξη στα πλαίσια μιας πανευρωπαϊκής οικολογοποίησης του καπιταλισμού, αποφάσισε να πλειοδοτήσει σε κοινωνική ευαισθησία και να εξαγγείλει δια μέσου κρατικού καναλιού στις 25/2/2010 ότι στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού προγραμματίζει (τι άστοχη λέξη βέβαια για την εδώ πραγματικότητα. Ζητώ την κατανόησή σας και την συγκράτηση τυχόν μειδιαμάτων) να κατασκευάσει γήπεδο γκολφ, πανεπιστήμιο, ερευνητικά κέντρα, οικιστικά συγκροτήματα...Α! και σε ό,τι περισσέψει θα φυτέψει και κανα παρτέρι που θα ποτίζει ο γείτονας. Συν το ότι όλα τα κτίρια θα είναι βιοκλιματικά! Αυτή είναι «πράσινη» ανάπτυξη.

Τι θέλετε δηλαδή; Να γίνει μητροπολιτικό πάρκο υψηλού πρασίνου; Είστε με τα καλά σας; εάν δεν είστε αντιδραστικοί θα είστε τουλάχιστον αφελείς. Η χώρα βρίσκεται σε βαθειά κρίση, δεν έχει περιθώρια για «πολυτέλειες» και «ουτοπίες». Έτσι χαρακτήρισε την εκδοχή του καθολικού πάρκου πρασίνου ο κ.Πολλάλης[2] αλλά και ο εκλεκτός της κυβέρνησης J.A. Acebillo[3] ο οποίος υπερασπίζοντας τον επιτυχημένο -τότε- αστικό βελονισμό της Βαρκελώνης στα πλαίσια της πολυκεντρικής προσέγγισης προτείνει για το Ελληνικό περιορισμένο χώρο πρασίνου (σύμφωνα και με τον κ.Πολλάλη 2.000 στρέμματα είναι αρκετά) και ταυτόχρονη ανταλλαγή εκτάσεων σε πυκνοδομημένες περιοχές της Αθήνας. Τα επιχειρήματα όλων όσων υπερασπίζουν παρόμοιες θέσεις είναι κυρίως τρία:

1. Οικονομικά οφέλη από την δόμηση που μεταφράζονται σε κάλυψη συντήρησης του πάρκου, δημιουργία 35.000 θέσεων εργασίας, ενίσχυση επιχειρηματικότητας
2. Το Ελληνικό χωροθετημένο μεταξύ Υμηττού και θάλασσας δεν συμβάλει τόσο στην βελτίωση του μικροκλίματος του λεκανοπεδίου (όπως π.χ.το Γουδί κι ο Ελαιώνας)
3. Θα μπορέσουν να μεταφερθούν εκεί υπερτοπικές δημόσιες χρήσεις ανακουφίζοντας άλλες αστικές περιοχές

Στο πρώτο και στο τρίτο έχει απαντήσει και με το παραπάνω η έρευνα του ΕΜΠ «Βασικές αρχές σχεδιασμού Μητροπολιτικού Πάρκου Πρασίνου στο πρώην αεροδρόμιο Ελληνικού», στα πλαίσια ερευνητικού προγράμματος του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος τον Δεκέμβριο του 2010[4] αποκαλύπτοντας ότι αν υπήρχε χρηστή διαχείριση (δηλαδή αν εισπράττονταν κανονικά τα μισθώματα των ολυμπιακών ακινήτων) σχετικά με τις συμβάσεις των ολυμπιακών εγκαταστάσεων του Ελληνικού και του Αγίου Κοσμά μέχρι το 2011 τα έσοδα θα ήταν περίπου 128,3 εκ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσαν να δημιουργηθούν δύο πάρκα του μεγέθους του Ελληνικού και να συντηρηθούν. Επιπλέον η έρευνα υπογραμμίζει ότι εάν το Ελληνικό Δημόσιο αξιοποιούσε το ΕΣΠΑ, τα κονδύλια που θα προέκυπταν για τις πράσινες και αστικές αναπλάσεις της Αθήνας, συμπεριλαμβανομένων των πάρκων, θα ανέρχονταν στο ύψος του 1 δισ. ευρώ.

Εδώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όπως επανειλημμένως έχει αναφέρει ο καθηγητής Νίκος Μπελαβίλας, τα πάρκα δεν είναι «νεκροί» χώροι αλλά αποτελούν πόλους τουρισμού και αναψυχής που μπορεί και να αποφέρουν έσοδα.    

Οι υπερτοπικές δημόσιες χρήσεις του τρίτου επιχειρήματος θα μπορούσαν κάλλιστα να φιλοξενηθούν στο Ελληνικό με την επανάχρηση 241 υφιστάμενων κτιρίων (εκ των 479) τα οποία και θα έφερναν τα επιθυμητά έσοδα [5].

Το δεύτερο επιχείρημα, αν και έχει εν μέρει επιστημονική βάση, παραμένει αίολο για δύο λόγους: Τα φιλόδοξα σχέδια αξιοποίησης του Ελαιώνα, του Γουδιού και του Σελεπιτσαρίου ως μητροπολιτικά πάρκα έχουν παραμείνει στα χαρτιά ενώ η εμπειρία σχετικά με τις απαλλοτριώσεις σε άλλα μέρη της Αθήνας μονάχα δυσπιστία προκαλεί. Κυρίως ως προς την χρονική εφαρμογή τους και την διαχείριση των χρημάτων που λόγω κρίσης μπορεί να κατευθυνθούν αλλού. Επιπλέον, τα απαιτούμενα χρήματα για τις απαλλοτριώσεις σε άλλα μέρη της Αθήνας θα αγγίξουν περίπου τα 4 δις ευρώ (για 1.000 στρέμματα) ποσό που δεν μπορεί να δώσει η κυβέρνηση στην παρούσα φάση. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ν.3843/2010, προβλέπει ότι τα έσοδα που θα συγκεντρωθούν από τα πρόστιμα των αυθαιρεσιών (ημιυπαίθριοι, κ.λπ.) θα διατεθούν για να συμβάλλουν στην αποκατάσταση των ζημιών που έχουν προκληθεί στο περιβάλλον, όπως με αστικές αναπλάσεις και με την απόκτηση χώρων πράσινου [6].

Τελοσπάντον, ο χώρος του Ελληνικού δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί απλά για να κινηθεί η αγορά των ακινήτων, αλλιώς με αυτή τη λογική θα έπρεπε να χτίσουμε ακτές, δάση, να ξεπουλήσουμε νησιά, μνημεία, συνειδήσεις, κι αυτό στην ουσία για να κερδοσκοπήσουν εργολαβικοί και μη κύκλοι. Τα δημόσια ακίνητα δεν μπορεί να αξιοποιούνται με καθαρά οικονομικά και μη κοινωνικά κριτήρια, ούτε τα πολιτικά αδιέξοδα μπορεί να επιλύονται με τέτοιο αδιανόητο τρόπο.  Υπενθυμίζω ότι η μη εφαρμογή του πεπερασμένου πια Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας που θα απέδιδε επιπλέον 5 τ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο και η υπάρχουσα αναλογία των κάτι λιγότερο από 2,5τ.μ. ανά κάτοικο (η μικρότερη της Ευρώπης) καθιστά την δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου υψηλού πρασίνου στο Ελληνικό απαραίτητη. Θα προστεθούν έτσι 1,98τ.μ./κάτοικο βελτιώνοντας αισθητά την ποιότητα διαβίωσης στην ελληνική μητρόπολη και θα δημιουργηθεί μια πολύτιμη επανασύνδεση με το θαλάσσιο μέτωπο.

