Επανάχρηση του κτιρίου της Φρύξης στο ΤΠΠΛ

Ε.Μ.Π. – Σχολή Αρχιτεκτόνων
Σπουδαστική ομάδα: Κιτσάκη Σπυριδούλα-Λήδα, Ξεΐνη Σοφία
Επιβλέποντες καθηγητές:
Τσούρας Βασίλειος, Σταυρίδης Σταύρος
Σύμβουλος καθηγητής:
Τουλιάτος Παναγιώτης

Επανάχρηση του κτιρίου της Φρύξης στο ΤΠΠΛ

Αντικείμενο προβληματισμού της διπλωματικής εργασίας αποτελούν τα ζητήματα της επανερμηνείας της βιομηχανικής ταυτότητας του χώρου με μια σύγχρονη κατασκευαστική και μορφολογική προσέγγιση, της αντίθεσης μεταξύ παλαιού-νέου, όσον αφορά τα υλικά και τη μορφή, αλλά ταυτόχρονα και του ισότιμου διαλόγου μεταξύ των δυο ενοτήτων.

Λαύριο – Τ.Π.Π.Λ.
Η χερσόνησος της Λαυρεωτικής ταυτίστηκε από την κλασική αρχαιότητα έως και τα νεότερα χρόνια με την ύπαρξη μεταλλευτικής δραστηριότητας. Η πόλη του Λαυρίου αποτελεί μια αμιγώς βιομηχανική πόλη, όπου γράφτηκε η εποποιΐα της ανθρώπινης εργασίας και υπήρξε πατρίδα του συνδικαλισμού και των εξεγέρσεων.
Το συγκρότημα της Γαλλικής Εταιρίας Μεταλλείων Λαυρίου πρόσφατα κηρύχθηκε «νεότερο μνημείο» από το Υπουργείο Πολιτισμού και η αποκατάστασή του από το Ε.Μ.Π. συνέβαλε στη δημιουργία του Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου. Το μέγεθος του συγκροτήματος, η ιστορική-πολιτισμική φυσιογνωμία του χώρου καθώς και το γεγονός ότι φορέας υποστήριξης του πάρκου είναι το μεγαλύτερο εκπαιδευτικό-τεχνολογικό ίδρυμα στη χώρα, το μετατρέπουν σε ένα πόλο εθνικής σημασίας.

Φρύξη
Το κτίριο της Φρύξης ανήκει στην τρίτη ενότητα του συγκροτήματος της Γ.Ε.Μ.Λ., η οποία δεν έχει ακόμα αποκατασταθεί. Στο συγκεκριμένο κτίριο γινόταν η θερμική επεξεργασία του μεταλλεύματος, στην οποία οφείλει και την ονομασία του (φρύγω = ψήνω, τηγανίζω). Το συγκεκριμένο κτίριο επιλέχθηκε λόγω της προνομιακής του θέσης επί του αναλημματικού τοίχου, του ιδιαίτερου μορφολογικού του χαρακτήρα και της δυνατότητας προσθήκης νέου τμήματος δίπλα σε αυτό.

Σε πρώτη φάση έγινε έρευνα σχετικά με τις φάσεις κατασκευής του κτιρίου. Μέσα από παλαιά σχέδια και φωτογραφίες, διαπιστώθηκε πως η μορφή του κτιρίου σχετίζονταν άμεσα με τις εξελίξεις στην παραγωγική διαδικασία του μεταλλεύματος. Στη συνέχεια έγινε λεπτομερής αποτύπωση του κτιρίου στη σημερινή του κατάσταση, όπως επίσης και καταγραφή και αποτύπωση του μηχανολογικού του εξοπλισμού, καθώς έχουμε να κάνουμε με ένα κτίριο-μηχανή, το οποίο δεν μπορεί να αποκοπεί από το μηχανολογικό του εξοπλισμό.

Μετά τη φάση της αποτύπωσης, ακολούθησε η συστηματική κατασκευαστική ανάλυση του δεδομένου δομικού συστήματος: προσδιορισμός χρησιμοποιούμενων υλικών, αναγνώριση χρησιμοποιούμενων δομικών συστημάτων και φορέων, καταγραφή και ανάλυση συνδεσμολογίας. Τέλος, έγινε διερεύνηση και προσδιορισμός της παθολογίας και της τρωτότητας, προκειμένου να αποτιμηθεί η φέρουσα ικανότητά του σε πιθανές μελλοντικές φορτίσεις και καταπονήσεις.

