Αρχιτεκτονική Μελέτη : Επιστημονική Μελέτη Ειδικών Απαιτήσεων

Όπως είναι γνωστό τα επαγγελματικά δικαιώματα και υποχρεώσεις των μηχανικών διέπονται βασικά από τον Νόμο 4663/30 ( ΦΕΚ 149Α / 9-5-30) «περί ασκήσεως του επαγγέλματος του Πολιτικού Μηχανικού, Αρχιτέκτονα και Τοπογράφου. (Στοιχείο 1)

Το έγγραφο με αρ. πρωτ. 18034 /27-3-37 (Στοιχείο 2)  που διευκρινίζει το άρθρο 4 του Ν6434 / 34 το οποίο αντικατέστησε τον προηγούμενο νόμο στο θέμα των κατασκευών απλών οικοδομικών εργασιών από εμπειροτέχνες, διευκρινίζει ότι σκοπός του νομοθετήματος είναι η διευκόλυνση των αποροτέρων ιδιοκτητών, όμως δεν θα ισχύει για κάθε διώροφη οικοδομή αλλά πρέπει να ελέγχεται κατά περίπτωση από την "χορηγούσαν την σχετικήν άδειαν δομήσεως" αρχήν . Δηλαδή ο νομοθέτης το 1937 δεν πρότεινε τον υποβιβασμό της αξίας και της σπουδαιότητας της αρχιτεκτονικής μελέτης. 

Την εποχή εκείνη η Ελλάδα ήταν ένα κράτος με μικρές πόλεις και συγκροτημένους οικισμούς. Επιπλέον προφανώς, υπήρχε έλλειψη αρχιτεκτόνων και ήταν βέβαιο ότι οι απλές αρχιτεκτονικές και οικοδομικές εργασίες δεν προσέβαλαν το περιβάλλον, και οπωσδήποτε δεν ήταν προϊόν ατύπων πολεοδομήσεων.

Στη συνέχεια το 1962, 1968, 1972 έχομε αντίστοιχες διευκρινίσεις για τα δικαιώματα των πολιτικών Υπομηχανικών οι οποίες είναι :

Α) Επί απλών οικοδομικών κατασκευών προοριζoμένων δια κατοικία ή και καταστημάτων μετά δύο το πολύ δαπέδων και μετά κατακορύφων φερόντων στοιχείων εκ τοιχοποιίας μπορούν να υπογράφουν οι πτυχιούχοι πολιτικοί υπομηχανικοί.

Η εγκύκλιος 51502/68 Τόμος Βα σελ. 1068 β 18-1-68 με θέμα δικαιώματα υπογραφής Μελετών οικοδομικών έργων υπό ιδιωτών Μηχανικών κλπ (Στοιχείο 3) επαναλαμβάνει ακριβώς αυτά που αναφέρονται στο άρθρο 2 παρ.1 της υπ' αρ. 61/11.6.62 πράξεως Υπουργικού Συμβουλίου (ΦΕΚ 95Α /25.6.62) Β.Δ. 769/8/12.12.72

που αναφέρθηκε πριν καθώς και « περί καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων των πτυχιούχων Πολ. Υπομηχανικών» (Στοιχείο 4)

Το ΠΔ 696/8-10-74 αναγνωρίζει το αποκλειστικό δικαίωμα των Αρχιτεκτόνων στη σύνταξη της Αρχιτεκτονικής μελέτης.(Στοιχείο 5)

Η Ελλάδα είχε ήδη αρχίσει να μαστίζεται από την άναρχη δόμηση και όλες τις επιπτώσεις της, που για την παρούσα συζήτηση, είναι η έκπτωση των επιστημονικών και των τεχνικών απαιτήσεων για τα μεμονωμένα κτίρια και τα οικιστικά σύνολα.

Οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού είναι πλέον οι θεματοφύλακες της ιστορίας, της  αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας και της έντεχνης κατασκευής. Θέλοντας να σπάσει την περιορισμένη και ασφυκτικά άκαμπτη αντίληψη του Υπουργείου Πολιτισμού, όσον αφορά την αρχιτεκτονική δημιουργία, ο Αντώνης Τρίτσης θέσπισε το ΠΔ της 24-4/3-5-85 (ΦΕΚ 181 Δ΄) για τους οικισμούς.