Οι απίστευτες προτάσεις [7] που έχουν ακουστεί διαχρονικά από ειδικούς και μη, όπως εκείνη της επαναλειτουργίας του αεροδρομίου με την μορφή μικρής αεροπορικής σχολής ως μοναδικό τρόπο εμπόδισης της αύξησης του σ.δ.(!) των γύρω οικοδομών και της μετατροπής του υφιστάμενου χώρου σε μια «νέα Γλυφάδα», ή εκείνη της δημιουργίας πίστας φόρμουλας 1, όχι μόνο δεν δικαιολογούνται -ακόμα κι αν η έννοια του αστικού πρασίνου στον τόπο μας θεωρείται άχρηστη και για πολλούς άγνωστη- αλλά αντιτίθενται στην βούληση της πλειοψηφίας των κατοίκων των τεσσάρων προσκείμενων δήμων (Ελληνικού, Αργυρούπολης, Γλυφάδας, Αλίμου) και των γνωμοδοτήσεων φορέων όπως ΤΕΕ, ΣΑΔΑΣ, ΣΕΠΟΧ.

Τα μικρά και μεγάλα κερδοσκοπικά συμφέροντα που καιροσκοπικά συντάσσονται με την κυρίαρχη άποψη η οποία ταυτίζει την αναπτυξιακή πορεία με την δόμηση πρέπει να γνωρίζουν ότι καθοριστικό κριτήριο επιτυχίας κάθε σχεδιασμού είναι το εύρος αποδοχής του και πως δεν θα επιτύχουν τους απώτερους στόχους τους χωρίς αντίσταση. Η Κερατέα δείχνει το παράδειγμα.  

Σημειώσεις
[1]P.Z.Proudhon,(1849), Les Confessions d'un revolutionaire pour servire a l'histoire de la Revolution de Fevier, Paris:Imprimerie de Boule, σ.106
[2] Ο καθηγητής κ. Σπύρος Πολλάλης εκπόνησε μελέτη για λογαριασμό του υπουργείου Οικονομικών, μέσω της Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου (ΚΕΔ). Μ.Τρατσά, «Πάρκο 2.000 στρεμμάτων στο Ελληνικό», http://www.tovima.gr/society/article/?aid=349754
[3] Ο κ.Acebillo σε συζήτηση με τίτλο "Αρχιτεκτονική και νέα πόλη" που είχε οργανώσει το Ι.ΣΤ.Α.ΜΕ. τον Μάιο του 2006 είχε αναφέρει το τετράπτυχο της φιλοσοφίας του: Οικονομία, Ασφάλεια, Real Estate  και Επιχειρηματικότητα καθώς και το ότι... «πρέπει να βρούµε µηχανισµούς οι οποίοι θα κάνουν αυτό το σύστηµα να γίνει ένα σύστηµα προσαρµοσµένο σ' αυτό το οποίο θέλουν οι πολίτες», αναγνωρίζοντας ότι η παγκοσμιοποίηση μας οδηγεί μεν σε ένα απεχθές νεοφιλελεύθερο όραµα το οποίο όμως τελικά θα πρέπει να πραγµατώσουµε! Πρακτικά του ΙΣΤΑΜΕ, Πόλεις και Πολιτικές, http://politicalreviewgr.blogspot.com/2010/12/2006-anton-acebillo.html   
[4] www.arch.ntua.gr/envlab
[5] Ο συνάδελφος Θάνος Στασινόπουλος στην στήλη του «Αλφαδιές», δημοσίευσε τον προηγούμενο μήνα άρθρο με τον τίτλο «Πάρκα και υποβρύχια. Η έφοδος στο πράσινο του Ελληνικού» καταλήγοντας ότι ενώ από την μία η κυβέρνηση θεωρεί δυσβάστακτη δαπάνη την συντήρηση ενός μητροπολιτικού πάρκου, από την άλλη παραγγέλνει υποβρύχια αξίας 463 εκ. ευρώ.
[6] Στην Αθήνα έχουν ήδη προταθεί προς απαλλοτρίωση 12.700τ.μ. συνολικής αξίας 14.500.000 ευρώ. http://www.ypeka.gr/
[7] ενδιαφέρουσα η εισήγηση-εργασία των Α.Αποστόλου, Κ.Σταμουλίδη, «Η Έκταση του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό ως πεδίο αντιπαράθεσης», Πρακτικά 2^ου συνεδρίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, τ.2, 2009, ΣΕΠΟΧ-ΥΠΕΧΩΔΕ-ΤΕΕ Μαγνησίας, σσ.729-735