Ο εξευγενισμός στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Το παράδειγμα του Χάρλεμ

Φοιτητής : Αλέξανδρος Δανιηλίδης
Καθηγητής: Πατρίκιος Γεώργιος 
Αρχιτεκτόνων Μηχανικών (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης - Ξάνθη)
Ημερομηνία παρουσίασης ερευνητικού: Μάρτιος 2011

Στο άκουσμα του όρου εξευγενισμού, οι πρώτες σκέψεις που έρχονται στο μυαλό μας είναι σίγουρα θετικές. Ο όρος μας παραπέμπει σε έννοιες άμεσα σχετιζόμενες με το ευγενικό, το καλό, το απαραίτητο, το όμορφο. Λογικό άλλωστε αφού το ένα συνθετικό της λέξης είναι η ευγένεια· μεταμορφώνω δηλαδή κάτι (στην δική μας περίπτωση τον αστικό χώρο) έτσι ώστε να έχει ευγενικά - όμορφα χαρακτηριστικά. Είναι όμως έτσι; Μήπως πίσω από τον όρο και τις ερμηνείες του εξευγενισμού κρύβονται έννοιες και καταστάσεις οι οποίες μόνο '' ευγενικές '' δεν μπορούν να θεωρούνται; Αυτή η απορία λοιπόν είναι ικανή να καταστήσει το ζήτημα του εξευγενισμού άξιο προς διερεύνηση και προβληματισμό μέσω διαφόρων παραδειγμάτων τόσο επί ελληνικού εδάφους όσο και του εξωτερικού.

Ο όρος εξευγενισμός είναι σίγουρα μία διφορούμενη έννοια. Σαν μία πρώτη ερμηνεία - και κάπως πιο επιστημονική - μπορούμε να δώσουμε την εξής:

« Ο εξευγενισμός και ο αστικός εξευγενισμός υποδηλώνουν τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές ανακατατάξεις σε μία αστική περιοχή χαμηλού βιοτικού επιπέδου οι οποίες αποτελούν την απόρροια της εισαγωγής ιδιωτικών επενδύσεων και προσωπικού κεφαλαίου σ' αυτή ». Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Σίγουρα μπορούν να δοθούν ποικίλες απαντήσεις πάνω σ' αυτό και να προκύψουν πολλά και διαφορετικά συμπεράσματα. Ας δούμε όμως και μία άλλη ερμηνεία του όρου:

« Εξευγενισμός είναι η διαδικασία κατά την οποία φτωχές και εργατικές γειτονιές μέσα στην πόλη ,στα όρια της εγκατάλειψης, '' φρεσκάρονται '' μέσω της εισροής ιδιωτικού κεφαλαίου και αγοραστών/ενοικιαστών μεσαίας και αστικής τάξης. Οι φτωχότερες γειτονιές της εργατικής τάξης ξαναφτιάχνονται. Το κεφάλαιο και η '' αφρόκρεμα '' επιστρέφουν σπίτι και για μερικούς αυτό δεν είναι και το καλύτερο θέαμα ». ( Neil Smith, The new urban frontier, εκδ. Routledge)

Το παραπάνω φαινόμενο είναι ευρύτερα γνωστό στην διεθνή βιβλιογραφία ως gentrification. Πρόκειται για μια σύνθετη διαδικασία αστικού μετασχηματισμού με διαφορετικές διαστάσεις. Η σημαντικότερη από αυτές είναι η οικονομική καθώς ο εξευγενισμός του αστικού χώρου υποκινείται από επενδυτικές πρωτοβουλίες που έχουν ως στόχο την αξιοποίηση ακίνητης περιουσίας. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η πολιτιστική διάσταση του θέματος, και πιο συγκεκριμένα η σχέση της κτηματαγοράς με τον καλλιτεχνικό χώρο, καθώς το έναυσμα για τον εξευγενισμό μιας περιοχής δίνεται από τις δημιουργικές ομάδες που τον "ιχνηλατούν" και ανοίγουν τον δρόμο για τους επερχόμενους επενδυτές. Μια τρίτη διάσταση του ζητήματος είναι, βέβαια, η κοινωνική καθώς σε όλη την παραπάνω διαδικασία επηρεάζονται ανθρώπινες ζωές, μετακινούνται πληθυσμοί και διαλύονται τοπικές κοινότητες.

Το Harlem της Νέας Υόρκης είναι ένα τρανταχτό παράδειγμα αστικής μεταμόρφωσης ή εξευγενισμού ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 60. Οικονομικοπολιτικοί καθώς και κοινωνικοί παράγοντες συνέβαλλαν στη ριζική αναδιαμόρφωση της περίφημης αφροαμερικανικής συνοικίας, η οποία επί δεκαετίες αποτελούσε την κοιτίδα των Αφροαμερικανικών πληθυσμών της ευρύτερης περιοχής της Νέας Υόρκης. Φυσικά και η ανοικοδόμηση δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από αυτήν τη διαδικασία, η οποία, μέσω των οικιστικών και κατασκευαστικών επεμβάσεων, συμμετείχε ως 'βιτρίνα' για τη δικαιολόγηση των ευρύτερων αλλαγών που προωθούσε το πολιτειακό καθεστώς της Νέας Υόρκης.

Δείτε την εργασία σε pdf (60 σελ.) ΕΔΩ ή στο ακόλουθο flipbook

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.