Εισαγωγή νέας χρήσης

Στόχο μας αποτελεί η διατήρηση της παρελθούσης υπερτοπικής σημασίας του συγκροτήματος σε εθνικό επίπεδο· η αποδοτικότητα του εγχειρήματος έγκειται στην επισκεψιμότητα του πάρκου με τρόπο που δεν αλλοιώνει την ιδιαιτερότητά του, με τη χωροθέτηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Στα πλαίσια της κατεύθυνσης για έρευνα και ανάπτυξη που προωθεί το Τ.Π.Π.Λ. και της τάσης για εκπαιδευτικό-συνεδριακό τουρισμό στην περιοχή και δεδομένης της προσπάθειας που έχει καταβάλει το Ε.Μ.Π. για το πάρκο, προτείνεται η εγκατάσταση προπτυχιακών και μεταπτυχιακών εργαστηρίων (workshop) για τις Σχολές Μεταλλειολόγων και Αρχιτεκτόνων. Το συγκεκριμένο σενάριο επιλέξαμε να το θεωρήσουμε σχετικά «χαλαρό», με την έννοια ότι δεν αναλωνόμαστε στις εξειδικευμένες προδιαγραφές που θα απαιτούσαν οι εργαστηριακές εγκαταστάσεις, αλλά διερευνούμε τις πολλαπλές δραστηριότητες που οι συγκεκριμένοι χώροι θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν (π.χ. κατάρτιση ανέργων, επιμόρφωση ανθρώπινου δυναμικού σε νέες τεχνολογικές εφαρμογές, εργαστήρι περιβαλλοντικών μετρήσεων κ.ά.). Με τον τρόπο αυτό οι νέες δραστηριότητες που θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν στο κτίριο της Φρύξης δεν καθορίζονται μονοσήμαντα.

Πρόταση

• Οι κινήσεις μέσα στο παλαιό κέλυφος οργανώνονται με βάση ένα σενάριο πορειών που ακολουθούν συμβολικά την παραγωγική διαδικασία, σε μια προσπάθεια ανασύστασης-ανάμνησης της παλιάς λειτουργίας. Οι πορείες πάνω στα χνάρια της γραμμής παραγωγής κάνουν την επίσκεψη διδακτική, σχεδόν βιωματική. Στο ίδιο πλαίσιο, επιχειρείται ανάδειξη του μηχανολογικού εξοπλισμού και η ενσωμάτωση των μηχανημάτων στη νέα λειτουργία που το κτιρίο φιλοξενεί, ώστε αυτά να ενταχθούν ως αναπόσπαστο τμήμα της νέας λειτουργικότητας της νέας χρήσης (π.χ. ανάδειξη κεντρικής μηχανής-φούρνου με σύστημα μεταλλικών παταριών που αναπτύσσονται γύρω από αυτή, μετατροπή των σιλό σε πυρήνες κατακόρυφης κυκλοφορίας κ.λπ.)

• Οι όψεις του παλαιού κτιρίου διατηρούνται σαν σκηνογραφικά στοιχεία· παράλληλα προβλέπεται η αποκατάσταση των παλαιών μεταλλικών φορέων και τοπικές ενισχύσεις της τοιχοποιίας, αλλά και η ανακούφισή τους με νέες μεταλλικές πλαισιωτές κατασκευές. Τα νέα όρια του κτιρίου μετατοπίζονται προς το εσωτερικό του, με την τοποθέτηση μιας ελαφριάς γυάλινης κατασκευής με μεταλλικά φέροντα στοιχεία. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μια ομαλή μετάβαση στις διάφορες ενότητες χώρων (κλειστό-> ημιυπαίθριο -> υπαίθριο)

• Η  ενοποίηση του παλαιού κτιρίου με το τμήμα της επέκτασης γίνεται μέσω της σύνδεσής τους με έναν κεντρικό υπαίθριο χώρο-πυρήνα. Ο κοινός αυτός χώρος εκτόνωσης συνδέει και ταυτόχρονα αποστασιοποιεί τα δυο κτίρια, εισάγοντας μια έννοια επικοινωνίας και διαλόγου μεταξύ των δυο κατασκευών.

• Η προσθήκη του νέου τμήματος δίπλα στο υπάρχον κτίριο γίνεται με την ανασύσταση μιας προϋπάρχουσας κατασκευής η οποία δε σώζεται, πάνω στα εναπομείναντα ίχνη της. Η επεξεργασία του νέου τμήματος ως κύβου, επιτρέπει την αντιπαραβολή των δύο όγκων μέσω άμεσα συγκρίσιμων στερεών σχημάτων. Ο κάνναβος των μεταλλικών υποστυλωμάτων της προσθήκης συνεχίζει σε ρυθμό και θέσεις τον κάνναβο της ανατολικής όψης του παλαιού τμήματος, δημιουργώντας κοινές αναλογίες όψεων.