Σύμφωνα με αυτό το διάταγμα ο Νομάρχης με γνωμοδότηση του ΣΧΟΠ αποφασίζει για την προστασία του οικιστικού περιβάλλοντος με την κατηγοριοποίηση των οικισμών σε αδιάφορους, αξιόλογους, ενδιαφέροντες, παραδοσιακούς κλπ.

Σε υποστήριξη του παραπάνω με την Απόφαση 31252/1530/20-29-5-87 (ΦΕΚ 482 Δ') θεσμοθετήθηκε η ΕΠΑΕ (Στοιχείο 6) που αποτελείται αποκλειστικά από Αρχιτέκτονες, με σκοπό μεταξύ των άλλων « να προστατευτεί το Φυσικό ή το δομημένο περιβάλλον.»

Με την Απόφαση 40789/2187 της 7/7-6-88 (ΦΕΚ 378 Α') και μετά τον ΓΟΚ του '85(Στοιχείο 7) δίνονται λεπτομερείς οδηγίες για τα στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν για κάθε γνωμοδότηση της ΕΠΑΕ.

Με το Π.Δ. 318/94 με το οποίο εξισώνονται οι απόφοιτοι ΤΕΙ με τους Απόφοιτους ΑΕΙ και ισχύει μέχρι το 2005, αρχιτεκτονικές μελέτες εκπονούν ΑΠΑΝΤΕΣ.

Σε θεσμικό επίπεδο, η αναρχία αυτή σταμάτησε με την υπ' αρ. 678/05 Απόφαση ΣτΕ.

Από τις διατάξεις του άρθρου 16 του Συντάγματος όπως έχει ήδη κριθεί (βλ. ΣτΕ 1958/2000) προκύπτει ότι η ανώτατη εκπαίδευση και η ανώτερη επαγγελματική εκπαίδευση ανήκουν μεν στην ίδια τρίτη βαθμίδα, διακρίνονται όμως σαφώς μεταξύ τους ως προς την υποδομή και την οργάνωση.

-Βασική αποστολή των ΑΕΙ είναι η καλλιέργεια της επιστήμης που αναλύεται  σε έρευνα και διδασκαλία.
Αντιθέτως η επαγγελματική εκπαίδευση που χορηγείται από σχολές ανώτερης βαθμίδας αποσκοπεί στη μετάδοση ειδικών γνώσεων και εμπειριών κατάλληλων για την άσκηση ορισμένου επαγγέλματος, και αντιστοίχως στη δημιουργία στελεχών απαραίτητων για τη λειτουργία της σύγχρονης οικονομίας.
- Επιβάλλεται από το σύνταγμα η ποιοτική διαφοροποίηση της παρεχόμενης εκπαίδευσης μεταξύ ΑΕΙ και σχολές ανώτερης βαθμίδας.
- Για την άσκηση ορισμένου επαγγέλματος απαιτείται ως τυπικό προσόν η κατοχή πτυχίου ΑΕΙ. Οι κάτοχοι αυτού του πτυχίου, δραστηριοποιούνται σ' όλο το εύρος του αντίστοιχου επαγγέλματος.
- Τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων σχολών ανώτερης βαθμίδας δεν μπορούν να εξισωθούν με αυτά των αποφοίτων ΑΕΙ, διότι αυτό θα αναιρούσε την ποιοτική διάκριση μεταξύ πτυχίων ΑΕΙ & ΤΕΙ κατά καταστρατήγηση του Συντάγματος.

Όταν δημοσιεύτηκε η 31252/1530 ( 20/29-5-87 ΦΕΚ 482Δ΄) απόφαση για τη Σύσταση-Σύνθεση και λειτουργία της ΕΠΑΕ δεν υπήρχε προβληματισμός για την εξίσωση των Δικαιωμάτων απόφοιτων ΑΕΙ & ΤΕΙ. 

