Προτάσεις προς τους μελετητές που υποβάλλουν φακέλους μελετών προς έγκριση από την επιτροπή αρχιτεκτονικού ελέγχου

«Υποχρέωση της πολιτείας, των οργάνων της, αλλά και όλων των υποκειμένων του Δικαίου, είναι να μεριμνούν για την προαγωγή του περιβάλλοντος, την προάσπισή του ως αγαθού και κυρίως στο να επιλέγονται πάντοτε οι δράσεις αυτές που τείνουν στην διαφύλαξη του περιβάλλοντος ως ενιαίου φυσικού και ιστορικού χώρου και την κληροδότησή του ως αγαθού στις επόμενες γενεές.

Θεμελιώδης είναι η παραδοχή, ότι το περιβάλλον αποτελεί την μήτρα για την γέννηση της Ζωής αλλά και της διατήρησης της.

Θεμελιώδες τμήμα αυτού που σήμερα ονομάζουμε περιβάλλον αποτελεί το δομημένο Περιβάλλον. Το δομημένο περιβάλλον είναι φορέας ιστορικός, πολιτιστικός και κοινωνικός που επιτρέπει στον άνθρωπο να ζήσει, να δημιουργήσει και να εκφραστεί.

Έτσι λοιπόν υπάρχει ένα πλέγμα νομοθεσίας που επιτρέπει ή απαγορεύει την δόμηση αλλά θέτει και τους όρους της για να προάγει και να ικανοποιήσει αυτές τις αντικρουόμενες ανάγκες.

Η αναβάθμιση του ρόλου των ΕΠ.Α.Ε. συναρτάται άμεσα με την ουσιαστική υιοθέτηση του θεσμικού ρόλου που καλούνται να υπηρετήσουν.

Τόσο η διεκπεραιωτική λογική όσο και απομάκρυνση τους από τις σημερινές πραγματικότητες πρέπει να αποκλειστούν.

Πρέπει όμως, οι στοιχειώδεις κανόνες άσκησης της αρχιτεκτονικής και της τήρησης των νομίμων και επιβαλλόμενων διαδικασιών, να τηρούνται από όλους τους συντελεστές που παρεμβαίνουν στο έργο των ΕΠ.Α.Ε.

Στόχος του παρόντος είναι η γνωστοποίηση του τρόπου ελέγχου της ΕΠ.Α.Ε. στους μηχανικούς που υποβάλλουν φακέλους αρχιτεκτονικών μελετών για έγκριση, έτσι ώστε να διευκολύνεται το έργο τους και το έργο της Επιτροπής στα νόμιμα πλαίσια.

Αφορμή για την σύνταξή του είναι η διαπίστωση ότι η επικοινωνία μεταξύ της επιτροπής και των μελετητών, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις αυξημένων αισθητικών απαιτήσεων, είναι τις περισσότερες φορές δύσκολη» (θέσεις του ΣΑΔΑΣ).

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - ΤΡΟΠΟΣ ΚΡΙΣΗΣ
Πρέπει να εφαρμόζονται με συνέπεια τα εδάφια στ και η του άρθρου 3 της υπ. αριθμ. 31252/87 Υπουργικής απόφασης με την οποία « ... οι μελέτες ελέγχονται από τις ΕΠ.Α.Ε. με βάση την αρχιτεκτονική άποψη που επέλεξε ο μελετητής, ο έλεγχος αφορά τη σωστή και ολοκληρωμένη έκφρασή της, η δε τυχόν απορριπτική απόφαση της ΕΠ.Α.Ε. πρέπει να αιτιολογείται με σαφήνεια....»

Σκοπός του ελέγχου είναι σύμφωνα με την παραγρ. 4 43424/7604/88 Υπουργικής απόφασης «να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης των χρηστών τόσο των υπαρχόντων όσο και των νεοαναγειρόμενων κτιρίων, παράλληλα με τη προστασία του περιβάλλοντος, την κατά το δυνατό διατήρηση των φυτειών και τη λειτουργικότερη οργάνωση των ακαλύπτων χώρων του οικοπέδου και ολόκληρου του οικοδομικού τετραγώνου ». Οι όροι διαβίωσης πρέπει να εκτιμώνται σύμφωνα με τα σταθερότυπα φωτισμού, αερισμού και ηλιασμού, τη λειτουργικότητα της κάτοψης του νεοαναγειρόμενου κτιρίου, τη διατήρηση του υφιστάμενου πρασίνου όχι μόνο γενικά αλλά και με τη δυνατότητα να ενταχθεί λειτουργικά στη συγκεκριμένη μελέτη και την εξασφάλιση της ιδιωτικότητας.

Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στη διατήρηση του παραδοσιακού και οικιστικού πλούτου του τόπου μας.

Η αιτιολογική έκθεση (τεχνική περιγραφή) που συνοδεύει την αρχιτεκτονική μελέτη πρέπει να επεξηγεί ολοκληρωμένα την πρόταση, να αναφέρεται στα χαρακτηριστικά του οικοπέδου και του ευρύτερου χώρου, τους περιορισμούς που αντιμετώπισε ο μελετητής και τα αιτήματα του εργοδότη, ώστε να αναπτυχθούν και να προβληθούν τα κοινά σημεία αναφοράς μεταξύ της Επιτροπής και του μελετητή, να διευκολυνθεί το έργο της και η προσέγγιση προς την κρινόμενη μελέτη.

Επίσης η διατύπωση των παραμέτρων που λήφθηκαν υπ' όψη, των αξόνων οργάνωσης της μελέτης θα απεικονίσουν με σαφήνεια την ποιότητα της μελέτης και θα θέσουν σε αντικειμενική βάση το διάλογο του μελετητή με τα μέλη της ΕΠ.Α.Ε.

Για τις διαμορφώσεις πλατειών, πεζοδρόμων, ελεύθερων χώρων και για κάθε είδους αντικείμενα ή στοιχεία που τοποθετούνται σε κοινόχρηστους χώρους, είτε η κατασκευή απαιτεί οικοδομική άδεια, είτε όχι, ο νόμος απαιτεί την έγκριση των έργων αυτών από την αρμόδια ΕΠ.Α.Ε., πριν από την υλοποίησή τους. Οι μελέτες αυτές πρέπει να είναι πλήρεις και όχι προϊόντα αυτοσχεδιασμού. Αυτό να γίνει αντιληπτό από όλους τους Δήμους του Νομού Ρεθύμνου και την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση.

Για τα εκκλησιαστικά κτίρια (ναοί, μοναστήρια) πρέπει να εκδίδονται οικοδομικές άδειες. Μορφολογικά πρέπει να εξετάζονται με μία σύγχρονη άποψη για την αρχιτεκτονική των εκκλησιαστικών κτιρίων και όχι να μεταφέρονται αυτούσιες μορφές του παρελθόντος και μάλιστα από άλλες περιοχές του Ελλαδικού χώρου.

Υποχρέωση των εκπροσώπων του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων σε όλες τις βαθμίδες της ΕΠ.Α.Ε. είναι να ενημερώνουν το συλλογικό όργανο διοίκησης για τα πιθανά προβλήματα, τις δραστηριότητες, τις εκτιμήσεις, τις προτάσεις τους.

Η σειρά πρωτοκόλλου πρέπει να διατηρείται κατά τη διάρκεια του ελέγχου από τα μέλη της ΕΠ.Α.Ε. Προκειμένου να διαφυλαχθεί η ομαλή λειτουργία, αυτό πρέπει να το υπερασπίζονται οι εκπρόσωποί μας στην επιτροπή.

Η τήρηση των πολεοδομικών διατάξεων, ο έλεγχος πληρότητας των μελετών, ο έλεγχος των διαφόρων μελετών των δημοσίων φορέων και οργανισμών, πρέπει να αποτελέσουν μόνιμα μέλημα των Υπηρεσιών της πολεοδομίας.

Ο έλεγχος των κατασκευών, η αποφυγή αυθαιρεσιών , η βελτίωση της εικόνας των πόλεων, η άμεση ενασχόληση με επεμβάσεις που προσβάλουν το περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά, είναι στη διακριτική ευχέρεια των υπηρεσιών του Δημοσίου.

ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΒΑΛΛΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

Οι αρχιτεκτονικές μελέτες που συντάσσονται σύμφωνα με προδιαγραφές, όσον αφορά στο σχεδιασμό τους, θα πρέπει να έχουν :


1. Τοπογραφικά διαγράμματα με υψόμετρα και υψομετρικές καμπύλες, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για επικλινή εδάφη.
2. Διάγραμμα διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου. Η σχηματική τομή ή τομές να γίνονται σε όλο το μήκος ή και πλάτος του οικοπέδου.
3. Φωτογραφίες οικοπέδων και υπαρχόντων κτισμάτων. Εάν η ευρύτερη περιοχή, όπου γίνεται το έργο, περιέχει στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη του μελετητή, να γίνεται φωτογραφική αποτύπωση.
4. Εγκρίσεις υπηρεσιών, όταν πρόκειται για ειδικά κτίρια (π.χ. βιομηχανικά, βιοτεχνικά, εκπαιδευτήρια κτλ).
5. Όψεις και τομές με αναφορά στα υψόμετρα του τοπογραφικού διαγράμματος (γραμμή φυσικού και διαμορφωμένου εδάφους) και με αναγραφή των υλικών και χρωμάτων τους. Σε οικόπεδα με έντονο ανάγλυφο του εδάφους, οι όψεις και οι τομές να αναπτύσσονται σε μεγάλο εύρος, ώστε να απεικονίζονται οι τυχόν διαμορφώσεις του περιβάλλοντος χώρου.
6. Εάν αναγείρονται περισσότερα του ενός κτιρίου στο οικόπεδο, θα πρέπει η σχεδίαση κατόψεων ή όψεων κτλ να γίνεται ενιαία (σε ένα σχέδιο), ώστε να υπάρχει καλύτερη εικόνα της πρότασης των μελετητών.
7. Εάν στην ιδιοκτησία έχουν συσταθεί κάθετες συνιδιοκτησίες, θα πρέπει να προσκομίζεται προκαταρκτική σκαριφηματική μελέτη της διάταξης των όγκων όλων των όμορων ιδιοκτησιών ή καθέτων συνιδιοκτησιών για να υπάρχει συνολική άποψη του τρόπου και του μεγέθους επέμβασης στην περιοχή.
8. Οι μελετητές θα πρέπει να γνωρίζουν με ακρίβεια τα προεδρικά διατάγματα για τους παραδοσιακούς οικισμούς. Το φαινόμενο των μελετών που υποβάλλονται στην ΕΠ.Α.Ε. χωρίς να εκπληρώνουν τις προδιαγραφές και τα προεδρικά διατάγματα, πρέπει να σταματήσει.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Με βάση τα παραπάνω η άποψη της ΕΠ.Α.Ε. και τα κριτήρια αξιολόγησης συνοψίζονται παρακάτω :

1. Η σύνταξη των μελετών πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τα τοπικά χαρακτηριστικά του νομού μας και τις ιδιομορφίες της κάθε περιοχής.
2. Η χωροθέτηση και η διάταξη του όγκου των κτισμάτων στα οικόπεδα θα πρέπει να ακολουθεί τα πρότυπα της περιοχής.
3. Η επανάληψη της ίδιας ή σχεδόν της ίδιας μελέτης κτιρίων έρχεται σε αντίθεση με το χαρακτήρα του νησιού μας, όπου κυριαρχεί η ανομοιογένεια και η έντονη εναλλαγή, τόσο στο φυσικό όσο και στο δομημένο περιβάλλον. Σε ένα οικόπεδο δεν μπορεί να παρουσιάζεται το φαινόμενο των ομοίων κτιρίων. Πρέπει όμως η μορφολογία και η τυπολογία όλων των κτισμάτων να αντιμετωπίζεται ενιαία. Η β' θμια ΕΠΑΕ περιφέρειας Κρήτης έχει πάρει ανάλογη απόφαση κατά την εξέταση θέματος.
4. Στα συνεκτικά τμήματα των οικισμών θα πρέπει να γίνεται προσπάθεια να τηρηθούν εκείνα τα στοιχεία και μορφές οικοδομών που θα συντείνουν στη διατήρηση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμία τους. (π.χ. το διώροφο τμήμα δεν κάλυπτε ποτέ όλη την επιφάνεια του ισογείου, άφηνε αρκετό τμήμα για δώμα). Το υπό ανέγερση κτίριο πρέπει να έχει καθαρούς όγκους, η σύνθεσή του να δημιουργεί επίπεδα από μονώροφα και διώροφα τμήματα με κέντρο αναφοράς την αυλή.
5. Τα διάσπαρτα τμήματα των οικισμών, λόγω της διεύρυνσης των ορίων τους, περιέχουν μεγάλες αδόμητες εκτάσεις οι οποίες με την σταδιακή οικοδόμησή τους θα δημιουργήσουν «νέους οικισμούς». Η οικοδόμηση των εκτάσεων αυτών που υπερτερούν έναντι των παλαιών και επειδή δεν υπάρχει ζώνη προστασίας πρασίνου γύρω από τον παλαιό οικισμό δεν ευνοεί την προστασία τους. Η δόμησή τους θα πρέπει να σέβεται τα μορφολογικά στοιχεία της περιοχής και οι τυχόν σύγχρονες κατασκευές και εγκαταστάσεις να έχουν διακριτική παρουσία.
6. Ο τρόπος ένταξης του κτιρίου στο οικόπεδο σε περιπτώσεις κεκλιμένου εδάφους να γίνεται με ελάχιστες διαμορφώσεις, ώστε να εντάσσεται το κτίριο στο έδαφος και όχι αντίστροφα. Ιδιαίτερα στους παραδοσιακούς οικισμούς, όπου το διάταγμα αναφέρει ότι «η διαμόρφωση των ακάλυπτων χώρων πρέπει να συντείνει στην προστασία του υπάρχοντος φυσικού περιβάλλοντος του ιδίου οικοπέδου όπως και των ομόρων αυτού με την ελαχιστοποίηση των εκσκαφών και την διατήρηση των φυσικών στοιχείων (δένδρα, βράχια κτλ)», η στάθμη του ισογείου από το φυσικό έδαφος πρέπει να μην υπερβαίνει το 0.50 μέτρο.
7. Τα υφιστάμενα δέντρα σε περιοχές εντός και εκτός σχεδίου πόλεως να αποτυπώνονται στο τοπογραφικό διάγραμμα και φωτογραφικά και να αιτιολογείται στην τεχνική περιγραφή και στο διάγραμμα κάλυψης ο λόγος κοπής τους.
8. Στις «εκτός σχεδίου» περιοχές για το επιτρεπτό ή όχι της ανέγερσης περισσότερης της μίας κατοικιών, η ΕΠ.Α.Ε., δίδει ιδιαίτερη σημασία στον τρόπο που τα νέα κτίρια και οι εγκαταστάσεις θα ενταχθούν στο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον με στόχο την προστασία του τοπίου, βασικό συστατικό στοιχείο του οποίου είναι και το αυτοφυές πράσινο. Δεν θα πρέπει να καταστρατηγείται η ουσία του νόμου και να εμφανίζονται πολυδιασπασμένοι όγκοι διασκορπισμένοι σε όλη την έκταση του οικοπέδου, αλλά να γίνεται προσπάθεια συγκέντρωσης των όγκων σε ενιαίο κατά το δυνατόν κτίσμα ή σε κτίσματα με λειτουργική συσχέτιση μεταξύ τους και να αφήνεται ενιαίος ελεύθερος χώρος. Με το ίδιο πνεύμα να γίνεται κατά το δυνατόν συγκέντρωση των κολυμβητικών δεξαμενών ή χρήση μίας (1) κολυμβητικής δεξαμενής για τα συγκροτήματα, ώστε να μην συντηρείται η μορφή που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα «μεζονέτα - πισίνα» σε παράταξη σε ένα ξηροθερμικό περιβάλλον όπως η περιοχή μας. Η β' θμια ΕΠΑΕ περιφέρειας Κρήτης έχει πάρει ανάλογη απόφαση κατά την εξέταση θέματος. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται σε κεκλιμένα εδάφη όπου απαιτούνται επί πλέον διαμορφώσεις του εδάφους (για παράδειγμα οι προσπελάσεις πεζών και οχημάτων).
9. Σε γήπεδα εκτός σχεδίου που βρίσκονται σε κορυφογραμμές (υδατοκρίτες) το ανώτερο υψόμετρο των κτισμάτων απαγορεύεται να υπερβαίνει την κορυφογραμμή.
10. Όταν σε ιδιοκτησία κατασκευάζονται πέρα της μίας οικοδομών δεν θα επιτρέπεται κατασκευή διαχωριστικών κατασκευών γύρω από αυτές που θα υποδηλώνουν καταστρατήγηση άλλων διατάξεων (δημιουργία οδών, κατάτμηση ιδιοκτησιών, ιδιωτική πολεοδόμηση).
11. Η αρχιτεκτονική πρόταση πρέπει να είναι σαφής και ειλικρινής. Πρέπει να αποφευχθεί η τάση που επενδύει εντελώς σύγχρονες κατασκευές σε ένα ψευδονεοκλασικό ρυθμό.
12. Γενικά στα κτίρια οι ημιυπαίθριοι χώροι θα πρέπει να είναι λειτουργικοί σε σχέση με την κάτοψη ώστε να συμβάλλουν στο καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα σε σχέση με τη διαμόρφωση του όγκου του κτιρίου.
13. Στοιχεία που προσδιορίζουν τη χρήση ή λειτουργία του κτίσματος, όπως επιγραφές τυχόν διαφημίσεις κ.λ.π. να εντάσσονται στην αρχιτεκτονική σύνθεση από την αρχή της μελέτης και όχι να παρατηρείται η προσθετική κάλυψη και αλλοίωση των επιφανειών των όψεων των κτιρίων με μεμονωμένα και ετερόκλιτα στοιχεία.
14. Στοιχεία όπως υδρορρόες, φουγάρα λεβητοστασίων κτλ να απεικονίζονται στα αρχιτεκτονικά σχέδια. Επίσης ο μηχανολογικός εξοπλισμός όπως ηλιακοί θερμοσίφωνες, κλιματιστικά πρέπει να χωροθετείται, δηλαδή να σημειώνεται το μέγεθος και ο χώρος που καταλαμβάνουν στις κατόψεις και τις όψεις της αρχιτεκτονικής μελέτης.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Έγινε προσπάθεια να αναφερθούν όλα τα παραπάνω διότι ο σεβασμός στην ελευθερία του μελετητή για την αρχιτεκτονική άποψη που επιλέγει δεν μπορεί να γίνεται πρόσχημα για την «απελευθέρωσή» του από στοιχειώδεις κανόνες της αρχιτεκτονικής.

Το παραπάνω κείμενο το έχουν υπογράψει και οι εκπρόσωποι του ΣΑΔΑΣ στην ΕΠΑΕ και οι εκπρόσωποι του ΤΕΕ. Το κείμενο γράφει «προτάσεις προς τους μελετητές» γιατί η ΕΠΑΕ δεν νομοθετεί. Εάν μελετητής διαφωνήσει με τις προτάσεις της ΕΠΑΕ σε συγκεκριμένη μελέτη, την οποία υποστηρίξει με επιχειρήματα με βάση την τέχνη και την επιστήμη της αρχιτεκτονικής, τα μέλη της επιτροπής εγκρίνουν την μελέτη αυτή. Δεν έχουν επιτευχθεί όλοι οι στόχοι, αλλά θεωρούμε ότι με τον καιρό θα παραχθούν αρτιότερες και πιο ολοκληρωμένες μελέτες. Πάντως εάν αυτά αποτελέσουν απόψεις του ΣΑΔΑΣ θα ήταν πολύ ευκολότερο. Για το θέμα του χρόνου παραμονής των εκπροσώπων του ΣΑΔΑΣ στην ΕΠΑΕ, το όριο αποτελούν οι δύο θητείες από δύο χρόνια. Ο τακτικός εκπρόσωπος και ο αναπληρωματικός εναλλάσονται ανά εβδομάδα. Τα ίδια ισχύουν και για τους εκπροσώπους του ΤΕΕ.