Ο Γιώργος Μαδεμοχωρίτης για το επάγγελμα του μηχανικού

Πολλά ακούγονται τον τελευταίο καιρό για το άνοιγμα του επαγγέλματος των μηχανικών και όχι μόνον. Πιθανόν να συγχέουν την «απελευθέρωση επαγγέλματος» με την «απελευθέρωση αμοιβών»

Αυτοί που υποστηρίζουν την «απελευθέρωση του επαγγέλματος»  ως αναγκαία προσαρμογή, προφανώς αγνοούν βασικές αρχές που αφορούν την συγκεκριμένη ιδιότητα, ή την συγχέουν με άλλες ειδικότητες, ή θέλουν να ανατρέψουν τις βασικές αρχές του κοινωνικού κράτους και του κράτους δικαίου και το σύνταγμα. Το επάγγελμα του μηχανικού, όπως του γιατρού, του δικηγόρου, του φαρμακοποιού κλπ ανήκει,  από την αρχαιότητα σχεδόν, στα «ελευθέρια επαγγέλματα» που εξακολουθούμε να τα συναντάμε σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες. Τα επαγγέλματα αυτά, διαφέρουν από τις άλλες δραστηριότητες και τα άλλα επαγγέλματα και κυρίως από τις εμπορικές δράσεις, γιατί ικανοποιούν  στην  υποχρέωση του κράτους να εξασφαλίζει τις υπηρεσίες αυτές στους πολίτες του μέσω κάποιας αμοιβής. Η αμοιβή αυτή μάλιστα θεωρείται τιμητική. Δεν είναι δυνατόν σε  ένα κοινωνικό κράτος, να μην υπάρχουν γιατροί να περιθάλπουν τους αρρώστους, δικηγόροι να υπερασπίζουν τους κατηγορούμενους, φαρμακοποιοί να παρέχουν φάρμακα και μηχανικοί να κτίζουν ασφαλείς κατασκευές να στεγάζουν τους πολίτες.

Συνεπώς  ο μηχανικός, ασκώντας το επάγγελμά του, διασφαλίζει την ασφάλεια των κατασκευών, την ποιότητα του περιβάλλοντος και προστατεύει την ζωή των πολιτών. Αυτά τα κάνει τηρώντας τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης του και ελέγχεται αυστηρά  για την ικανοποίηση ελάχιστων θεσμοθετημένων προδιαγραφών που αναφέρονται στην πολεοδομική νομοθεσία.

Η πολεοδομική νομοθεσία είναι νομοθεσία «αναγκαστικού δικαίου» και έχει εξαιρεθεί του αστικού και εμπορικού δικαίου λόγω της ιδιαίτερης σημασίας της που έχει σχέση με την ασφάλεια και την ποιότητα ζωής. Αυτό σημαίνει ότι ο μηχανικός σε κάθε περίπτωση οφείλει να διασφαλίσει τις απαιτήσεις ασφαλείας των κατασκευών και αντίστοιχης τήρησης των προδιαγραφών.

Όσοι υποστηρίζουν, ότι είναι δυνατόν να έχουμε ένα «ανοικτό επάγγελμα μηχανικών»απελευθερωμένο των ευθυνών με συμβασιοποιημένες κατά περίπτωση ευθύνες και υποχρεώσεις προφανώς ή  «αγνοούν» το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο ή  «ψευδολογούν»με  στόχο απλά τον εντυπωσιασμό.  Αν δεν συμβαίνει αυτό τότε όσοι υποστηρίζουν την απελευθέρωση αυτή, υπονοούν την κατάργηση της υποχρέωσης του κράτους για την διασφάλιση της ασφάλειας των κατασκευών,  με την κατάργηση των προδιαγραφών, κινούνται εκτός συνταγματικών πλαισίων. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι  «επικίνδυνοι».

