Συναγερμός για την Αθήνα από ελληνοελβετικό «μέτωπο»

Για τους μεταπτυχιακούς φοιτητές του Ομοσπονδιακού Πολυτεχνείου της Λωζάννης αυτή η Αθήνα ήταν κυριολεκτικά να την πιεις στο ποτήρι. Λίγα μέτρα μακριά από το αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη που ήταν υποχρεωμένοι να βρίσκονται οι ίδιοι, χιλιάδες συνομήλικοί τους απολάμβαναν τη σχεδόν ανοιξιάτικη ημέρα και τους ελληνικούς μεζέδες στις ταβέρνες του Ρουφ και των Πετραλώνων.

Αλλά το κυριακάτικο συμπόσιο, προϊόν της συνεργασίας του δικού τους πανεπιστημίου με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, μιλούσε για μια πολύ διαφορετική Αθήνα. Την Αθήνα «εκτάκτου ανάγκης» όπως τη ζούμε τα τελευταία πέντε χρόνια, την Αθήνα με τις απροσπέλαστες γειτονιές, τις ζώνες «υψηλού κινδύνου», τα ανοιχτά ρήγματα κοινωνικής αποσύνθεσης στην καρδιά πάλαι ποτέ φιλήσυχων περιοχών. Γι' αυτήν την Αθήνα συγκεντρώθηκαν αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, οικονομολόγοι, πολιτικοί, δημοσιογράφοι, μήπως τώρα που καίει το σίδερο, αναζητηθούν λύσεις, ιδέες, προτάσεις, άμεσης εφαρμογής.

Ευέλικτο σχήμα
Σαν αυτή του Στ. Μάνου, ο οποίος αφού πρώτα θύμισε το μοντέλο της αναγέννησης της Πλάκας στα τέλη της δεκαετίας του '70, περιέγραψε μια αντίστοιχη συνθήκη για την κατάσταση που ζούμε σήμερα. Ζήτησε ένα ευέλικτο σχήμα υπό τον πρωθυπουργό με τη συμμετοχή του δημάρχου, τραπεζιτών, ενός διευθυντή μεγάλου ξενοδοχείου το οποίο όμως δεν θα διοικεί η κυβέρνηση, αλλά το Ίδρυμα Νιάρχου! Η ανάθεση της διοίκησης σε ένα όργανο εκτός κρατικής γραφειοκρατίας θα επιτρέψει την εφαρμογή όλων όσα συμφωνηθούν. «Η πρώτη του δουλειά θα είναι να καταργηθούν όλα όσα ισχύουν σήμερα», υπογράμμισε ο κ. Μάνος και από τη σχεδόν κατάμεστη αίθουσα ακούστηκε ο απόηχος του ξαφνιάσματος, αλλά και μιας σιωπηρής επιδοκιμασίας. «Θα πετύχουμε αν καταφέρουμε να κάνουμε το περπάτημα στην Αθήνα ελκυστικό και ευχάριστο», συμπλήρωσε ο κ. Μάνος.

Πρώτος είχε ανέβει στο βήμα ο γνωστός αρχιτέκτονας και αναπληρωτής καθηγητής στο ΕΜΠ Ανδ. Κούρκουλας, άμεσα εμπλεκόμενος στο κοινό πρόγραμμα με τη Λωζάννη, μαζί με την αρχιτέκτονα και λέκτορα στο ΕΜΠ Αριάδνη Βοζάνη. Η ομιλία του ήταν περισσότερο ένα κουδούνι αφύπνισης προς όλους. «Η πόλη βιώνει μια πρωτοφανή κρίση, παρακολουθούμε στην πραγματικότητα την κατάρρευση του κοινωνικού ιστού. Η αρχιτεκτονική δεν μπορεί να λειτουργήσει εν κενώ, να ξεφύγουμε από την εξωραϊστική αντίληψη για την αρχιτεκτονική, να ανατρέψουμε την πεποίθηση ότι η αρχιτεκτονική είναι μια πολυτέλεια». Ο κ. Κούρκουλας επιχείρησε να μεταδώσει στην αίθουσα την αίσθηση του κατεπείγοντος, κάνοντας ανοιχτό προσκλητήριο στην αρχιτεκτονική και ακαδημαϊκή κοινότητα («να δείξουμε δρόμους») τονίζοντας ταυτόχρονα ότι σε αυτή τη μάχη πρέπει να δώσουν το «παρών» και ελληνικές και ξένες δυνάμεις, μακριά από φοβικά σύνδρομα.

