Πάμε Πλατεία ?

1. Η Πλατεία Θεάτρου στην Αθήνα
Πριν από ένα χρόνο επισκέφτηκα την έκθεση του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την ανάπλαση της Πλατείας Θεάτρου, στην Αθήνα. Γνώριζα πολύ καλά τόσο τις ιδιαιτερότητες και τις δυσκολίες του θέματος, όσο και τη φτωχή εμπειρία μας στη διαμόρφωση υπαίθριων δημόσιων χώρων. Η τελευταία, αναμενόμενη και ευεξήγητη, αν σκεφτεί κανείς τη γενικότερη απαξίωση του δημόσιου χώρου από τους νεοέλληνες, το βανδαλισμό του - ή και την αμηχανία χρησιμοποίησής του. Αλλά και η σχετική διδασκαλία στις ελληνικές αρχιτεκτονικές σχολές είναι περιορισμένη και χωρίς ιδιαίτερη εμβάθυνση, με αποτέλεσμα να εκπλήσσουν ευχάριστα κάποιες -λίγες- διπλωματικές εργασίες τελειοφοίτων, που, σαν φωτεινές εξαιρέσεις, επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Οι περιπέτειες των πλατειών της Αθήνας, με κορυφαία και οδυνηρώτερη εκείνη της Ομόνοιας, με προδιέθεταν αρνητικά γι' αυτό που θα μου αποκάλυπτε η έκθεση. Φοβόμουν ότι θα βομβαρδιζόμουν, ακόμη μια φορά, από τις κουραστικά επαναλαμβανόμενες χαράξεις, που κατακερματίζουν αναιτιολόγητα τις επιφάνειες που προορίζονται για τον απρόσκοπτο κι ανέμελο περίπατο του κόσμου. Θα ξανάβλεπα, νόμιζα, τις περιττές και κοινότοπες οικοδομικές μικροπαρεμβάσεις που, με την ανάπτυξή τους στην τρίτη διάσταση στερούν από τον πολίτη την ελευθερία κίνησης και εποπτείας του μεγάλου, απλωμένου επίπεδου υπαίθριου χώρου, αυτού δηλαδή που σημαίνει η λέξη "πλατεία".

Όντως, από κάποιες μελέτες της έκθεσης δεν έλειπαν οι υπερσχεδιασμοί για ένα μικρόν αστικό τόπο: "οργανωτικά πλέγματα", "άξονες", "patterns" με ποικίλα σχήματα σκληρών δαπέδων και πολυεπίπεδες άδενδρες διαμορφώσεις. Άλλες προτάσεις ξεχώριζαν για την "υπερπροσφορά" πρασίνου με πυκνά ψηλά δέντρα, που έκαναν τη μικρή πλατεία να μοιάζει με πυκνοφυτεμένη ζαρντινέρα. Ηταν φανερό ότι η προσέγγιση τόσο της κλίμακας, όσο και του ιδιαίτερου ύφους αυτού του προβληματικού "αστικού κενού" του αθηναϊκού κέντρου, δεν είχε επιτευχθεί.

Υπήρχαν όμως και προτάσεις, που σε πρώτη ματιά κινδύνευαν να μείνουν απαρατήρητες· διότι η απλότητα χειρισμού, η απέριττη επεξεργασία και η απουσία εντυπωσιακών εκπλήξεων τις έθετε στα όρια του απλοϊκού, του ανεπεξέργαστου και του συνηθισμένου. Αντιμετώπιζαν τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό με... "αντιαρχιτεκτονική" προσέγγιση, με κίνδυνο να αγνοηθούν από τους αρχιτέκτονες - κριτές. Κορυφαίο παράδειγμα η πρόταση του πρώτου βραβείου[1]. Εδώ έβλεπες την "αναζήτηση προσδοκίας και ελπίδας στον σχεδιασμό ενός κρυμμένου κήπου", που με εργαλεία επέμβασης τη φύτευση, το σκάμμα και τα αναρριχώμενα φυτά στις όψεις των κτιρίων προσέφερε ένα ευχάριστο μικροκλίμα, σε αντίστιξη και απάντηση στον ασφυκτικό χαρακτήρα του δομημένου περίγυρου.

 

(εικ. 1: Πλατεία Θεάτρου)

 

"Θα μπορούσε κανείς να εγγράψει την ελπίδα αναγγέννησης της πόλης", έγραφαν οι αρχιτέκτονες της μελέτης που επρώτευσε, "στη δημιουργία ενός μικρού κήπου, ενός τεκτονημένου φυσικού περιβάλλοντος που βρίσκεται ως εξαίρεση στο κέντρο μιας ασφυκτικής πόλης, που έχασε ήδη από τον προηγούμενο αιώνα την επαφή με την ουσία του αττικού τοπίου. Ο προτεινόμενος μικρός κρυμμένος κήπος της πλατείας θεάτρου αναδεικνύει την αξία των μαλακών δαπεδοστρώσεων και την σπουδαιότητα της φύτευσης στη βελτίωση των κλιματικών συνθηκών".

Μια πρόταση τόσο απλή, όσο η καθημερινή ζωή στις πλατείες των παιδικών μας χρόνων. Προσεκτικά αποστασιοποιημένη από τα αρχιτεκτονικά στερεότυπα, που αφήνουν ασυγκίνητο το πλατύ κοινό, δηλαδή αυτούς για τους οποίους σχεδιάζεται και προορίζεται ο υπαίθριος δημόσιος χώρος! Ίσως ο υπερκορεσμός της κοινωνίας μας σε δόμηση, ίσως το περιβαλλοντικό πρόβλημα, ίσως η στέρηση της υπαίθρου και της φύσης στη μητροπολιτική υπερσυγκέντρωση, ίσως όλα μαζί ή και τίποτε από αυτά, βρήκαν την απάντησή τους σε ένα έργο, που πριν από μερικά χρόνια ίσως δεν θα διακρινόταν, ή θα κινδύνευε να σχολιαστεί ως άμοιρο φαντασίας και απλοϊκό! Κι όμως, κρυβόταν βαθιά επεξεργασία και λεπτή ευαισθησία στην πρόταση του πρώτου βραβείου![2]

 

(εικ. 2: Πλατεία Θεάτρου)

 

Το βροχερό βράδυ του περυσινού Νοέμβρη είχα πάρει ένα μάθημα. Μάθημα υποδόριο, που μ' έκανε να προβληματίζομαι όλο και περισσότερο για την αντιμετώπιση του υπαίθριου δημόσιου χώρου. Μιαν άσκηση που την αντιμετωπίζουμε με αμηχανία, μη τολμώντας να προτείνουμε το απλό, το επικοινωνιακό με τον πολύ κόσμο - αυτό που πολλοί συνάδελφοί μας θα το έκριναν απλοϊκό ή αρχιτεκτονικά ελλειματικό[3].

 

2. Πάμε Κύπρο;
Η τύχη τάφερε έτσι ώστε το επόμενο καλοκαίρι να δοκιμάζομαι κι εγώ μαζί με τους συνεργάτες μου σε ανάλογο εγχείρημα, στη Λευκωσία. Η άσκηση τώρα για το παροπλισμένο στάδιο του Γυμναστικού Συλλόγου "Τα Παγκύπρια", τον τόπο που για έναν αιώνα σχεδόν μάζευε τη νεολαία της Κύπρου στο στίβο, στο ποδόσφαιρο, στις συλλογικές εκδηλώσεις και στους αγώνες της. Το στάδιο έχει πιά ενσωματωθεί στον αστικό ιστό της πρωτεύουσας και δίπλα του ήδη ορθώνεται το νέο Κρατικό Θέατρο[4]. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται σαν υπαίθριο parking, εντείνοντας την αίσθηση του αμήχανου και προβληματικού αστικού κενού δεκατεσσάρων στρεμμάτων σε θέση νευραλγική.

 

(εικ. 3, 4: το ΓΣΠ άλλοτε και τώρα)

Το Πρόγραμμα του Διαγωνισμού ζητούσε την «δημιουργία αστικής πλατείας» με χώρους πρασίνου και αναψυχής και υπόγεια γκαράζ 1.750 αυτοκινήτων. Το «Δημοτικό Δημοψήφισμα», που είχε διεξαχθεί προκειμένου να απαντηθεί η επιθυμία των πολιτών[5] για το μέλλον αυτού του τόσο συνδεδεμένου με τα κοινά τόπου, αποσαφήνισε ως «κυρίαρχη χρήση ένα μεγάλο αστικό πάρκο με δεντροφυτεύσεις», με κτίσματα «που να μη κυριαρχούν στο χώρο». Στους "Στόχους και Επιδιώξεις" ο αγωνοθέτης ζητούσε ένα «ελκυστικό και φιλόξενο  πάρκο/πλατεία ως χώρο αναψυχής, κοινωνικής συνάθροισης και δημοσίων εκδηλώσεων». Στις διάφορες διατυπώσεις των δεδομένων οι έννοιες πλατείας και πάρκου συγχέονταν, με τελικό ζητούμενο ένα έργο μικτού ύφους και πολλαπλών χρήσεων.