Ας εξετάσουμε με προσοχή τα κριτήρια βάσει των οποίων Γνωμοδοτούν οι ΕΠΑΕ (αποφ. 40789/2187 της 7/7-6-88 (ΦΕΚ 398 Α΄) σε σχέση με την εγκύκλιο 54/13-6-88 (Στοιχείο 7α) και το άρθρο 24 του ΠΔ 696 της 8-10-74 (ΦΕΚ 301 Α' ) όσον αφορά την εκπόνηση του αρχιτεκτονικού μέρους της μελέτης των οικοδομικών - κτιριακών έργων αλλά και τα της εκπόνησης ειδικωτέρων μελετών κλπ.

Το ΠΔ 696 λέει:"Η κατά τα ως άνω εκπόνηση της μελέτης αποβλέπει εις την εν τω χώρω επίλυσιν  προβλημάτων εξυπηρετήσεως και εκφράσεως ανθρωπίνων αναγκών."

Όσον αφορά δηλαδή το αντικείμενο της Αρχιτεκτονικής μελέτης, αυτή αποβλέπει εις την λύση σε συγκεκριμένο χώρο προβλημάτων για την  ( σωστή ) λειτουργία του κτιριακού έργου, αλλά όχι μόνο αυτό. Επιλύει επίσης και προβλήματα έκφρασης των ανθρωπίνων αναγκών.

Η Απόφαση 40789 /2187 & η εγκύκλιος 54/13-6-98 που ήδη έχει αναφερθεί, όσον αφορά τα στοιχεία που λαμβάνονται υπ' όψη προκειμένου να γνωμοδοτήσουν οι ΕΠΑΕ όχι για το σύνολο της αρχιτεκτονικής μελέτης που υποβάλλεται αλλά μόνο για ορισμένους παραμέτρους λέει:

α) Σε κάθε περίπτωση τα στοιχεία εξετάζονται και συνεκτιμώνται απαραίτητα σε συνάρτηση με το τελικό μέγεθος του κτιρίου, που αναγείρεται  ή μελλοντικού ώστε να είναι εφικτή η εξάντληση του σ.δ.
β ) Τα παραπάνω στοιχεία εξετάζονται συνολικά ώστε να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης των χρηστών τόσο των υπαρχόντων κτιρίων όσο και των νεοανεγειρομένων  παράλληλα με την προστασία του περιβάλλοντος την κατά το δυνατόν διατήρηση των φυτειών και τη λειτουργικότερη οργάνωση των ακαλύπτων χώρων του οικοπέδου και ολόκληρου του οικοδομικού τετραγώνου.

Η Αρχιτεκτονική μελέτη που υποβάλλεται στην ΕΠΑΕ ελέγχεται και όσον αφορά την επίλυση των λειτουργικών προβλημάτων αλλά και όσον αφορά την έκφραση των ανθρώπινων αναγκών που αναφέρει το 696 ΠΔ που στην εποχή μας, δίνεται έμφαση στο περιβάλλον.  

Εφόσον λοιπόν το κράτος για να αναθέσει μία μελέτη σε κάποιον αρχιτέκτονα και προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του 696 ΠΔ τον περνά δια πυρός και σιδήρου, είναι δυνατόν όταν πρόκειται για μια ιδιωτική ανάθεση να αδιαφορεί εντελώς για τους στοιχειώδης κανόνες ; ΟΧΙ

Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την ανοχή των υπευθύνων. Που στην περίπτωση αυτή είναι οι αρχιτέκτονες. 

"...κατά μεν την πρώτην έννοιαν, (την αναλογίαν) βάσιν έχει η αρχιτεκτονική την ανάγκην κατά δε την δευτέραν, ( το ωραίον) θεμελιούται  επί της τέχνης εκ της ανάγκης αφορμήν λαμβάνουσα....."

" .... Το αρχιτεκτονικόν οικοδόμημα .... πρέπει  να έχει εν αυτώ ου μόνον χρησιμότητα, αλλά και κάλλος και ενότητα, ανάγκη να εμφαίνη ιδέαν τινά και να αναφέρεται εις πρωτότυπον τι."

Αυτά βέβαια δεν είναι δικά μου λόγια όπως θα καταλάβατε, είναι αποσπάσματα  από τον ορισμό της λέξης " Αρχιτεκτονική " του λεξικού των Ελληνικών και Ρωμαϊκών αρχαιοτήτων του William Smith που εκδόθηκε στην Αθήνα την 15-3-1890 από τον Ευάγγελο Κοφινιώτη.

