Urban Allotment Gardens in Europe

Το COST είναι ένα πανευρωπαϊκό πρόγραμμα που έχει ως αποστολή του την προώθηση της έρευνας αιχμής στην ευρωπαϊκή επιστήμη και την τεχνολογία μέσα από την καλλιέργεια νέων ιδεών και προϊόντων, συμβάλλοντας έτσι στην ενίσχυση της καινοτομίας στην Ευρώπη. Μέσα από αυτό το πρόγραμμα ερευνητές, μηχανικοί και μελετητές αναπτύσσουν από κοινού πρωτοβουλίες συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα με έμφαση τις σύγχρονες διεπιστημονικές προσεγγίσεις. Το COST στοχεύει επίσης στην καλύτερη ενσωμάτωση των χωρών με λιγότερη ανεπτυγμένη έρευνα και τον συγχρονισμό τους με τα πρωτοποριακά κέντρα γνώσης του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Το COST είναι ένας διεθνής, μη κερδοσκοπικός οργανισμός που υπάγεται στον βελγικό Νόμο. Σήμερα αριθμεί 36 χώρες μέλη (www.cost.eu)

Ο κύριος στόχος της δράσης 'Urban Allotment Gardens in Europe' (www.urbanallotments.eu) είναι να μελετήσει τους αστικούς λαχανόκηπους και τη σημασία τους για την αστική βιώσιμη ανάπτυξη μέσα τη δημιουργία μιας κοινής διεπιστημονικής πλατφόρμας. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών, λόγω της αύξησης της πυκνότητας της δόμησης στις αστικές περιοχές και την τη μείωση των πράσινων χώρων και υποδομών, διαπιστώνεται μια αύξηση του ενδιαφέροντος για παραχώρηση εκτάσεων προς καλλιέργεια μέσα στις πόλεις. Ο σύνθετος και αντιφατικός χαρακτήρας των αστικών λαχανόκηπων μελετάται, έτσι, στο πλαίσιο διαφορετικών ευρωπαϊκών αστικών πλαισίων και συνθηκών. Μέσω της μελέτης επιλεγμένων περιπτώσεων από τις διασταυρούμενες οπτικές της πολιτικής επιστήμης, της αστικής γεωγραφίας, της οικονομίας, την κοινωνιολογίας, της οικολογίας, του πολεοδομικού σχεδιασμού αναδεικνύονται τα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα αυτών των χώρων και οι προκλήσεις και ευκαιρίες που παρουσιάζονται κατά τον σχεδιασμό και τη λειτουργία τους. Η δράση συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση αυτών των πράσινων τόπων (places) στο πλαίσιο της χάραξης μιας νέας πολιτικής γι' αυτούς, σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, ενώ παράλληλα ενδυναμώνει τη συμμετοχή νέων ερευνητών μέσα από μια καλά οργανωμένη πρακτική δικτύωσής τους.

Από την Ελλάδα, στη δράση, συμμετέχουν ο Κώστας Τσιαμπάος (Αρχιτέκτονας-Λέκτορας ΕΜΠ), η Μαρία Παρταλίδου (Κοινωνιολόγος-Επ. Καθηγήτρια ΑΠΘ), η Θεοδοσία Ανθοπούλου (Γεωγράφος-Αναπλ. Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου) και η Δήμητρα Θεοχάρη (Αρχιτέκτονας, Αρχιτέκτονας Τοπίου-Υπ. Διδ. ΕΜΠ).

Λίγα λόγια για την αστική γεωργία
Το ζήτημα της αστικής γεωργίας κυριαρχεί στις συζητήσεις της αρχιτεκτονικής και αρχιτεκτονικής τοπίου τα τελευταία χρόνια, πράγμα που διαφαίνεται από την αύξηση βιβλιογραφίας, διαλέξεων, έρευνας και διαγωνισμών για το θέμα αυτό παγκοσμίως, αλλά μέχρι και την Διεθνή Έκθεση στο Μιλάνο του 2015 με θέμα «Feeding the Planet, Energy for Life». Σα θέμα, η αστική γεωργία, παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον οξύμωρο: οι πόλεις κατά κανόνα ιδρύθηκαν σε περιοχές παραγωγικής γης και η ανάπτυξη τους κατέκλυσε, ενώ συχνά εξαφάνισε, την αγροτική παραγωγή, ειδικά στις πιο μεγάλες μητροπόλεις, γεγονός που ανάγκασε τις περισσότερες παγκόσμιες πρωτεύουσες να εξαρτώνται από την παραγωγή φαγητού σε άλλες περιοχές ή χώρες. Η ανάγκη για Παγκόσμια Ασφάλεια Τροφής¹ (Global Food Security) έχει ανακύψει σαν ένα από τα μεγαλύτερα θέματα συζήτησης και δημιουργίας νέας νομοθεσίας σε Ευρώπη και Αμερική, μιας και παρ' όλους τους κατακριτές και τα λόμπι των πολιτικών αυτών, η διαχείριση των απορριμάτων τροφής και η βιώσιμη ανάπτυξη στην αγροτική παραγωγή είναι θέματα επείγοντα που χρειάζονται διεθνείς λύσεις².

Αναφέροντας μερικά δεδομένα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπολογιζεται ότι υπάρχουν:

- 79 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ υπάρχουν 124.2 εκατομμύρια βρίσκονται σε κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού²
- 898 εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη είναι στο όριο της πείνας, ενώ ταυτόχρονα 1.4 δισεκατομμύρια άνθρωποι είναι υπέρβαροι, συμπεριλαμβανομένου 500 εκατομύρια ανθώπων που είναι παχύσαρκοι²
- Αναμενόμενη αύξηση του συνόλου του πληθυσμούτης γης από 7 δις δε 9,1 δισεκατομμύρια ανθρώπων μέχρι το 2050, γεγονός που απαιτεί 70% αύξηση της προμήθειας φαγητού παγκοσμίως²
- Ενώ ταυτόχρονα έχουμε 30% του φαγητού παγκοσμίως να καταλήγει σαν απορρίματα τροφής. Συγκεκριμένα αυτό υπολογίζεται σε 89 εκατομμύρια τόνους (179 κιλά κατά κεφαλήν) και αναμένεται να αυξηθεί σε 126 εκατομμύρια τόνους (υπολογιζόμενη αύξηση 40%) εάν δεν γίνουν προληπτικές κινήσεις κα ληφθούν μέτρα²

Τα δεδομένα αυτά είναι αποκαλυπτικά και εντείνουν το ενδιαφέρον για αστική γεωργία σε κάθε διαθέσιμη περιοχή των πόλεων, ακόμα και σαν προσωρινή χρήση, με στόχο την αύξηση της ελαστικότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης των πόλεων (resilience³ and sustainability of cities⁴).

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για την υλοποίηση έργων αστικής γεωργίας: από τη εκχώρηση εκτάσεων πρασίνου σε αγρότες μέσα στις πόλεις, στη συνεργασία δήμων με αγροτικές ή γεωπονικές σχολές, στη δημιουργία συλλογικοτήτων με κοινωνικές και πολιτικές ιδέες για το φαγητό και την πόλη, στους σχολικούς κήπους, στη δημιουργία αστικών λαχανόκηπων, ή τέλος στην ατομική αξιοποίήση μπαλκονιών, παραθύρων, πράσινων τοίχων, πέργκολων, ταρατσών, ακαλύπτων και μικρών ιδιωτικών κήπων για καλλιέγεια λαχανικών, μυρωδικών ή φρούτων. Όλες οι παραπάνω κατηγορίες, χωρίς να αποκλειούμε άλλες πιθανές ιδέες, συμβάλλουν στην εγκατάσταση αρχών και πρακτικών αστικής γεωργίας προσφέροντας οφέλη πολλαπλά: κοινωνικής ζωής και συμμετοχής σε ένα νέο κύκλο, επαφή με τη φύση και έκθεση σε όλες τις φάσεις παραγωγής τροφής, υγείας με την έννοια της άσκησης, μείωσης άγχους και ψυχικής ισορροπίας, και τέλος την παραγωγή φαγητού που μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες διατροφής μίας οικογένειας.

Αν και τα δεδομένα σε κάθε ευρωπαϊκή πόλη είναι διαφορετικά, όσον αφορά τη γεωγραφία, τη γεωλογία, το κλιμα, την ιστορία παραγωγής φαγητού, την κουλτούρα, τη νομοθεσία, την κινητοποίηση και ενδιαφέρον, και τη διαθεσιμότητα πράσινων εκτάσεων για καλλιέργεια, καινοτόμες ιδέες καθιστούν τη δυνατότητα αστικής γεωργίας εφικτή σε όλη την Ευρώπη.

της Δήμητρας Θεοχάρη

Παραπομπές

1. http://www.who.int/trade/glossary/story028/en/ , link accessed 28.03.2016

2. http://www.europarl.europa.eu/news/en/news-room/20150424IPR45743/Milan-Expo-2015-EU-must-foster-global-food-security-MEPs-say , link accessed 28.03.2016

3. https://www.rockefellerfoundation.org/app/uploads/City-Resilience-Framework1.pdf , link accessed 28.03.2016

4. http://www.sustainablecities.eu/ , link accessed 28.03.2016