Μουσεία και Αρχεία Αρχιτεκτονικής

Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ιδρύματα του κύρους του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Γκέτυ των ΗΠΑ, του Γερμανικού Μουσείου Αρχιτεκτονικής, του Βασιλικού Ινστιτούτου Βρεταννών Αρχιτεκτόνων και του Μουσείου Βικτωρίας και Αλβέρτου του Λονδίνου, και της Cité de l'architecture et du patrimoine του Παρισιού, που όλα εκπροσωπήθηκαν στο Συνέδριο.

Η Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί ουραγό μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τους δημόσιους θεσμούς προώθησης και, κυρίως, αξιοποίησης της αρχιτεκτονικής για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών και την οικονομική ανάπτυξη, μέσα από τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που θα προσείλκυε επισκέπτες πέραν των καλοκαιρινών μηνών, αλλά και την προώθηση των ελλήνων αρχιτεκτόνων στο εξωτερικό.

Εν τούτοις, η Ελλάδα διαθέτει ένα δραστήριο φορέα συλλογής, διαφύλαξης και προβολής της αρχιτεκτονικής και των τεκμηρίων της, τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής (ΑΝΑ) του Μουσείου Μπενάκη. Χωρίς άμεση κρατική ενίσχυση, τα ΑΝΑ διαφυλάσσουν το έργο των ελλήνων αρχιτεκτόνων και των εργοδοτών τους, μέσω της συλλογής σχεδίων, προπλασμάτων και πάσης φύσεως τεκμηρίων, που συντηρούνται και τίθενται στη διάθεση των ερευνητών και του κοινού, ενώ παράλληλα διοργανώνουν εκθέσεις και πραγματοποιούν εκδόσεις με βάση το υλικό που τους προσφέρουν κυρίως οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες, οι συγγενείς και οι κληρονόμοι τους.

Ενδεικτικό της ποιότητας του έργου που συντελείται στα ΑΝΑ και της διεθνούς αναγνώρισής του αποτελεί το γεγονός ότι έγιναν δεκτά ως μέλος του ICAM λίγο μόλις χρόνο μετά την ίδρυσή τους το 1995, ενώ το 2006 φιλοξένησαν το 13ο διεθνές συνέδριο του ICAM στην Αθήνα.

Τα ΑΝΑ εκπροσωπήθηκαν στη συνάντηση του Ελσίνκι από τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής τους καθηγητές Μ. Καρδαμίτση – Αδάμη (ΕΜΠ) και Γ. Πανέτσο (Πανεπιστήμιο Πατρών).

Ο πρόσφατος εορτασμός στο Ελσίνκι περιέλαβε επιστημονικό συμπόσιο (θέμα: Tο μέλλον των μουσείων αρχιτεκτονικής), με σημαντικό αριθμό ανακοινώσεων και συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης, και ενημερωτικές επισκέψεις σε αρχιτεκτονικά μουσεία, αρχεία, σύγχρονα κτήρια και τοποθεσίες αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος.

Από τα όσα ακούστηκαν κατά τη διάρκεια των συνεδριακών εκδηλώσεων ήταν εντυπωσιακή η σύγκλιση απόψεων σχετικά με δύο ζητήματα.

Το πρώτο θέμα ήταν αυτό της εμπορικής αξίας των αρχιτεκτονικών σχεδίων, που πριν από 20-25 χρόνια άρχισαν να πωλούνται και να αγοράζονται (μεταξύ άλλων και από ιδρύματα - μέλη του ICAΜ) ως έργα τέχνης. Υπήρξε ομοφωνία σχετικά με το γεγονός ότι η εμπορική αξία των νεώτερων αρχιτεκτονικών σχεδίων είναι μικρή στην ελεύθερη αγορά εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων. Το γεγονός αυτό ενισχύει την ουσιαστική αξία τους ως τεκμηρίων που αξίζει να διατηρηθούν όχι λόγω της οικονομικής, αλλά λόγω της αρχιτεκτονικής, ιστορικής και πολιτισμικής αξίας τους.

Το δεύτερο θέμα αφορά την υστεροφημία των ίδιων των αρχιτεκτόνων, αλλά και των πελατών τους. Υπήρξε ομοφωνία στο ότι η ιστορία της αρχιτεκτονικής στο μέλλον θα περιλάβει κυρίως όσους μπορέσουν να διασώσουν το έργο τους ως μέρος ευρύτερων αρχιτεκτονικών αρχείων, που θα το διαφυλάξουν με μορφή σχεδίων, εικόνων κ.λπ. Το δεδομένο αυτό θα πρέπει να επαναπροσδιορίσει τη δομή και τη λειτουργία των αρχιτεκτονικών μουσείων που οφείλουν να δώσουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη δημιουργία αρχείων, τη συλλογή τεκμηρίων και το άνοιγμα στην έρευνα.

Η οργάνωση της συνάντησης, ενόψει μάλιστα του προσεχούς συνεδρίου του ICAM στο Παρίσι το 2010, υπήρξε άρτια από κάθε άποψη και δικαίως οι Φιλανδοί αισθάνονταν υπερήφανοι ως οικοδεσπότες. Άλλωστε, με πρωτοβουλία του επαγγελματικού φορέα των φιλανδών αρχιτεκτόνων ιδρύθηκε το 1956 το Μουσείο Φιλανδικής Αρχιτεκτονικής, ένα από τα πρώτα εξειδικευμένα μουσεία αρχιτεκτονικής στον κόσμο. Ακόμη, με πρωτοβουλία των Φιλανδών συγκλήθηκε στο Ελσίνκι το 1979 το πρώτο ιδρυτικό συνέδριο του ICAM.

Το κυριότερο όμως είναι ότι οι Φιλανδοί, λόγω κρατικής πολιτικής, που στη συνέχεια μιμήθηκαν και άλλες χώρες, έχουν καταφέρει να εκπληρώσουν τον τελικό στόχο κάθε μουσείου αρχιτεκτονικής, την ενσωμάτωση δηλαδή της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού στην καθημερινή ζωή των πολιτών και την ανάδειξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής σε στοιχείο της ταυτότητας και της διεθνούς εικόνας της χώρας τους.

Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, υπεύθυνη Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής Μουσείου Μπενάκη
πληροφορίες:monumenta.gr