Ένα πρόγραμμα περίπλοκο, εξαιρετικά απαιτητικό, σχεδόν ασύμβατο με την ιδέα ενός ελεύθερου αστικού χώρου. Εντέλει όμως διαμορφωμένο με απόλυτη συνείδηση του γεγονότος ότι ένας δημόσιος χώρος στην εποχή μας χρειάζεται υποστήριξη από εμπορικές χρήσεις για να μην απαξιωθεί. Σκοτεινό σημείο βέβαια παραμένει η απαίτηση για έναν τόσο μεγάλο αριθμό θέσεων στάθμευσης, που αντανακλά την εξάρτηση των Κυπρίων από το αυτοκίνητο και την ακόμα ελλειματική υποδομή της πόλης σε μέσα μαζικής μεταφοράς.

Μια μικρή έκταση εκαλείτο να απορροφήσει τις κοινωνικές συγκεντρώσεις σε μια αστική πλατεία, τον περίπατο αναψυχής του κόσμου σε ένα πάρκο, την ψυχαγωγία και το εμπόριο σε μια κτιριακή σύνθεση[6].

 

(εικ. 5: σύγκριση ΓΣΠ και άλλων πάρκων)

Το παλιό Στάδιο του ΓΣΠ, ως ενδιάμεσος δημόσιος χώρος στη διαδρομή από την Πλατεία Ελευθερίας [7] ώς την Πλατεία του Νέου Κοινοβουλίου[8], δεν είχε λόγο να επαναλάβει τον εμβληματικό χαρακτήρα τους. Εδώ θα είχαν περισσότερο ενδιαφέρον ιδέες που στοχεύουν στη δημιουργία ενός ποιοτικού δημόσιου χώρου με κυρίαρχη την παρουσία της φύσης και διακριτικά συνοδευτικό τον ρόλο του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Το σκληρό βορεινό μέτωπο του νέου Κρατικού Θεάτρου[9] όσο και το επίπεδο έδαφος της πέριξ πόλης επιζητούσαν μια αλλαγή τοπίου, με έναν πνεύμονα αναπτυγμένο σε φυσικό ανάγλυφο. Μια νέα εμπειρία αυτόνομης οντότητας δημόσιου χώρου, που να καταστήσει το θέατρο θεατή του πάρκου, και όχι το αντίθετο. Ετσι ώστε ο χώρος του παλιού σταδίου του ΓΣΠ να μη θεωρείται ως "ο κήπος του Θεάτρου", αλλά το Κρατικό Θέατρο να περάσει στη συλλογική συνείδηση ως "το θέατρο του Κήπου".

 

(εικ. 6: bird's eye view)

 

3. Σκεπτικό της Πρότασης
Με αυτές τις σκέψεις θέσαμε ως κύριο στόχο  την ανάκτηση της τρίτης διάστασης του παροπλισμένου σταδίου: προτείναμε ένα νέο ανάγλυφο πάνω στον σημαντικώτερο άξονα της σύγχρονης Λευκωσίας. Το πάρκο/πλατεία έπρεπε να ενταχθεί δυναμικά σ'αυτόν, να μη παραμείνει ένας παράπλευρος χώρος. Η συνθετική δομή του αναγλύφου γεννήθηκε από μια "παράκαμψη" αυτού του άξονα.

 

(εικ. 7: τα τέσσερα τελευταία conceptual sketches)

Η πρόταση είχε τρείς βασικούς στόχους: Πρώτον, την απόδοση στον πεζό της Λευκωσίας ενός ελεύθερου πράσινου χώρου. Δεύτερον, τη δημιουργία ενός αστικού χώρου συγκέντρωσης πλήθους, που να λειτουργεί ολόκληρος σαν ανοιχτό θέατρο συγκεντρώσεων, όπως γινόταν παλιά στο ΓΣΠ. Τρίτον, την εξασφάλιση δυναμικής εμπορικής κίνησης.

