Σώθηκαν πέντε «Ξενία»Το πρώτο βήμα έγινε...

Η αρχή έγινε με τα κτίρια στην Καλαμπάκα, το Παληούρι Χαλκιδικής και την Ηγουμενίτσα, δείγματα γραφής για τον Αρη Κωνσταντινίδη, καθώς καιτο συγκρότημα στο Πλαταμώνα του Φ. Βώκου και της Βυτίνας του Κ. Μπίτσιου.

Το «Ξενία» στην Καλαμπάκα σώζεται μαζί με αυτά σε Παληούρι Χαλκιδικής, Ηγουμενίτσα, Πλαταμώνα και Βυτίνα
Είναι η πρώτη νίκη στους πολύχρονους αγώνες για τη διάσωση των ξεχωριστών κτιρίων της δεκαετίας του '60, που εύστοχα ο θεωρητικός της αρχιτεκτονικής καθηγητής Π. Μιχελής είχε αποκαλέσει «δείγματα της εν Ελλάδι αρχιτεκτονικής». Περιλαμβάνονται στη διδακτική ύλη των σημαντικότερων αρχιτεκτονικών του κόσμου, αλλά στη χώρα μας έχουν αφεθεί στην τύχη τους και μόνον ένα, αυτό της Μυκόνου, είχε χαρακτηριστεί διατηρητέο και έχει ανακαινιστεί με σεβασμό στην αξία του. Τα πιο σημαντικά υπολογίζονται σε 44, με βάση παλιότερη καταγραφή του καθηγητή του Πολυτεχνείου Δ. Ζήβα.

Τα «Ξενία» αποτελούν τους πιο χαρακτηριστικούς πρεσβευτές του μοντερνισμού, που έφτασε και στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του '50. Συνέπεσε με την παρουσία του Αρη Κωνσταντινίδη στα ηνία της τεχνικής υπηρεσίας του τότε ΕΟΤ, αλλά και τη δυναμική συμβολή σημαντικών αρχιτεκτόνων της εποχής, όπως οι Χ. Σφαέλλος, Γ. Νικολετόπουλος, Κ. Βώκος, Ι. Τριανταφυλλίδης κ.ά. Περιορισμένη αριθμητικά αλλά δυναμική, η παρουσία του άλλου μεγάλου της ελληνικής αρχιτεκτονικής, του Δημήτρη Πικιώνη, που σχεδίασε το «Ξενία» των Δελφών.

Την ξεχωριστή ταυτότητα των κτιρίων συνθέτουν οι λιτές γραμμές τους, το επιτυχημένο και τότε πρωτόγνωρο «πάντρεμα» της πέτρας, του ξύλου και του κατασυκοφαντημένου μπετόν, αλλά κυρίως η απόλυτη ένταξή τους στο φυσικό περιβάλλον και η αποδοτική αξιοποίηση των κλιματικών πλεονεκτημάτων της χώρας μας, δεκαετίες πριν να γίνει του συρμού η «πράσινη» αρχιτεκτονική.

Η απαξίωσή τους ξεκίνησε από τη δεκαετία του '70 και τη στροφή της χούντας στο μαζικό τουρισμό, με τα πολυώροφα ξενοδοχεία που κατά κανόνα προσβάλλουν το περιβάλλον. Συνεχίστηκε ώς τις ημέρες μας με τη συστηματική εγκατάλειψή τους, με αποκορύφωμα τα σχέδια του διάδοχου σχήματος, της Εταιρίας Τουριστικών Ακινήτων (ΕΤΑ), στις αρχές του 2003, να τα βγάλει στο σφυρί. Εντονες ήταν παρεμβάσεις του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, αλλά και επώνυμων δημιουργών από όλο τον κόσμο. «Τα κτίσματα αυτά ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά της ελληνικής και ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα», σημείωνε η Βαυαρική Ακαδημία Καλών Τεχνών, προς την οποία οι ελληνικές αρχές απαξίωσαν ακόμη και να απαντήσουν...

Δύο χρόνια αργότερα, με γνωμάτευση της δημοτικής αρχής Ιωαννίνων, που θεωρούσε το κτίριο «ζημιογόνο», δόθηκε άδεια κατεδάφισης του «Ξενία» και δικαίωμα ανέγερσης νέου ξενοδοχείου 500 κλινών.

Αγνώριστα από τις ανίερες παρεμβάσεις είναι τα κτίρια του Πόρου και του Μεσολογγίου, ενώ κατά καιρούς ακούγονται σενάρια κατεδάφισης για την περίπτωση του Ηρακλείου Κρήτης.

«Η απόφαση του Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων είναι το πρώτο αλλά καθοριστικό βήμα», δήλωσε στην «Ε» ο Παντελής Νικολακόπουλος, εκπρόσωπος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων. Και διευκρίνισε ότι ο χαρακτηρισμός αφορά το κάθε κτίριο ως σύνολο και όχι μόνον το εξωτερικό κέλυφος, που κατά τη γνώμη του θα ήταν το πάτημα για κακοποίηση και αποκατάσταση-μαϊμού. «Τα πέντε "Ξενία" αποτελούν μέρος ενός συνόλου περίπου 40 κτιρίων που θεωρούνται ξεχωριστά και πρέπει να προστατευθούν», μας εξηγεί, προβάλλοντας παράλληλα το αίτημα για άμεσες σωστικές παρεμβάσεις ώστε να σταματήσει η φθορά των κτισμάτων.

«Πιστεύουμε στη διάσωσή τους μέσα από αλυσίδα μικρών τουριστικών μονάδων, που θα προσφέρουν ποιοτικό τουρισμό, ο οποίος αποκτά σε διεθνή κλίμακα όλο και μεγαλύτερη αξία», υπογραμμίζει. Και περιμένει το επόμενο βήμα από το υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, το οποίο έχει πλέον αναγνωρίσει τα πλεονεκτήματα των «Ξενία» και έχει κηρύξει το 2008 έτος Αρη Κωνσταντινίδη.*

ΧΑΡΑΣ ΤΖΑΝΑΒΑΡΑ

(με την ευγενική παραχώρηση της συγγραφέως)

Σχετικά:
Τα «Ξενία» δεν είναι επενδυτικά «φιλέτα»
Σώστε τα Ξενία (άρθρο και video)