• Ο νέος όγκος διαμορφώνεται μέσω της αναδίπλωσης μιας επίπεδης επιφάνειας η οποία μοιάζει να αιωρείται πάνω από το έδαφος, να γυρίζει και να εισχωρεί στο παλαιό τμήμα. Η αντίθεση των δυο όγκων συνίσταται στην αντιστροφή της συμπαγούς-μονολιθικής αίσθησης του παλαιού με την προσθήκη μιας πλήρως διαφανούς κατασκευής. Με την επανερμηνεία της βιομηχανικής ταυτότητας του χώρου επιχειρείται ο ισότιμος διάλογος των επιμέρους τμημάτων μέσα σε ένα ισορροπημένο σύνολο.

• Η συσχέτιση των δυο τμημάτων εντείνεται από τη δημιουργία κοινού λεξιλογίου το οποίο βρίσκει εφαρμογή σε όλη την έκταση της λύσης. Στο λεξιλόγιο αυτό συμπεριλαμβάνονται οι ράμπες ως στοιχεία εισόδου, τα μεταλλικά πατάρια, οι κατακόρυφοι πυρήνες κινήσεων καθώς και οι αντίστοιχες λειτουργικές ζώνες που απαντώνται στις δυο ενότητες και βοηθούν στην κοινή αντίληψη του εσωτερικού χώρου των δυο ενοτήτων.

• Το κατασκευαστικό σύστημα που ακολουθείται στο νέο τμήμα έρχεται επίσης σε αντίθεση με το παλαιό τμήμα, τόσο δομικά όσο και μορφολογικά· οι νέες φέρουσες κατασκευές όμως συμμετέχουν στην ανακούφιση των παλιών. Παράλληλα, η χρήση σύγχρονων υλικών όπως το cor-ten βοηθά στην ένταξη της νέας κατασκευής μέσα στο βιομηχανικό χώρο των μεταλλείων. Η σταδιακή μεταβολή του υλικού αποτελεί την απάντηση στο ζήτημα του χρόνου και στην αναγνώριση της φθοράς ως αξίας που κυριαρχεί στο χώρο του Τ.Π.Π.Λ.

Περιγραφή λύσης

Η εισαγωγή του επισκέπτη στα δυο κτίρια γίνεται μέσω της στοάς στην ανατολική όψη του συγκροτήματος, η οποία εξυπηρετεί και τον προσανατολισμό προς τις ράμπες που οδηγούν στα διάφορα επίπεδα των δυο ενοτήτων (παλαιού-νότιου και νέου-βόρειου τμήματος). Ανάμεσα στα δυο τμήματα υπάρχει η στεγασμένη πλατεία, καθώς και τα μπετονένια σιλό με τις μεταλλικές σκάλες, που εξυπηρετούν επίσης την κατακόρυφη επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων επιπέδων.

Στη δυτική πλευρά του κτιρίου συναντάμε την τρίτη ράμπα, που οδηγεί στα διάφορα επίπεδα του παλαιού τμήματος και καταλήγει στη στάθμη +9,80 και το χώρο των αποθηκών (όπου προτείνεται η εγκατάσταση ξενώνα για την προσωρινή διαμονή των φοιτητών, χωρίς να προχωρήσουμε σε περαιτέρω επεξεργασία της πρότασης). Στο επίπεδο του εδάφους συναντάμε το χώρο του αναψυκτηρίου (νέο τμήμα) και τα εργαστήρια των μεταλλειολόγων (παλαιό τμήμα). Στη στάθμη +2.60 του παλαιού τμήματος βρίσκεται η είσοδος του αμφιθεάτρου και παράλληλα υπάρχει εσωτερική πρόσβαση στους χώρους εργασίας των μεταλλειολόγων. Ο χώρος των εργαστηρίων αναπτύσσεται σε δεύτερο επίπεδο, στη στάθμη +3.80, με μεταλλικά πατάρια που «τυλίγονται» γύρω από την κεντρική μηχανή-φούρνο· στην ίδια στάθμη του νέου τμήματος συναντάμε τη μεγάλη αίθουσα εργασίας των αρχιτεκτόνων. Οι δυο ενότητες του κτιρίου επικοινωνούν εσωτερικά μέσω του γυάλινου διαδρόμου στο επίπεδο +6.60, όπου βρίσκεται η βιβλιοθήκη-αναγνωστήριο, χώρος κοινός για τους φοιτητές και των δυο σχολών.

Η επεξεργασία του υπαίθριου χώρου γύρω από το κτίριο γίνεται με τη χρήση του στοιχείου των μεταλλικών παταριών που αναπτύσσονται ανάμεσα στις αντηρίδες του ανατολικού αναληματικού τοίχου.

Ε.Μ.Π. – Σχολή Αρχιτεκτόνων
Σπουδαστική ομάδα: Κιτσάκη Σπυριδούλα-Λήδα, Ξεΐνη Σοφία
Επιβλέποντες καθηγητές:
Τσούρας Βασίλειος, Σταυρίδης Σταύρος
Σύμβουλος καθηγητής:
Τουλιάτος Παναγιώτης

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.