Η ιδέα της παράκαμψης εξυπηρετούσε τους τρεις στόχους με μία μόνον χειρονομία: με την πτύχωση του γηπέδου, βυθίζοντας το έδαφος στο μέσον και υψώνοντας τα άκρα του. Τα "ανασηκώματα" των άκρων διαμορφώνουν νέα αστικά μέτωπα και προσφέρουν προσβάσεις από το πάρκο στο φουαγιέ του θεάτρου, για να το εντάξουν στο δημόσιο χώρο.

Οι προσβάσεις στις πέντε υπόγειες στάθμες στάθμευσης γίνονται με δύο λωρίδες ανά κατεύθυνση, ώστε η στάθμευση των 1.700 αυτοκινήτων να μήν προκαλέσει συμφόρηση στο κυκλοφοριακό της πόλης. Οι έξοδοι από το γκαράζ κατευθύνουν τους πεζούς στο πάρκο, ώστε μέσω αυτού να οδεύσουν προς τους τελικούς τους προορισμούς. Μεγάλη προσπάθεια έγινε για την διακριτική ένταξη των εισόδων και εξόδων των αυτοκινήτων στο πάρκο-πλατεία, που στον ελληνικό χώρο έχουμε συνηθίσει να τις βλέπουμε σαν μια αναγκαία παραφωνία στον δημόσιο χώρο. Οι έξοδοι από το γκαράζ κατευθύνουν τους πεζούς στο πάρκο, ώστε μέσω αυτού να οδεύσουν προς τους τελικούς τους προορισμούς.

 

(εικ. 8: master plan)

Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός στηρίχθηκε αποκλειστικά στη διάπλαση ενός τοπίου με μικροκλίμα που να προσφέρει καταφυγή το πνιγηρό καλοκαίρι της Λευκωσίας. Δύο βασικές χειρονομίες προνοούν για τον φυσικό αερισμό και τον εξατμιστικό δροσισμό: η κατάλληλη διάταξη της υψηλής φύτευσης και των κτιριακών όγκων, που αφήνει ελεύθερη την ευεργετική πνοή των νοτιοδυτικών ανέμων, και μια "νεροκουρτίνα", που δροσίζει, καθώς χύνεται σε ρυάκι στη νότια πλευρά του αμφιθεάτρου. Ο σχεδιασμός των φυτεύσεων αξιοποίησε τα στοιχεία του κυπριακού τοπίου, σε εναλλασσόμενες χρωματικές ενότητες, ώστε να τονίζονται οι εποχικές διαφοροποιήσεις. Διακρίνονται διαφορετικές ποιότητες στις τρείς ενότητες: Mεσογειακός Λόφος ανατολικά, Άλσος φυλλοβόλλων στη δυτική κλιτύ και Πευκώνας στο υπαίθριο αμφιθέατρο· στο χώμα αγριάδα, να γεμίζει αγρολούλουδα. Σ' όλο το μήκος του νότιου μετώπου φυλλοβόλες γλυσίνες απλώνονται πάνω σε μια πέργκολα. Την άνοιξη γεμίζουν από τσαμπιά με μωβ άνθη· το καλοκαίρι φυλλώνουν και μαζί με τους μεγάλους φύκους του πεζοδρομίου σκεπάζουν την "αλέα" του δρόμου.

 

(εικ. 9: άνοιξη)

Με αυτές τις χειρονομίες προσπαθήσαμε να εξυπηρετήσουμε ένα ετερόκλητο πρόγραμμα σε μία ενιαία τοπιακή σύνθεση.

 

4. Πίσω στην Αθήνα
Στις έντεκα του περασμένου Οκτώβρη, αφού είχαμε παραδώσει το πακέτο του διαγωνισμού, αρχίσαμε να κρύβουμε κάθε κατάλοιπο της παρουσίας του στο γραφείο, για να φυλαχτούμε από αδιάκριτα μάτια. Περισσότερο, όμως, και για να ξεχάσουμε το τρίμηνο της ωραίας συνεργασίας που μας έφερε και τους τέσσερεις πιό κοντά, που συμπύκνωσε τη σκέψη, τη ματιά και τη γραφή διαφορετικών χαρακτήρων, διαφορετικών γενιών, διαφορετικών σχολών, σε μια ενιαία αρχιτεκτονική σύνθεση [10]. Ο διαγωνισμός του ΓΣΠ σπρωχνόταν στη λήθη, σαν ζαριά που παίχτηκε και θες να ξορκίσεις την πιθανή της αποτυχία.

Τότε ξεκίνησε, επιτέλους, η ακαδημαϊκή χρονιά στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Οι σπουδαστές ξανάρχισαν να παραδίνουν φλύαρα γραπτά περιγραφής της αρχιτεκτονικής, με περισπούδαστες αναλύσεις του αυτονόητου, ή με αναφομοίωτες αναφορές στο Genius Loci του Christian Schulz, που θεωρείται στα τελευταία τριάντα χρόνια "κλασσικό" (...) της ανάγνωσης του τοπίου[11]. Μήπως έπρεπε, επιτέλους, να το διαβάσω κι εγώ, ώστε να μπορώ να τους αντιμετωπίζω με βιβλιογραφικές παραπομπές, όταν τους ρωτώ επίμονα "μα τι νάναι αυτό το περιβόητο Πνεύμα του Τόπου;"

Διαβάζοντάς το ξανάρχισα να ρίχνω κλεφτές ματιές στη μελέτη του διαγωνισμού του παλιού σταδίου του ΓΣΠ, ξαναγύριζα στη Λευκωσία, τη χτεσινή, την τωρινή, τη μελλούμενη, την υπο διαρκή διαμόρφωση πρωτεύουσα του νεαρού κράτους της πανάρχαιας ελληνικής νήσου. Άραγε καταλάβαμε εμείς το Πνεύμα αυτού του Τόπου; Η πρότασή μας δημιουργεί τόπους με νόημα μέσω των οποίων βοηθιέται ο άνθρωπος να βρίσκει νοήματα στη ζωή του;[12] Στις φράσεις του άρχισα ν'αναγνωρίζω χειρονομίες της σύνθεσής μας!

 

(εικ. 10, 11: παλιά και νέα Λευκωσία)

"Το βασικώτερο γνώρισμα του ανθρωπογενούς τόπου είναι ο περίκλειστος χώρος. (...) Το πώς του περίκλειστου χώρου εξαρτάται από τις συγκεκριμένες ιδιότητες των ορίων."[13]

 

(εικ. 12: το όριο στην Ευαγόρου)

"Οι τόποι αλλάζουν, ορισμένες φορές γοργά. (...) Όταν το περιβάλλον αποκτά νόημα, ο άνθρωπος νιώθει "στο σπίτι του". Οι τόποι όπου μεγαλώσαμε είναι τέτοια "σπίτια". Γνωρίζουμε πώς είναι ακριβώς να περπατάς σ' εκείνο το συγκεκριμένο χώμα, (...) ή ανάμεσα σ' εκείνα τα συγκεκριμένα δέντρα."[14]

Εδώ ο Schulz μας μπερδεύει: σε ποιά γενιά αναφέρεται; των συνομιλήκων του, των προγόνων του ή των παιδιών του; αλήθεια, πόσοι από τους νεώτερους Λευκωσιάτες έζησαν το παλιό ΓΣΠ, ποιοί θα θυμούνται μεθαύριο το μαγέρικο του Ζεβεδαίου κάτω από την κερκίδα, ή τις συναυλίες του Θεοδωράκη στα πρώτα χρόνια μετά την εισβολή; Αλήθεια, πόσο θέλουμε ν' αλλάξει το στάδιο του ΓΣΠ; Και πόσες μνήμες να διατηρήσει;

 

(εικ. 13, 14: το ΓΣΠ άλλοτε)

"Η βασική ιδιότητα του ελληνικού περιβάλλοντος είναι (...) ο κατανοήσιμος χαρακτήρας των τόπων."[15]

 

(εικ. 15: αρχαίo θέατρo Δελφών)

"Tο φυσικό τοπίο καθίσταται πολιτισμικό τοπίο, δηλαδή ένα περιβάλλον όπου ο άνθρωπος έχει βρεί μια θέση με νόημα μέσα στην ολότητα." [16]

Η έννοια του τόπου ενώνει τη μοντέρνα αρχιτεκτονική με το παρελθόν. (...) Στόχος της [τελευταίας] είναι να μας απελευθερώσει από τα αφαιρετικά σχήματα (...) και να μας φέρει ξανά κοντά στα πράγματα. Αλλά η θεωρία δεν αρκεί (...). Προϋπόθεση είναι να εκπαιδεύσουμε τις αισθήσεις μας και την φαντασία μας." [17]

 

