Το τείχος της Θεσσαλονίκης-Το κτίριο του νέου Δημαρχιακού Μεγάρου και η σχέση του με το περιβάλλον

Οταν το 1989 ξεκινούσε η κατασκευή του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού, οι αρχιτέκτονες Τάσος και Δημήτρης Μπίρης είχαν μόλις κερδίσει τον πανελλήνιο διαγωνισμό για το νέο δημαρχείο. Δεν ήταν δηλαδή ακόμη δυνατή η ρεαλιστική αντίληψη για την παρουσία του μουσείου στον χώρο της πόλης, ήταν ωστόσο πασίγνωστος ο χαρακτήρας του και ο τρόπος με τον οποίο είχε προσεγγίσει το θέμα ο Κυριάκος Κρόκος. Υπήρχε επίσης στη θέση του από το 1962 το Αρχαιολογικό Μουσείο, έργο του Πάτροκλου Καραντινού.

Η κυριότερη αρετή των δύο αυτών μουσείων, εξαιρετικών παραδειγμάτων της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής, είναι η αντίληψη για τον περιβάλλοντα χώρο και η ευαισθησία με την οποία «οικοδομούν τοπίο», εντάσσονται δηλαδή στην ευρύτερη περιοχή δημιουργώντας ένα είδος νησίδας-όασης μοναδικής αστικής αρμονίας.

Αλλα δύο πράγματα - δεν - συνέβαιναν τη δεκαετία του 1980: αφενός η σχεδιασμένη αρχιτεκτονική ήταν διαφορετική, αφετέρου δεν υπήρχε ακόμη διάχυτη - στο εξωτερικό φυσικά - η τάση της αποκέντρωσης των δημόσιων λειτουργιών, όταν τούτο επιβάλλεται από τις συνθήκες, καθώς και η πεποίθηση ότι τα αυτοκίνητα θα πρέπει να εκδιωχθούν χωρίς δισταγμό από τα κέντρα των πόλεων.

Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η αρχιτεκτονική μελέτη του 1987 για το νέο δημαρχείο, η οποία, χωρίς αποφασιστικές αλλαγές στη φιλοσοφία ένταξης ή ύφους, υλοποιείται ύστερα από 21 χρόνια. Ηδη οι άλλες βραβευμένες μελέτες στον διαγωνισμό ασκούσαν εμμέσως κριτική στις αποφάσεις της διοίκησης, επισημαίνοντας τότε την ακαταλληλότητα του οικοπέδου, την ανέγερση δημαρχείου εκεί ως λύση ανάγκης, τις υπερβολικές απαιτήσεις του κτιριολογικού προγράμματος και τη σκοπιμότητα της όσο το δυνατόν μεγαλύτερης μείωσης του αντιληπτού όγκου του νέου κτιρίου.

Τον κίνδυνο αυτόν δεν τον αποφεύγει το νέο δημαρχείο, με το σκληρό και επίμηκες κτιριακό μέτωπο που ουσιαστικά στρέφει τα οπίσθια προς το Βυζαντινό Μουσείο, με τη μορφοπλαστική φλυαρία του «δημόσιου» τμήματος προς την αντίθετη, κύρια λεωφόρο προσπέλασης και προς τη θάλασσα και, βέβαια, με το πάρκινγκ των 870 θέσεων, ικανό να δημιουργήσει ασφυκτικό σύνδρομο στην περιοχή. Ενα σύνδρομο που δημιουργείται από τον εκτός κλίμακας όγκο της συγκεκριμένης κτιριακής παρέμβασης η οποία στη Θεσσαλονίκη, και ειδικά στο μέτωπο της νέας παραλίας, εντάσσεται στη λογική του «χτίζουμε μπροστά από τους άλλους γιατί έτσι μας βολεύει».

Τελικά, θα πείτε, σε όλα συνηθίζουμε. Ετσι είναι ακριβώς.

Του Αντρέα Γιακουμακάτου - αναπληρωτή καθηγητή της Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

(με την ευγενική παραχώρηση του συγγραφέα)