Τα κριτήρια βάσει των οποίων γνωμοδοτούν οι ΕΠΑΕ αναφέρονται στην κρίση μιας αμιγώς Επιστημονικής Αρχιτεκτονικής Εργασίας, διότι η ΕΠΑΕ κρίνει το πρωτογενώς παραγόμενο προϊόν, που ανταποκρίνεται στην κάθε φορά καινούρια έρευνα σε σχέση με τα πολύ ευαίσθητα, ελληνικό περιβάλλον, ανάγλυφο του εδάφους, φως.

Άρα μια μελέτη εγκεκριμένη για ένα συγκεκριμένο οικόπεδο, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να μπορεί να επαναληφθεί ακόμη και στο διπλανό του έστω κι αν υπάρχει το ίδιο κτιριολογικό πρόγραμμα.

Θυμόμαστε ίσως όλοι την αποτυχημένη προσπάθεια του ΥΧΟΠ της περιόδου 80-90 για την δημιουργία τυπικών μελετών. Πόσο αταίριαστα και εν τέλει φαιδρά ήταν τα παραδείγματα, τα οποία ακόμη ταλανίζουν την όραση μας.

Δεν αρκεί λοιπόν σε ένα αξιόλογο, ενδιαφέρον, ιστορικό κλπ περιβάλλον να γίνει μια καλή ή συμπαθητική αρχιτεκτονική μελέτη. Πρέπει επιπλέον να "τεκμηριωθεί" ότι η αρχιτεκτονική επίλυση είναι η πλέον αρμόζουσα για το συγκεκριμένο περιβάλλον στην ιστορική φάση που διανύουμε.

Εφόσον η έρευνα και η τεκμηρίωση έχει γίνει με γνώση - εμπειρία - δεξιότητα και σύνεση, τότε η εργασία είναι επιστημονική.(λεξικό Σταματάκου)

Έχει και τον χαρακτήρα της διδασκαλίας για τους επερχόμενους.

Σήμερα πλέον η προστασία του περιβάλλοντος είναι μια συνταγματικά κατοχυρωμένη Αρχή η οποία ιδρύει υποχρέωση.Υποχρέωση της πολιτείας, των οργάνων της αλλά και όλων των υποκείμενων του Δικαίου να μεριμνούν για την προαγωγή του περιβάλλοντος, την προάσπιση του, ως αγαθού, και κυρίως την μέριμνα εκείνη που κατατείνει στο να επιλέγονται πάντοτε οι δράσεις αυτές που τείνουν στην διαφύλαξη του ως ενιαίου φυσικού και ιστορικού χώρου και η κληροδότηση του ως αγαθού στις επόμενες γενεές.

Eίναι βασική η παραδοχή, ότι το περιβάλλον αποτελεί την μήτρα για την γέννηση της Ζωής και την διατήρησή της.

Θεμελιώδες τμήμα αυτού που σήμερα ονομάζουμε περιβάλλον, αποτελεί το δομημένο Περιβάλλον. Το δομημένο περιβάλλον είναι φορέας ιστορικός, πολιτιστικός και κοινωνικός που επιτρέπει στον άνθρωπο να ζήσει, να δημιουργήσει και να εκφραστεί.

Μέσα από ένα μεγάλο πλέγμα νομοθετημάτων, η πολιτεία μεριμνά για την ικανοποίηση των βασικών και πολλές φορές αντικρουόμενων αναγκών της κοινωνίας και των ανθρώπων οι οποίες εκφράζονται από τις ανάγκες του κατοικείν, της διατήρησης της φυσικής ομορφιάς, της πολιτιστικής και ιστορικής φυσιογνωμίας ενός τόπου, της ανάπτυξης μεγάλων έργων που είναι απαραίτητα στην σύγχρονη εποχή.

Υπάρχει ένα πλέγμα νομοθεσίας που επιτρέπει ή απαγορεύει την δόμηση, αλλά θέτει και τους όρους της για να προάγει και να ικανοποιήσει αυτές τις αντικρουόμενες ανάγκες.

