Αιδηψός

Αιδηψός Ιούνης.
Πέρα μακρυά απέναντί μου στον ορίζοντα φαίνονται οι παραλιακοί οικισμοί της Στερεάς Ελλάδας, η Αρκίτσα, ο Άγιος Κωνσταντίνος, τα Καμμένα Βούρλα. Πίσω τους υπάρχει η Αταλάντη, πιο πίσω- σε νοητή ευθεία -βρίσκεται το χωριό της μητέρας μου, η Κ. Τιθορέα, κάτω από τον Παρνασσό. Ένα σχίσμα υπάρχει ανάμεσα στις ορεινές κορφές του παραλιακού μετώπου που συνεχίζουν απότομες προς τη θάλασσα στον λιμένα της Αρκίτσας. Οι οικισμοί συνενώνονται σε μια στενή λωρίδα γης πεδινή πλάι στον παραλιακό δρόμο. Αυτό το τοπίο της Φθιώτιδας.

«Όση απόσταση  έχει η Τιθορέα από την Κάτω  Τιθορέα, οριζόντια στον χάρτη... έχει η Τιθορέα από την Λιάκουρα, την μια κορφή του Παρνασσού!...» θυμήθηκα μου έλεγαν οι γέροντες στο καφενείο του χωριού (1) «Τόσο μακρυά, τόσο κοντά!...» η σήμανση του  σκηνοθέτη  Wim Wenders στο ομώνυμο  φιλμ που εξηγεί τις δυνατότητες της τεχνολογίας να σε φέρνουν τόσο κοντά με τον άλλον... αλλά ...πόσο μακρυά είναι ο άνθρωπος και οι αληθινές ανάγκες του από την τεχνολογία!... «Τόσο κοντά η κορφή, αλλά ...πόσο κόπο θέλει  να την προσπελάσεις!» ξανάλεγαν ειρωνικά  οι γέροντες του Παρνασσού,  επιμένοντας στη σχετικότητα και την σφαιρικότητα των πραγμάτων...

Η Λουτρόπολη της Αιδηψού είναι σήμερα «τόσο μακρυά, τόσο κοντά μας! »...
Η ξεχασμένη Λουτρόπολη του μεσοπολέμου που αναπτύχθηκε ως λουτρόπολη κυρίως σε ευρωπαικό επίπεδο τις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β Παγκ. πόλεμο είναι τόσο μακρυά από τον συνήθη, ζωντανό  τουρισμό, αλλά τόσο κοντά στις ανθρώπινες ανάγκες και λειτουργίες του οργανισμού  μας...

Δεν μπορεί να φανταστεί κανείς πόσο σημαντικές είναι η ευεξία και η χαλάρωση που προσφέρουν στον οργανισμό μας - στους μυς, τις αρθρώσεις και ιδίως τον εγκέφαλο- ένα ιαματικό λουτρό. Σήμερα πολλές οικογένειες κάνουν  λουτρά για να αντιμετωπίσουν το στρες της δουλειάς στη πόλη. Μια εξέλιξη έχει παρουσιαστεί στην παλιά λουτρόπολη. Πολλά νέα ξενοδοχεία έχουν κτιστεί, ενώ  από τα παλιά άλλα έχουν διατηρηθεί και άλλα ερημώσει πριν και μέσα στην οικονομική κρίση.

 

Τμήμα της αμφιθεατρικής Λουτρόπολης με εμφανή στην ακτή τα παλιά, διατηρημένα ξενοδοχεία «Θέρμαι Σύλλα»(δεξιά) και «Ιστιαία» (στο μέσον).

Η θάλασσα του βόρειου Ευβοικού Κόλπου απλώνεται μπροστά μου σαν στόμιο στάμνας. Καμπύλες βουνών και γαλήνη στις ακτές της Βόρειας Εύβοιας. Έφτασα με το ferry-boat από το λιμάνι της Αρκίτσας στην Αιδηψό. Η προσέγγιση από το πλοίο δίνει  πληρέστερη εικόνα της αμφιθεατρικής Λουτρόπολης (βλ σκίτσο, φωτ).  Την επομένη περπάτησα  στην ακτή από το λιμάνι μέχρι την πλαζ της Αιδηψού, εκεί όπου χύνονται τα ζεστά νερά των θερμών πηγών στα κρύα της θάλασσας. Κοχλάζουν καθώς βγαίνουν ψηλότερα απ' το έδαφος μέσα από πετρώματα σε  χρώματα σιέννα, ώχρα και καρμίνα  και κρυώνουν καθώς κυλούν ελεύθερα ή με αγωγούς,  καταλήγοντας στην παραλία. Η πλαζ διαμορφωμένη από την δεκαετία 1960 σχηματίζει στο σημείο αυτό των βράχων γούβες σαν μικρές μπανιέρες.

 

Σιέννα, ώχρα και καρμίνα στους βράχους της παραλίας της Αιδηψού που χύνονται τα  ζεστά, ιαματικά  νερά και  έχουν δημιουργηθεί  μικρές πισίνες.

Τμήμα της αποβάθρας  με το διατηρημένο ξενοδοχείο «Θέρμαι Σύλλα» πλάι στην πλαζ.  Η παραλία  και στο βάθος τα δύο παλιά, έρημα, αρχοντικά ξενοδοχεία του Μεσοπολέμου.(3)

Στο σημείο αυτό της παραλιακής λεωφόρου που η αποβάθρα συνεχίζεται μέχρι την πλαζ,  βρίσκεται συντηρημένο ένα από τα παλαιότερα ξενοδοχεία της μεσοπολεμικής Αιδηψού, το «Θέρμαι Σύλλα». Το «πυργόσχημο» αυτό κτίσμα των αρχών του 20ου αιώνα αποτελείται από δύο πτέρυγες  σε αμβλεία γωνία που στην κορυφή της στέκει ένας καμπύλος πύργος. Κτισμένο πάνω στο κεντρικό δρόμο πλάι στη αποβάθρα το παλιό κτίσμα αναδεικνύει με το σχήμα του την τοπιογραφία της παραλίας: την κλίση της αποβάθρας στο σημείο αυτό, όπου μια ρεματιά καταλήγει στη θάλασσα, την διαδρομή του κύματος και το βάθος του βυθού σ' αυτό το σημείο της πόλης.