Ελπίζω ότι η «άγνοια» τους οδηγεί στον να ταυτίζουν τους όρους  «απελευθέρωση του επαγγέλματος» και  «απελευθέρωση των αμοιβών», θεωρώντας τους όρους αυτούς μόνον οικονομικούς. Με την λογική αυτή, δυστυχώς, που βασίζεται σε έλλειμμα γνώσεων καιη επιτροπή ανταγωνισμού κατέταξε την δραστηριότητα των μηχανικών, μελών του ΤΕΕ, ως εμπορική δραστηριότητα, κρίνοντας μόνον με οικονομικά  κριτήρια. Ελπίζω να μην υπάρξει η στιγμή ώστε να κατηγορηθούν ως ηθικοί αυτουργοί  για καταστροφές που θα οφείλονται  στη μη  τήρηση βασικών διατάξεων ασφαλείας.

Συμπερασματικά δεν τίθεται θέμα για το αν το επάγγελμα του μηχανικού είναι απελευθερωμένο ή όχι. Ο μηχανικός παρέχει υπηρεσίες που έχουν σχέση με την ασφάλεια των πολιτών και είναι δεσμευμένος για αυτό. Η όποια κατάργηση αυτής της δέσμευσης, αντίκειται στις συνταγματικές επιταγές.

Απελευθέρωση αμοιβών.

Τα ευνομούμενα κράτη, όταν θέλουν να διασφαλίσουν το συμφέρον και την ασφάλεια των πολιτών τους , θεσπίζουν προδιαγραφές που καθορίζουν τις υποχρεώσεις  και τις ευθύνες όσων εμπλέκονται.  Περιγράφουν ακριβώς τις απαιτούμενες ενέργειες και προσεγγίζουν τον χρόνο απασχόλησης. Σε αντιστοιχία  των παραπάνω καθορίζεται και ηαντιστοιχούσα αμοιβή, ώστε να υπάρχει αναλογικότητα στις προσφερόμενες υποχρεωτικά υπηρεσίες. Η αμοιβή αυτή μπορεί να μην είναι δεσμευτική, αλλά αποτελεί την συγκριτική βάση αξιολόγησης των τυχόν προσφορών και λειτουργεί ως «διατίμηση». Ο καθορισμός της έχει σχέση με τις υποχρεωτικά εφαρμοζόμενες προδιαγραφές όπως αυτές αναφέρονται στο ΠΔ 696/74.

Παλαιότερα υπήρχαν διατάξεις που  καθόριζαν την «διατίμηση»  «ως  υποχρεωτικά ελάχιστη αμοιβή».

Με τον πρόσφατο νόμο Ν. 3919/11 έγινε αποδεκτός ο ελεύθερος καθορισμός του ύψους της αμοιβής, κατόπιν εγγράφου  συμφωνίας μεταξύ των συμβαλλομένων μερών. Φυσικά στην οποιαδήποτε αντίστοιχη συμφωνία πρέπει να αναφέρεται και η σχέση της συμφωνούμενης αμοιβής σε αναλογία με την «διατίμηση», γιατί έτσι καθορίζεται ουσιαστικά το αντικείμενο της συμφωνίας. Το μέχρι πρόσφατα  φορολογικό σύστημα για τα εισοδήματα των μηχανικών απαιτούσε  την «διατίμηση»  ως υποχρεωτική αμοιβή και επ' αυτής καθορίζοντο  οι επιβαρύνσεις, οι κρατήσεις και τα έσοδα του κράτους.

Σήμερα με την δυνατότητα ελεύθερης διαπραγμάτευσης της αμοιβής, είναι δυνατόν να συμφωνηθούν αμοιβές με μεγάλες αποκλίσεις από την «διατίμηση».

Το γεγονός αυτό, μπορεί να αποτελέσει βάση φοροδιαφυγής και απώλειας δημοσίων εσόδων μη αποκλειόμενης όμως  την  κατά περίπτωση αξιολόγηση του από την αρμόδια οικονομική υπηρεσία και να λειτουργήσει  τελικά ως «φορολογική παγίδα». Ο μεγάλος κίνδυνος όμως έγκειται στην πιθανή ή πολλές φορές αναγκαστική παρανόηση :  ότι η  μεγάλη απόκλιση (μεγάλη έκπτωση) της αμοιβής από την «διατίμηση»  συνεπάγεται  και αντίστοιχη μείωση των προδιαγραφών ασφαλείας. Όταν μάλιστα η δραστηριότητα του μηχανικού,  επίσημα κατατάσσεται στις εμπορικές δραστηριότητες, τότε θα υπάρξουν πολλές και ουσιαστικές δικαιολογίες και αποποίηση ευθυνών σε περίπτωση αστοχίας.

Χαμένα έσοδα- ανεργία.

Η  απελευθέρωση των αμοιβών και η απομείωση των τηρουμένων προδιαγραφών, μέσα στην οικονομική συγκυρία που ζούμε, έχει αναγκάσει  πολλούς μηχανικούς σε ιδιαίτερα χαμηλές προσφορές.

Οι εκπτώσεις γίνονται με μοναδικό στόχο την ανάληψη του έργου ως μοναδικό έσοδο για την επιβίωση, άσχετα αν θα είναι δυνατόν να ανταποκριθούν στις προδιαγραφές του.

Η εργασία, γίνεται πρόχειρα με το μικρότερο δυνατόν κόστος  εις βάρος της ποιότητας και της ασφάλειας. Εργασίες που οφείλουν να  είναι αποτέλεσμα συνεργασιών συναφών ειδικοτήτων εκτελούνται όπου είναι δυνατόν από μόνον ένα άτομο με εμφανείς ελλείψεις.

Η υποτιμολόγηση  των εργασιών έχει αποτέλεσμα τη μειωμένη καταβολή εισφορών, φόρων και ΦΠΑ  και  τη στέρηση αντικειμένου εργασίας από συναφείς ειδικότητες , δηλαδή την ΑΠΩΛΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΣΟΔΩΝ και την ΑΝΕΡΓΙΑ.

Όσοι υποστηρίζουν ότι η μείωση αυτή συμβάλλει στην ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα, πρέπει να γνωρίζουν ότι η ανταγωνιστικότητα βασίζεται στην ποιότητα των υπηρεσιών και η ανάπτυξη στην δημιουργία ή διατήρηση θέσεων εργασίας. Είναι απαραίτητο να αποκατασταθούν χρόνιες στρεβλώσεις, αποτέλεσμα παλαιών και αποτυχημένων νοοτροπιών, σε ότι αφορά την διαμόρφωση του προϋπολογισμού των έργων και τον υπολογισμό των αμοιβών «διατίμησης». Το νομικό πλαίσιο έχει αποκατασταθεί σχετικά, αλλά εξακολουθούν να εφαρμόζονται καταχρηστικά διατάξεις του παρελθόντος  στην βάση πολλών και κατά περίπτωση υποτιμημένων προϋπολογισμών ( κόστος κατασκευής 45ε/μ2  ή 118ε/μ2 !!!), αντί του θεσμοθετημένου και πραγματικού κόστους 750ε/μ2.

Προφανώς είναι απαραίτητο να βρεθούν τρόποι που διασφαλίζουν βιώσιμες και ανταγωνιστικές αμοιβές για το συγκεκριμένο επάγγελμα, χωρίς να θίγεται η αρχή της ελεύθερης διαμόρφωσης, αρκεί να διασφαλίζεται το  ΔΗΜΟΣΙΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ.

Προτάσεις υπάρχουν, αρκεί οι αρμόδιοι να θελήσουν να καταλάβουν το πρόβλημα και τις επιπτώσεις του στην εθνική οικονομία και την κοινωνία και να μην ακολουθούν τυφλά οδηγίες που προέρχονται από χώρους που δεν έχουν την απαιτούμενη γνώση.

Γιώργος Μαδεμοχωρίτης
Αρχιτέκτονας
Πρόεδρος Τμήματος Αττικής ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