(εικ. 16: προοπτικό αμφιθεάτρου)

Δεκατρία χρόνια ματά τον Schulz ο Rafael Moneo θα θεωρητικοποιήσει την έμπρακτη, αυτή τη φορά, κατάθεση των αισθήσεων και της φαντασίας του: μας μιλά τώρα για τον ψίθυρο του τόπου: "Το οικόπεδο τελεί πάντοτε εν αναμονή, προσδοκώντας την άφιξη του γεγονότος εκείνου, που θα του επιτρέψει να παίξει έναν ενεργό ρόλο στην ιστορία του κόσμου. (...) Πιστεύω ότι το να μαθαίνεις ν' ακούς τον ψίθυρο του τόπου, είναι μια από τις πιό απαραίτητες εμπειρίες σε μια αρχιτεκτονική παιδεία"[18].

 

(εικ. 17: Η σημερινή εικόνα του ΓΣΠ)

 

5. Επινίκεια
Παρά τη σκληρή δουλειά του καλοκαιριού και τις κρυφές μας προσδοκίες, το πρώτο βραβείο ήρθε σαν αναπάντεχη έκπληξη. Κι αυτό διότι είχαμε σχεδόν συμβιβασθεί με την ιδέα της απόρριψης μιας τόσο αντι-αρχιτεκτονικής λύσης, που θα μπορούσε να ερμηνευθεί σαν απλοϊκή κηπουρική.

 

(εικ. 18, 19: κάτοψη και τομή)

Όμως αυτή η πρόταση "τοπιοτέχνησης" μας πήρε τρεις μήνες εντατικής μελέτης, κατά τη διάρκεια της οποίας περάσαμε από δεκάδες δοκιμές αρχιτεκτονικών υπερσχεδιασμών, για να πλησιάσουμε κάτι απλό και φιλικό.

 

(εικ. 20-26: μακέτες και στάδια εργασίας)

Για να μπορέσει να ξαναγίνει πραγματικότητα η παιδική ανάμνηση από το κάποτε χορταριασμένο θέατρο της Θάσου[19], με τα ψηλόλιγνα πεύκα ανάμεσα στ'αρχαία έδρανα· για να μεταφυτευτούν οι γλυσίνες του Μόλυβου, που άφησαν ανεξίτηλο το Πάσχα του 1971 στη μνήμη των χρόνων της αθωότητας· για να αναβιώσει στη γιγαντοοθόνη ο Roger Waters με το The Wall, που συντόνισε τρείς διαφορετικές γενιές στο φετεινό του show.

 

(εικ. 27-29: αρχαίο θέατρο Καύνου, Μόλυβος, συναυλία Roger Waters)

Πόσες εικόνες, ιδέες κι επιθυμίες σου υποβάλλονται όταν, δουλεύοντας, φαντάζεσαι τον εαυτό σου να μετέχει και να βιώνει αυτό που σχεδιάζεις· και πόσο δημιουργικό μπορεί να γίνει αυτό, άν συναντήσει τον παλμό των άλλων![20]

 

(εικ. 30-32: δημοψήφισμα και concept, παιδότοπος, νυχτερινή ζωή)

Στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια, διακρίνω μια αξιοζήλευτη έννοια και φροντίδα για τον δημόσιο χώρο της πόλης, μετά από δεκαετίες συστηματικής απαξίωσης και κατακερμάτισής του από την υπερδόμηση. Για τη συνέχιση και απόδοση αυτής της προσπάθειας εύχομαι γρήγορα το έργο να πραγματοποιηθεί. Κυρίως όμως εύχομαι να αγαπηθεί από τους Λευκωσιάτες. Να δώσουν σε αυτόν τον νέο τόπο ενα νέο πνεύμα. Όχι πνεύμα Ελευθερίας, γι' αυτό έχουν άλλη πλατεία. Σε πείσμα των καιρών, πνεύμα Ομόνοιας, που τόσο πολύ λιγοστεύει εσχάτως...

Όσο για εμάς τους "καλαμαράδες [21]... Προσεχώς!

