Αρχιτεκτονικά εγκλήµατα

Της Μικέλας Χαρτουλάρη
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ στα ΝΕΑ : Τρίτη 22 Φεβρουαρίου 2011

Η αρχιτεκτονική δεν είναι βιτρίνα. Είναι µια υπόθεση που µας αφορά όλους, επειδή έχει να κάνει µε τους όρους της συµβίωσής µας.

Ας κοιτάξουµε γύρω µας:

παγίδες στα πεζοδρόµια, σταµατηµένα σιντριβάνια, ξεχασµένα γλυπτά, κακοποιηµένα παιχνίδια στις λεγόµενες παιδικές χαρές, ξεχαρβαλωµένα παγκάκια, πλατείες - φαντάσµατα και κυρίως µια βουλιµία στην «αξιοποίηση» του οικοδοµήσιµου χώρου, διεκπεραιωτικές πολυκατοικίες, µεγαλόσχηµα δηµόσια κτίρια - βιτρίνες, αναπλάσεις που µένουν στη µέση... Ολα τυλιγµένα µε την απάθειά µας και µε τη δικαιολογία των «οικονοµικών περιορισµών» και του «ρεαλισµού». Και το σπουδαιότερο, όλα αποξηραµένα από τους χυµούς της ζωής. Ολα, σηµάδια για το πόσο απαξιώνουµε την αρχιτεκτονική ή, µάλλον, για το πόσο διαστρεβλωµένη είναι η αντίληψή µας για την αρχιτεκτονική.

Αυτήν την αντίληψη παλεύει µια ζωή να αλλάξει η Σουζάνα Αντωνακάκη, τόσο µε τα έργα που σχεδιάζουν και υλοποιούν ως αρχιτέκτονες µαζί µε τον σύντροφό της ∆ηµήτρη Αντωνακάκη όσο και µε τα γραπτά της. Χαρακτηριστικές οι παρεµβατικές επιφυλλίδες της που δηµοσιεύονται χρόνια τώρα στα «ΝΕΑ» καταδεικνύοντας ότι η αρχιτεκτονική δεν είναι πολυτέλεια, δεν είναι ντιζάιν, αλλά µας αφορά όλους διότι έχει να κάνει µε τις συνθήκες της ατοµικής και της συλλογικής ζωής µας στην πολύπλοκη πραγµατικότητα. Να τι υπογραµµίζει τούτο το βιβλίο µε τα «Χωρογραφήµατα», τα χρονογραφήµατά της δηλαδή για τον χώρο, τον ιδιωτικό και τον δηµόσιο, που δηµοσιεύτηκαν κατά την 11ετία 1998-2009.

Εκείνο που διαφοροποιεί τη µατιά της Αντωνακάκη, το αρχιτεκτονικό της στίγµα που καθοδηγεί τα κριτήριά της, είναι η αγωνία της για αρχιτεκτονικές λύσεις που να ενεργοποιούν την ανθρώπινη κοινότητα. Αυτές εντοπίζονται στους παραδοσιακούς οικισµούς, αλλά λείπουν δραµατικά από τα σύγχρονα αστικά κέντρα και τις σύγχρονες κατοικίες στη χώρα µας.

Είναι ενδεικτικό ένα σχόλιό της του 1998, επίκαιρο και σήµερα, για τον υπαίθριο χώρο που υποδέχεται τα δηµόσια κτίρια. Αφορµή, τα αποτελέσµατα ενός διαγωνισµού για ένα πανεπιστηµιακό συγκρότηµα. Η Αντωνακάκη επιµένει στον κοινωνικό ρόλο του δηµόσιου χώρου. Και υπερασπίζεται την προτεραιότητα που θα πρέπει να έχει το «κενό», «αυτός ο ζωτικός χώρος της σύνθεσης», ο οποίος διασφαλίζει την επικοινωνία ανάµεσα στα κτίσµατα και γίνεται λειτουργικός εάν και εφόσον επιτρέπει τις ενδιάµεσες στάσεις, τις παρακάµψεις, τις συναντήσεις των πολιτών. Κάτι που δεν συµβαίνει όταν αντιλαµβανόµαστε το δηµόσιο κτίριο (αλλά και το ιδιωτικό) ως περιχαρακωµένο χώρο που ενώνεται µε τους άλλους περιχαρακωµένους χώρους µε τη µικρότερη σε µήκος ευθεία, µε µια διαδροµή δηλαδή που υποχρεώνει τον πολίτη να κινηθεί µονοσήµαντα.

Τέτοια ζητήµατα απασχολούν την Αντωνακάκη που σχολιάζει µεταξύ άλλων τα «Ξενία» και την τύχη τους, τις προσθήκες κατ' ύψος και κατ' έκταση, την περιπέτεια των ηµιυπαίθριων χώρων και τις εκπτώσεις που συνοδεύουν τις εκάστοτε ρυθµίσεις, αλλά και τη µετα-ολυµπιακή Βαρκελώνη ή την Αρχιτεκτονική Σχολή στα Χανιά, πάντα µε αναφορές σε στοχαστές και λογοτέχνες, σε πολιτιστικά γεγονότα και βιβλία, σε φιλοσοφικά ζητήµατα ή κακώς κείµενα στην ελληνική επικράτεια. Γραµµένο γλαφυρά, αυτό το βιβλίο διαβάζεται µονορούφι σαν... θρίλερ για τα καθηµερινά δηµόσια και ιδιωτικά αρχιτεκτονικά εγκλήµατά µας και µας ανοίγει τα µάτια για την ποιότητα της ζωής µας ενθαρρύνοντας µια αλλαγή στη στάση µας.