Θεσπίζει λοιπόν περιοχές προστασίας υφιστάμενων ιστορικών και πολιτιστικών κτισμάτων, απόλυτη απαγόρευση δόμησης σε περιοχές Φυσικού Κάλλους ή Ειδικούς Όρους Δόμησης, θεσμοθετεί τις έννοιες των Σχεδίων Πόλεων, των Οικισμών και μέσα από αυτά προσφέρει τα εργαλεία για την ανάπτυξη αλλά και την διατήρηση.

Εξάλλου το δομημένο περιβάλλον αποτελεί πλέον Φυσικό Περιβάλλον για τους ανθρώπους των πόλεων και των μητροπόλεων του σύγχρονου κόσμου μας. Όπως λένε οι ειδικοί, στο μέλλον θα υπάρχει μεγαλύτερη αστικοποίηση της ανθρωπότητας.

Η πολιτεία επίσης θεσπίζει και τις σπουδές και τα εφόδια με τα οποία θα οπλίσει όλους εκείνους τους επιστήμονες αλλά και το τεχνικό προσωπικό, που με βάση την γνώση και τα τεχνολογικά επιτεύγματα θα υλοποιήσουν αυτό που περιγράφει η έννοια «οικοδομώ».

Όμως κανένα νομοθέτημα δεν είναι αρκετό εάν ο κάθε άνθρωπος που έχει κάποιο ρόλο δεν αναλάβει την ευθύνη που του αναλογεί.

 Αντίστοιχα και ο κάθε φορέας. 

- Από το 1987-88 δεν έχει γίνει καμία νομοθετική αναβάθμιση όσον αφορά τον ρόλο του Αρχιτέκτονα σε σχέση με τις νέες ανάγκες που αφορούν το περιβάλλον.
Αυτό δεν τιμά ούτε τον καθένα μεμονωμένα και πολύ περισσότερο δεν τιμά τη Συλλογική μας παρουσία. 

Κλείνοντας αυτή την εισήγηση, αντί ανεκδότου, θα αναφερθώ σε αποσπάσματα από το πρώτο κεφάλαιο του πρώτου βιβλίου του Βιτρούβιου " περί Αρχιτεκτονικής" με τίτλο « Η παιδεία του Αρχιτέκτονα » που δημοσιεύτηκε ανάμεσα στο 27 & 23 π.χ.

- Ο Αρχιτέκτων οπλίζεται με (Γνώση) πολλών Επιστημών και Εμπειρία διαφόρων (Τεχνών).
- Η αρχιτεκτονική είναι καρπός Πράξεως και Θεωρίας.
- Ο Αρχιτέκτων πρέπει να είναι μορφωμένος ώστε να μπορεί διαβάζοντας και γράφοντας να κάνει πιο στέρεη τη Μνήμη.
- Να κατέχει τον χειρισμό της σχεδιαστικής γραφίδας ώστε να μπορεί εύκολα να αποδώσει τη μορφή του έργου που θέλει να κατασκευάσει.
- Να γνωρίζει πολλά ιστορικά γεγονότα.
- Η φιλοσοφία πράγματι εξυψώνει το πνεύμα του Αρχιτέκτονα και δεν τον αφήνει να γίνει αλλαζών... Ο αρχιτέκτων προκειμένου να έχει καλή φήμη δεν πρέπει να είναι άπληστος,......αλλά να διαφυλάτει αποφασιστικά την αξιοπρέπεια του, διότι αυτό ορίζει η φιλοσοφία.
- Η φιλοσοφία εξετάζει επίσης τη φύση των πραγμάτων . Οι Έλληνες ονομάζουν αυτό τον κλάδο " φυσιολογία ".
- Ο Αρχιτέκτων πρέπει να γνωρίζει μουσική, ώστε να κατέχει την " κανονική Θεωρία ".
- Ο Αρχιτέκτων πρέπει να γνωρίζει την επιστήμη της ιατρικής λόγω της (διαφορετικής κατά τόπους) κλίσης του ουρανού, τα κλίματα όπως τα αποκαλούν οι Έλληνες .

 

ΓΕΩΡΓΙΑ ΝΙΚΗΦΟΡΑΚΗ

Αρχιτέκτων, πρόεδρος Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Χανίων (Τμήμα ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ)