Το Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο, κτίριο της 30ετίας

Και νικητής είναι ο Φρανκ Γκέρι για το πρωτόγνωρο κτίριο του Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο. Αυτό πρόκριναν ως το σημαντικότερο αρχιτεκτόνημα των τελευταίων 30 ετών 28 από τους συνολικά 52 ειδικούς που συμμετείχαν σε έρευνα του αμερικανικού περιοδικού «Vanity Fair» (τεύχος Αυγούστου).

Το θεαματικό Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο, του Φρανκ Γκέρι, είναι πια ένα κτίριο που ελάχιστοι αγνοούν.

Δεν είναι όποιοι κι όποιοι. Μιλάμε για τους κορυφαίους αρχιτέκτονες (ανάμεσά τους και 11 κάτοχοι του βραβείου Pritzker), πρυτάνεις 8 κορυφαίων αρχιτεκτονικών σχολών (όπως Πρίνστον, Χάρβαρντ, McGill), κριτικοί κ.ά. Περισσότεροι από τους μισούς θεωρούν ότι το «φαινόμενο Μπιλμπάο» του Γκέρι άλλαξε τα δεδομένα της αρχιτεκτονικής. Προς το καλύτερο ή το χειρότερο; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει αντικειμενικά.

Δεν είναι τυχαίο, όμως, το γεγονός ότι δεύτερο σημαντικότερο κτίριο αναδείχθηκε το μινιμαλιστικό Μουσείο της συλλογής σύγχρονης τέχνης Μενίλ στο Χιούστον του Τέξας, έργο του Ιταλού Ρέντσο Πιάνο. Αν και απέχει αρκετά από την πρώτη θέση (έλαβε 10 ψήφους), η συγκεκριμένη επιλογή καταδεικνύει τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα στη σύγχρονη αρχιτεκτονική σήμερα.

Αν προσθέσουμε και την τρίτη επιλογή, του ακριβοθώρητου Ελβετού αρχιτέκτονα Πέτερ Τσούμθορ (με 9 ψήφους), που «ανακαλύφθηκε» από το ευρύ κοινό μόλις πέρυσι όταν έλαβε το Pritzker, βγάζουμε τα συμπεράσματά μας για τις προτιμήσεις της ίδιας της αρχιτεκτονικής κοινότητας.

Ο Γκέρι επηρέασε τη νέα γενιά

Το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο είναι σήμερα ένας από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς στην Ευρώπη. Κυριολεκτικά αναμόρφωσε την παρακμάζουσα οικονομική κατάσταση της βασκικής πόλης της Ισπανίας. Επηρέασε όμως και τη «γλώσσα» της αρχιτεκτονικής. «Η μετα-Μπιλμπάο εποχή έχει να μας επιδείξει έργα των Ρεμ Κούλχαας, Ζαχά Χαντίντ. Η γενιά τους επηρεάστηκε σημαντικά από τη μεγάλη θεαματική κλίμακα του Γκέρι», τονίζει ο συγγραφέας και κριτικός Πολ Γκολντμπέργκερ.

Το Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο μετράει ήδη μία δεκαετία. «Λίγο πριν από τα εγκαίνια, το επισκέφτηκα. Το κοίταξα και σκέφτηκα: "Θεέ μου, τι έκανα σ' αυτούς τους ανθρώπους; Μου πήρε μερικά χρόνια για να αρχίσει να μ' αρέσει"», παραδέχεται στο «V.F.» ο Φρανκ Γκέρι.

«Η αρχιτεκτονική του Γκέρι είναι σαν έκρηξη», λέει ο 72χρονος Ρέντσο Πιάνο, που ετοιμάζει τη δική μας Εθνική Λυρική Σκηνή και την Εθνική Βιβλιοθήκη για λογαριασμό του Ιδρύματος Νιάρχου στο Φάληρο. Αν όμως ο Γκέρι σκαλίζει τεράστιες σιδερένιες επιφάνειες, ο Πιάνο «σκαλίζει» με το φως, εξαφανίζοντας τελείως τους όγκους. Ολοκλήρωσε το Μουσείο Μενίλ στο Τέξας το 1987 και ήταν η πρώτη του παραγγελία στην Αμερική.

Τα Λουτρά στη Βαλς, το διάσημο έργο του Ελβετού αρχιτέκτονα Πέτερ Τσούμθορ.
Μέχρι πέρυσι που πήρε το Pritzker, απαγόρευε ρητά στα ΜΜΕ να αναφέρονται στα κτίριά του και στον ίδιο...

Μέχρι σήμερα πολλοί παραδέχονται ότι Γκέρι και Πιάνο εκπροσωπούν τις δύο αντίθετες «ιδεολογίες» της αρχιτεκτονικής αιχμής. «Ανοησίες», απαντά ευθαρσώς ο Πιάνο. «Η αρχιτεκτονική είναι τόσο σύνθετη. Τέτοιες κατηγοριοποιήσεις φανερώνουν άγνοια περί του αντικειμένου». Περισσότερο ενδιαφέρον έχει η απάντηση του Γκέρι. «Ήμασταν καλεσμένοι με τον Ρέντσο στην εκπομπή του Τσάρλι Ρόουζ κι εκείνος επέμενε: "Ποια είναι η διαφορά;". Η αγορά αποφασίζει, του απαντώ εγώ. Κανένας δεν με φώναξε να φτιάξω άλλο μουσείο μετά το Μπιλμπάο. "Εσένα;" ρωτά ο δημοσιογράφος τον Ρέντσο Πιάνο. Άρχισε να μετράει με τα δάχτυλά του. Δεν του έφταναν για να τα απαριθμήσει...».

Αρχιτεκτονική, μία ανδρική υπόθεση

Τρεις μόλις γυναίκες έλαβαν ψήφο από τους άνδρες συναδέλφους τους (μόλις τέσσερις γυναίκες συμμετείχαν στην έρευνα). Πρόκειται για την Ιρανο-Βρετανή Ζαχά Χαντίντ (για το Μουσείο ΜΑΧΧΙ στη Ρώμη αλλά και τον Πυροσβεστικό Σταθμό στη Γερμανία), τη Μάγια Λιν για το Νεκροταφείο πεσόντων Αμερικανών στο Βιετνάμ, στην Ουάσιγκτον, και την Ελίζαμπεθ Ντίλερ για το High Line στο Μανχάταν, μία από τις καλύτερες αστικές παρεμβάσεις του προηγούμενου αιώνα.

Οι συμμετέχοντες είχαν κι ένα δεύτερο ερώτημα να απαντήσουν: Ποιο θεωρούν το σημαντικότερο κτίριο σ' αυτή την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα; Εδώ νικητές αναδεικνύονται οι Ζακ Χέρτζογκ και Πιερ ντε Μερόν με 7 ψήφους για το ολυμπιακό στάδιο του Πεκίνου («Φωλιά του πουλιού»). Έπεται ο Λε Κορμπιζιέ με τέσσερις ψήφους. Μπορεί να πέθανε 45 χρόνια πριν, όμως το σχέδιό του για την εκκλησία του Αγίου Πέτρου στο Φιρμινί της Γαλλίας ολοκληρώθηκε το 2006. Ο Ολλανδός Ρεμ Κούλχαας έλαβε τρεις ψήφους για την Κεντρική Βιβλιοθήκη του Σιάτλ, 2 για το κτίριο της κινεζικής τηλεόρασης CCTV και έναν για το Casa de la Musica στο Πόρτο της Πορτογαλίας.

Το μοναδικό κρατικό κτίριο που επιλέχθηκε είναι το Κοινοβούλιο της Σκωτίας στο Εδιμβούργο, έργο του Καταλανού Ενρίκ Μιράγες που πέθανε το 2000. *


Τα 21 σημαντικότερα έργα αρχιτεκτονικής από το 1980 ώς σήμερα
 
1. Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο, του Φρανκ Γκέρι (28 ψήφοι).
2. Μουσείο Συλλογής Μενίλ στο Χιούστον, του Ρέντσο Πιάνο (10 ψήφοι).
3. Λουτρά στη Βαλς της Ελβετίας, του Πίτερ Τσούμθορ (9 ψ.).
4. Τράπεζα HSBC στο Χονγκ Κονγκ, του Νόρμαν Φέστερ (7 ψ.).
5. Κεντρική Βιβλιοθήκη στο Σιάτλ, του Ρεμ Κούλχαας (6).
6. Κτίριο Mediatheque στην Ιαπωνία, του Τόγιο Ιτο (6 ψ.).
7. Neue Staatsgalerie στη Στουτγκάρδη, του Τζέιμς Στίρλινγκ (6 ψ.).
8. «Εκκλησία του Φωτός» στην Οσάκα, του Ταντάο Αντο (6 ψ.).
9. Νεκροταφείο των πεσόντων στο Βιετνάμ στην Ουάσιγκτον, της Μάγια Λιν (5 ψ.).
10. Γέφυρα Millau Viaduct στη Γαλλία, του Νόρμαν Φόστερ (4).
11. Εβραϊκό Μουσείο στο Βερολίνο, του Ντάνιελ Λίμπεσκιντ (4 ψ).
12. Κτίριο Lloyd's στο Λονδίνο, του Ρίτσαρντ Ρότζερς (4 ψ.).
13. «Φωλιά του πουλιού» στο Πεκίνο, των Ζ. Χέρτζογκ - Ρ. ντε Μερόν (3 ψ.).
14. Κτίριο CCTV στο Πεκίνο, του Ρεμ Κούλχαας (3 ψ.).
15. Casa de la Musica στο Πόρτο της Πορτογαλίας, του Ρεμ Κούλχαας (3 ψ.).
16. Cartier Foundation στο Παρίσι, του Ζαν Νουβέλ (3 ψ.).
17. BWM στο Μόναχο, των COOP Himmelblau (3 ψ.).
18. Προσθήκη στο Μουσείο Νέλσον - Ατκινς στο Κάνσας, του Στίβεν Χολ (3 ψ.).
19. Κτίριο Cooper Union στη Νέα Υόρκη, του Τομ Μέιν (3 ψ.).
20. Πάρκο La Villette στο Παρίσι, του Μπερνάν Τσουμί (3 ψ.).
21. Εκκλησία Saint-Pierre στο Φιρμινί της Γαλλίας, του Λε Κορμπιζιέ (2 ψ.).

ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΠΑΡΚΑ
Δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία 23/08/2010