του Γιάννη Κίζη

 

Παραπομπές

[1] αρχιτέκτονες Βαλεντίνη Καρβουντζή και Ματθαίος Παπαβασιλείου
[2] "Ο διαγωνισμός καλούσε τους αρχιτέκτονες να μή προτείνουν απλώς "μια ωραία διαμόρφωση", αλλά να τους απασχολήσει η ιστορικότητα και το μέλλον της περιοχής", υπογράμμισε η πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής Λίζα Σιόλα. "Το πρώτο βραβείο διακρίθηκε για την ιδιαίτερη ευαισθησία ανάγνωσης του χώρου, που πατά στην ιστορική μνήμη, αλλά με επιτυχία εξασφαλίζει έναν "κρυμμένο κήπο" για το σύγχρονο παρόν και κυρίως για το μέλλον". (βλ. ΕΔ του ΤΕΕ τεύχος 2610 (29.11.10), σ. 17.
[3]"περισσότερη Αρχιτεκτονική" στην πόλη μας, ζητούσε η πρόεδρος της ΕΑΧΑ ΑΕ Ντόρα Γαλάνη: (βλ. στο ίδιο, σ. 16). Με ποιούς τρόπους απαντά κανείς σ'ένα τέτοιο αίτημα;
[4] αρχιτέκτονες Κυθρεώτης και Συνεργάτες, έργο ανατεθέν μετά τον σχετικό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.
[5] 35.000 ερωτηθέντες, 11.500 απαντήσεις.
[6] Αν κανείς ήθελε να συγκρίνει το μέγεθος του χώρου με άλλα αστικά πάρκα/πλατείες, θα διαπίστωνε ότι το Στάδιο του ΓΣΠ ήταν μικρότερο κατά επτάμισυ φορές από το Parc André Citroën, το πιό σύγχρονο αστικό πάρκο στο Παρίσι, με έντονη κοινωνική συμμετοχή και εικοσιμία φορές από το αθηναϊκό Πεδίο του Άρεως, ενώ ήταν λίγο μεγαλύτερο από την πλατεία Κλαυθμώνος.
[7] στην παρυφή των ενετικών τειχών της παλιάς πόλης, έργο σε εξέλιξη, βάσει των σχεδίων της Zaha Hadid, που βραβεύθηκε στον σχετικό διαγωνισμό.
[8] υπό μελλοντική διαμόρφωση, βάσει του σχετικού ρυθμιστικού σχεδίου της πρωτεύουσας.
[9] αλλά και του Υπουργείου Οικονομικών δυτικά και δε μικρότερη ένταση των κτιρίων γραφείων νότια και ανατολικά.
[10] Οι αρχιτέκτονες της μελέτης, σε αύξουσα ηλικιακή σειρά, είναι οι Κωσταντής Κίζης (ΕΜΠ και Columbia), Θύμης Δούγκας (ΕΜΠ), Γρηγόρης Πατσαλοσαββής (AA) και ο υπογραφόμενος (ΕΜΠ και York).
[11] Christian Norberg-Schulz, Genius Loci - Το Πνεύμα του Τόπου, Για μια Φαινομενολογία της Αρχιτεκτονικής. Πανεπιστημιακές εκδόσεις Ε.Μ.Π., Αθήνα 2009, μετάφραση Μίλτου Φραγκόπουλου. Βλ. σελ. 5, πρόλογος Α. Πεχλιβανίδου-Λιακατά.
[12] ό.π., σ.5.
[13] ό.π., σ.65-69.
[14] ό.π., σ.21-27.
[15] ό.π., σ.32-35.
[16] http://www.greekarchitects.gr/admin/#_ftnref16 ό.π., σ.46-49.
[17] ό.π., σ.205-218.
[18] Rafael Moneo, "The Murmur of the Site", Rafael Moneo, imperative anthology 1967-2004. El Croquis, Madrid 2004, p.634-641.
[19] Σήμερα αναστηλωμένο και αποψιλωμένο. Ελάχιστα αρχαία θέατρα διασώζουν εκείνη την εικόνα, χωρίς αναστηλωτικές επεμβάσεις, τα περισσότερα στη Μικρά Ασία.
[20] Ευχαριστούμε όλους όσους εργάστηκαν μαζί μας, αλλά και όλους τους κυπρίους φίλους, ιδιαίτερα το Νίκο Μαυροκορδάτο, τον Λούη Ηγουμενίδη, το Σοφοκλή και την Ειρήνη Χατζησάββα, που μας βοήθησαν, και τώρα και παλιότερα, να γνωρίσουμε και να αγαπήσουμε ξανά, από κοντά, τον τόπο και το πνεύμα του.
[21] Οι Ελλαδίτες στην καθομιλουμένη των Κυπρίων.