Το συμπόσιο ήταν μέρος ενός διπλού ερευνητικού προγράμματος στο οποίο θα συμμετέχουν για ένα ολόκληρο ακαδημαϊκό έτος φοιτητές του Πολυτεχνείου της Λωζάννης και του ΕΜΠ. Ο καθηγητής Χάρι Γκούγκερ, γνωστός αρχιτέκτονας και επικεφαλής της ελβετικής ομάδας, έχει παράδοση στη μελέτη μητροπολιτικών συνόλων με μεγάλη επιτυχία (η αντίστοιχη δουλειά του για λογαριασμό του Μπαχρέιν βραβεύτηκε στη φετινή Μπιενάλε της Βενετίας). Την Αθήνα την ξέρει πολύ καλά. Πριν περιγράψει την καταθλιπτική του βόλτα πίσω από την οδό Αθηνάς μοιράστηκε με ειλικρίνεια ορισμένα θετικά στοιχεία της ελληνικής πρωτεύουσας που ακόμα επιβιώνουν: τις γειτονιές του Κέντρου που ακόμα λειτουργούν, τη δραστήρια κοινωνική ζωή, το εκτεταμένο θαλάσσιο μέτωπο. «Η Αθήνα είχε να επιδείξει μια αξιοθαύμαστη παράδοση αφομοίωσης μεταναστών, αλλά τώρα φαίνεται να έχει κάτι αλλάξει», σημείωσε ο κ. Γκούγκερ. Αυτό το «κάτι» θα ψάξει τους επόμενους μήνες μαζί με τους φοιτητές του.

Πολιτισμικό έλλειμμα
Πολύ πιο δηκτικός ο Ι. Πυργιώτης, γ.γ. Πολιτιστικής και Τουριστικής Υποδομής στο υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. «Δεν χρειαζόμασταν τους μετανάστες και τους εξαρτημένους από ναρκωτικά για να φτάσουμε εκεί που φτάσαμε. Θα το καταφέρναμε αργά ή γρήγορα και μόνοι μας. Δεν έχετε παρά να δείτε το πολιτισμικό έλλειμμα, την απαξίωση και την υποβάθμιση του δημόσιου χώρου σε περιοχές που δεν υπάρχουν ούτε μετανάστες ούτε απελπισμένοι άνθρωποι». Ο δημοσιογράφος του ΣΚΑΪ και της «Καθημερινής» Μπ. Παπαδημητρίου ονόμασε το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα για την ανάκαμψη της Αθήνας, την «έλλειψη αγοράς», αλλά σημείωσε ότι υπάρχει και η αγορά που δημιουργείται από την καταστροφή. «Αν απαγορεύσεις την κυκλοφορία των Ι.Χ. από το Κέντρο, δημιουργείς ταυτόχρονα μια νέα αγορά», σημείωσε.

Παρόντες στο συμπόσιο ο νεοεκλεγείς δήμαρχος Αθηναίων Γ. Καμίνης και η υπουργός Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Τίνα Μπιρμπίλη. Ο πρώτος μίλησε, η δεύτερη όχι. Ο Γ. Καμίνης έκανε λόγο για τέλος εποχής. «Η περίοδος που όλα γίνονταν με τα λεφτά του κράτους τελείωσε. Το παλιό μοντέλο χρεοκόπησε, πρέπει να φέρουμε τους δημότες στο δήμο, να προσκαλέσουμε ομάδες εθελοντών για να συνεργαστούμε. Το στοίχημα είναι τεράστιο». Ακριβώς, κύριε δήμαρχε.

του Δημήτρη Ρηγόπουλου
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή