ΣΠΙΤΙ Ή ΔΙΑΤΡΟΦΗ;

Εδώ και τριάντα χρόνια με αδιάκοπους ρυθμούς διαπιστώνουμε τον εποικισμό της  ελληνικής υπαίθρου. Το μοντέλο της οικοδόμησης είναι η λεγόμενη «Εκτός Σχεδίου Δόμηση». Πρόκειται για μια ακόμη αρνητική πρωτοτυπία της Ελλάδας σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δυνατότητα που παρέχει το νομικό πλαίσιο είναι να εποικίζονται αδιακρίτως οι γεωργικές εκτάσεις. Η οικοδομή στρέφεται ενάντια στην γεωργία με ανεξέλεγκτο τρόπο. Ποιες είναι όμως οι συνέπειες της οικοδόμησης της υπαίθρου πέρα από την αισθητική υποβάθμιση του περιβάλλοντος;

Η κρίση στην παγκόσμια παραγωγή των διατροφικών προϊόντων είναι καλπάζουσα και θέτει βασικά ερωτήματα για τον τρόπο ανάπτυξης σε σχέση με το περιβαλλοντικό απόθεμα. Ο εποικισμός της υπαίθρου με το σύστημα της οικιστικής διασποράς καταναλώνει τεράστια αποθέματα παραγωγικού εδάφους και απαιτεί εκτεταμένες υποδομές για μικρά σχετικά φορτία κάλυψης οικιστικών αναγκών. Άλλωστε, η εκτός σχεδίου δόμηση αφορά ως επί το πλείστον τη δεύτερη κατοικία ή την κατοικία διακοπών. Ενώ υποτίθεται ότι η κοινωνία έχει εμπεδώσει την ανάγκη προστασίας των δασών, όπου εκεί η δόμηση απαγορεύεται, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις γεωργικές εκτάσεις που πέραν του παραγωγικού τους δυναμικού είναι και δασικές εκτάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων εκτάσεων στην Ελλάδα όπως και στην υπόλοιπη Μεσόγειο είναι οι εκτάσεις των ελαιώνων. Σε κάθε τέσσερα στρέμματα ελαιώνα, μπορεί να εγκατασταθεί σπίτι διακοσίων τουλάχιστον τετραγωνικών. Ποια λογική μπορεί να επιτρέπει την υποκατάσταση αυτών των παραγωγικών εδαφών με την διεσπαρμένη δόμηση;

Το λάδι είναι ένα διατροφικό προϊόν που η αξία του πιστοποιείται από κάθε άποψη, θεωρούμενο ως βάση της μεσογειακής, και όχι μόνο, διατροφής.  Εξασφαλίζει ευζωία και για πολλούς μακροζωία. Πέραν αυτού, αποτελεί τη βάση μιας διατροφικής κουλτούρας που σε συνδυασμό με άλλες γενεαλογίες διατροφικών προϊόντων μπορεί να περιγράψει ένα πρότυπο σύγχρονης υγιεινής διαβίωσης. Έτσι το πρόβλημα του εποικισμού των ελαιώνων παρουσιάζεται απογυμνωμένο: Σπίτι ή διατροφή; Αντικαθίσταται με τον τρόπο αυτό η παλιά επιχειρηματολογία των ωραίων και των άσχημων τοπίων, ή της αλλοίωσης των παραδοσιακών τους χαρακτηριστικών. Μια νέα ζωτική συνείδηση για το γεωργικό περιβάλλον και την διαθέσιμη ύπαιθρο οφείλει να καλλιεργηθεί. Σε μια ευρύτερη κλίμακα χρόνου είναι καθαρά ζήτημα επιβίωσης. Οι υφιστάμενοι ελαιώνες της ελληνικής επικράτειας οφείλουν  να πάρουν, στη συνείδηση των πολιτών  και στο περιεχόμενο των νόμων, τη θέση διατηρητέων μνημείων.  Με τη διαφορά ότι πρόκειται για μνημεία που δεν  μνημονεύουν τόσο  το μακρινό παρελθόν όσο την επιβίωση στο εγγύς μέλλον.

Δρ. Ζήσης Κοτιώνης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας