Με αφορμή τη δημόσια παρουσίαση ενός αρχιτεκτονικού διαγωνισμού

Για την ακρίβεια η δεύτερη δημόσια παρουσίαση (διαγωνισμός Βαλκανικής Πλατείας) δεν έχει γίνει <ακόμα, σύμφωνα με τους διοργανωτές θα γίνει - έως τη στιγμή που δημοσιεύεται αυτό το κείμενο 25.03.2013 δεν έχει γίνει> επειδή αναβλήθηκε την Πέμπτη 07.02 λόγω πορείας προς το δημαρχείο.

Έχοντας επιχειρηματολογήσει στο γιατί έπρεπε να γίνουν θεωρούμε σκόπιμο να προβούμε και σε μια κριτική επισκόπηση τους.

Θετικό το γεγονός ότι παρουσιάστηκαν όλες οι προτάσεις (με ονόματα ή χωρίς, αυτό εξάλλου ήταν στη διακριτική ευχέρεια των συμμετεχόντων) σε ένα δημόσιο χώρο όπως είναι το Δημαρχείο της Θεσσαλονίκης, ανοικτές προς το κοινό (αν και δυστυχώς όχι τα ΣΚ, επομένως αποκλείεται ένα μεγάλο κομμάτι του εργαζόμενου πληθυσμού) και συνοδευόμενες από δύο εξαιρετικούς έντυπους καταλόγους.

Επειδή όλοι κάποια στιγμή της ζωής μας αποφασίσαμε να γίνουμε επαγγελματίες αρχιτέκτονες, κάνουμε τη δουλειά που αγαπάμε και όπως λένε υπάρχουν δύο λόγοι (μεταξύ πολλών άλλων, είτε φιλοσοφικών είτε θεοσοφικών είτε μεταφυσικών) για να κάνεις μια δουλειά: 1. για να βγάλεις χρήματα, 2. για περνάς καλά και να γελάς (ή και τα δύο).
Λόγω της περιόδου το πρώτο δεν είναι και πολύ εφικτό οπότε προσπαθούμε να κάνουμε όσο μπορούμε το δεύτερο.
Για το λόγο αυτό έχουμε αποφασίσει να δημοσιεύουμε όποιες σκέψεις και συζητήσεις κάνουμε μεταξύ μας έως ότου αυτό μετατραπεί από αστείο σε πιθανό μοχλό ενεργοποίησης. Και αν δεν μετατραπεί, τουλάχιστον θα έχουμε περάσει καλά..

Κατά την 4ώρη παρουσία μας την Τρίτη 05.02 στην παρουσίαση των μελετών για την «Ανάπλαση άξονα Αχειροποιήτου - Αγ. Σοφίας» γεννήθηκαν πολλές σκέψεις και προβληματισμοί τους οποίους καταγράφουμε σε σημεία:

- οι αρχιτέκτονες στην πλειοψηφία δεν έχουν αίσθηση του χρόνου.
Ζητήθηκε από όλους τους διακριθέντες να κάνουν μια παρουσίαση 15 λεπτών με όποιον τρόπο κρίνουν καλύτερο και πιο δόκιμο. Η ομάδα που κέρδισε το πρώτο βραβείο τήρησε το χρόνο. Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον από πολλές πλευρές είναι ότι οι ομάδες που κέρδισαν το 2^ο και 3^ο βραβείο όχι απλά ξέφυγαν από το χρόνο (σταμάτησαν μόνο μετά από αλλεπάλληλες οχλήσεις της συντονίστριας) αλλά η μία από τις δύο θεώρησε χρήσιμο να μας κάνει και ιστορική διάλεξη για τον άξονα και το σχέδιο του Εμπράρ σαν να βρισκόμασταν λίγο παραπάνω σε φοιτητικό αμφιθέατρο. Το ερώτημα που γεννάται λοιπόν είναι πως περιμένουμε τα πανεπιστήμια μας να παιδεύουν τους φοιτητές ως υπεύθυνους πολίτες όταν οι ίδιοι οι καθηγητές δε σέβονται ένα στοιχειώδη κανόνα που τους τίθεται. Εκτός και αν θεωρούν εαυτούς διαφορετικούς και αξίζοντες περισσότερο χρόνο λόγω ιδιότητας. Ας μην ξεχνούμε όμως ότι τελευταία οι πανεπιστημιακοί όλων των κλάδων έχουν δείξει στην κοινωνία πώς καταργείται στην πράξη ένας νόμος του κράτους και σταματούμε εδώ την πολιτική παρεκτροπή.

- απουσία πολιτικών και τοπικών φορέων από την παρουσίαση και ειδικά τη συζήτηση
ακόμη και ο αντιδήμαρχος, συνάδελφος αρχιτέκτονας, δεν ήταν παρών στο τέλος της εκδήλωσης (που φυσικά τράβηξε σε μάκρος λόγω της κατασπατάλησης του πολύτιμου χρόνου όπως περιγράφηκε παραπάνω) όπου πραγματοποιήθηκαν οι ερωτήσεις του κοινού και η συζήτηση. Απότι βλέπουμε βέβαια και στην πραγματικότητα, η μικροπολιτική και οι κοντρίτσες μεταξύ τοπικής αυτοδιοίκησης, περιφέρειας και λοιπών οδηγούν σε αντιφατικές αποφάσεις που πέρα από διασκεδαστικές μόνο ως φαιδρές μπορούν να χαρακτηριστούν.
Το ζήτημα είναι ότι οι άμεσα ενδιαφερομένοι δεν ήταν εκεί για να δουν τον πλουραλισμό των απόψεων, να κρίνουν και οι ίδιοι αν το αποτέλεσμα ενός τόσο σημαντικού διαγωνισμού ήταν κατά την προσωπική τους άποψη το σωστό ή το αναμενόμενο ή το βέλτιστο. Και φυσικά να ακούσουν τις αντίθετες απόψεις και την προβληματική που θα προέκυπτε στη συζήτηση.

- Ελάχιστοι τολμούν να τοποθετηθούν δημόσια
Η κριτική από τον καναπέ και τα πηγαδάκια στους διαδρόμους έχουν φυσικά τα θετικά τους, το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν προάγουν ούτε το διάλογο ούτε κανενός είδους κίνηση για να διαφοροποιηθεί η οποιαδήποτε κατάσταση.
Για άλλη μια φορά κανείς σχεδόν δεν είπε δημόσια αυτά που σκέφτεται και θα ήθελε να πει ή να καταγγείλει ή να πράξει.
Εμείς κάναμε μια κριτική τοποθέτηση για το πρώτο βραβείο και θέσαμε μια ξεκάθαρη ερώτηση προς την κριτική επιτροπή. Με ποια κριτήρια και κυρίως με ποιο σκεπτικό έπραξε ως έπραξε. Δίκην τηλεοπτικού παραθύρου κατηγορηθήκαμε ως αγοραίοι (sic) και πήραμε ως απάντηση ότι «στις κριτικές επιτροπές των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών αναπτύσσονται πάντα ορισμένοι συσχετισμοί» που καθορίζουν και τις τελικές επιλογές. Τουλάχιστον το ακούσαμε και δημόσια. Αλλά απάντηση δεν πήραμε.
Όσο λοιπόν δε θα υπάρχει δημόσια (ή ιδιωτική ή όπως κρίνει ο καθένας) αντίδραση θα έχουμε τη γνωστή διαιώνιση της υπάρχουσας καθεστηκυίας τάξης.

- απουσία της κριτικής επιτροπής που πρέπει κάποια στιγμή δημόσια να υπεραμυνθεί των επιλογών της
σε μια δημόσια παρουσίαση των επιλεγμένων βραβευθέντων μελετών ενός διαγωνισμού φυσικά και πρέπει να συμμετέχει η κριτική επιτροπή, η οποία πρέπει να τοποθετηθεί δημόσια για τη διαδικασία, τις επιλογές και το σκεπτικό. Όχι διαβάζοντας 2 παραγράφους από τα πρακτικά αλλά εξηγώντας σε πραγματικό χρόνο και συμμετέχοντας στο δημόσιο διάλογο.
Διότι δε γίνεται να μη μας απασχολεί ως αρχιτεκτονική κοινότητα, όχι για το ποιος πήρε το πρώτο βραβείο για το βιογραφικό του αλλά για μια μελέτη της τάξης των 300-400.000 ευρώ, ένα ασύλληπτο νούμερο για τα σημερινά δεδομένα που μπορεί να συντηρήσει ένα γραφείο για πολλά χρόνια. Εδώ λοιπόν παίζονται πολλά παραπάνω από τα μετάλλια, παίζονται χρήματα και μάλιστα πολλά.

- πλην του γραφείου Νικηφορίδη-Κουόμο που είχαν το σθένος και την αυτοκριτική διάθεση να ενημερώσουν τους παρευρισκομένους ότι βρίσκονται εκεί «από συγκυρία», κανείς δεν αναφέρθηκε στις προτάσεις που αποκλείστηκαν ούτε και στους λόγους που συνέβη αυτό (εκτός και αν η κριτική επιτροπή συμφωνεί στο να αποκλείεται ένα βραβείο που η ίδια επέλεξε επειδή ήταν λάθος το χαρτί ενός συνεργάτη ή το όποιο τυπικό γραφειοκρατικό λάθος)

- μηδενική προβολή στους πολίτες για να ενδιαφερθούν και να παρακολουθήσουν
ως πολίτες της Θεσσαλονίκης κάνουμε μια γενική παρατήρηση πως το μείζον γεγονός της δημόσιας έκθεσης και της παρουσίασης των μελετών δεν προβλήθηκε παρά ελάχιστα προς τους πολίτες. Ώστε να έχουν την ευκαιρία να δουν τις προτάσεις, να ακούσουν ζωντανά τους μελετητές, να πουν την άποψη τους ακόμη και ουτοπικά να αποκτήσουν μια καλύτερη αρχιτεκτονική συνείδηση. Να δουν ότι η αρχιτεκτονική μπορεί να δώσει πολλές και διαφορετικές λύσεις σε χώρους που βιώνουν καθημερινά. Και πολλά ακόμη που έχουν γραφτεί κατά καιρούς περί ευρέως κοινού και αρχιτεκτονικής.
Θα έπρεπε να είναι πρώτη είδηση στην πόλη, να διαφημιστεί (δωρεάν φυσικά αφού η τοπική αυτοδιοίκηση κατέχει άπειρα μέσα και χώρους προβολής) και να προκαλέσει ένα ζωντανό διάλογο. Όχι με εκδηλώσεις φορέων, ομάδων, παρεών και λοιπών τινών στον προσωρινό πεζόδρομο για διαμαρτυρία ενάντια στην Περιφέρεια αλλά για πραγματική αρχιτεκτονική για την πόλη.
Και μια πρόταση η οποία είναι τελείως ρεαλιστική, λογικά σχεδόν δωρεάν και στο πνεύμα των καιρών. Οι εκδηλώσεις αυτές θα μπορούσαν να αναμεταδίδονται ζωντανά από την TV100 όπως και τα δημοτικά συμβούλια, ώστε να είναι προσβάσιμες για όλους και φυσικά να παραμείνουν στο ψηφιακό αρχείο για κάθε μελλοντική χρήση.

των Αντώνη Περπατίδη, OFFICE 25 ARCHITECTS και Aλέξιου Βανδώρου, ARCHITEAM