 

Το «Θέρμαι Σύλλα» με τις προσθήκες του.

 

Λίγο ψηλότερα στο λόφο πηγάζουν οι θερμές πηγές, δίπλα στη θέση των αρχαίων λουτρών του ρωμαίου στρατηγού Σύλλα.(2) Οι παλιές εγκαταστάσεις των Θερμών Λουτρών της δεκαετίας του 1960-70 βρίσκονται ερειπωμένες πλάι στις νεώτερες σύγχρονες εγκαταστάσεις του Υδροθεραπευτηρίου ΕΟΤ που λειτουργούν από το 1986.

 

Υδροθεραπευτήριο του ΕΟΤ με τους  δημόσιους χώρους  γύρω του  & κάτω τα παλιά λουτρά.

Είσοδος Υδροθεραπευτηρίου ΕΟΤ  και απέναντι το παλιό Ταχυδρομείο. Η  θέα από το κλιμακοστάσιο προς την εξωτερική πισίνα και τα τμήματα λειτουργίας στο εσωτερικό του.

Άλλα δύο παλιά «πυργόσχημα» κτίρια δίπλα στα Λουτρά συμπληρώνουν το  σύνολο των δημόσιων κτιρίων σε αυτό το κέντρο της πόλης. Λειτουργούν το ένα ως Δημαρχείο και το δεύτερο που ήταν παλιά το Ταχυδρομείο, συμπληρώνει τώρα τις λειτουργίες του γειτονικού δημοτικού σχολείου  στην περιοχή.

Όλο αυτό το σύνολο δημόσιων χώρων  κάτω από τις φυσικές ιαματικές πηγές διατηρεί την  ιστορικότητα ενός κέντρου της παλιάς πόλης. Τα δύο ανεξάρτητα «πυργόσχημα» κτίρια, κτισμένα με τις ίδιες κατασκευαστικές αρχές και μορφολογία, στέκουν στον παλιό ιστό πλάι στο σύγχρονο Υδροθεραπευτήριο του ΕΟΤ με την μοντέρνα, σύγχρονη δομή του  τονίζοντας την ιστορικότητά της. Συμπληρώνουν μαζί με τη φυσική, ψηλή βλάστηση του πάρκου την ροή της πόλης από τα Λουτρά προς την παραλία.

Ανατρέχοντας στις παλιές φωτογραφίες του ξενοδοχείου παρατηρώ ότι το παλιό κτίσμα «Θέρμαι Σύλλα» διέθετε ένα πύργο στην θέση της κορυφής της αμβλείας γωνίας των δύο κτιριακών πτερύγων, χωρίς την σημερινή οξυκόρυφη-σαν ψάθινο καπέλλο- στέγη του: μια απλή τετρακλινής στέγη κοσμούσε τον πύργο. Όμως εκτός από την μεταγενέστερη αλλαγή της στέγης -σε «ψάθινο καπέλλο»- με την αύξηση των αναγκών του ξενοδοχείου έχουν γίνει  νεώτερες προσθήκες κτιρίων που πλαισιώνουν τις δύο παλιές πτέρυγες, σχηματίζοντας ένα εσωτερικό Αίθριο πνιγμένο στα λουλούδια και το πράσινο. Η μορφολογία της προσθήκης των ανεξάρτητων κτιρίων, συνδεδεμένων με το παλιό με χαμηλότερα κτίσματα,  ακολουθεί τους νόμους της απομίμησης των μορφολογικών κανόνων του παλαιότερου ξενοδοχείου, αφού το νέο κτιριακό σύνολο έχει αποκτήσει και δεύτερο «πύργο» χαμηλότερο μεν αλλά κατ' απομίμηση του πρώτου στη αποβάθρα (4).

Αλλοιώνεται έτσι η ιστορική φυσιογνωμία του σημαντικού κέντρου της παλιάς πόλης που διατηρείται καλά στο σημείο αυτό των Λουτρών. Νοθεύεται η αυθεντικότητά του στο χρόνο αφού οι σύγχρονες προσθήκες διασπούν τη συνοχή της ιστορικότητάς του. Διασπάται επίσης η ένταξή του συγκροτήματος στην τοπιογραφία της παραλίας, αφού υπάρχουν δύο πύργοι και όχι ένας να σηματοδοτεί με την κομψότητά του την αλλαγή της κλίσης της αποβάθρας σ' αυτό το σημείο της πόλης.

 

Η κατάληξη της ρεματιάς  οδηγεί στο σημείο που βρίσκονται το Δημαρχείο,  η πλαζ και το  ξενοδοχείο «Θέρμαι Σύλλα». Το τουριστικό συγκρότημα από τη θάλασσα. Ο παλιός  πύργος στα  δεξιά είναι  των αρχών του20ου  αιώνα και αριστερά ο νεώτερος με τις  προσθήκες.

 

Τα καραβάκια πηγαινοέρχονται απέναντι με την παλιά, διάτρυτη μορφή τους. Μου θυμίζουν  τα καραβάκια του Βοσπόρου στην Κων/λη που πηγαινοέρχονται  συνεχώς. Όλο γενικά το τοπίο, άλλοτε στη δύση του, ή όπως τώρα στο πρωινό φως της ανατολής, μου δίνει την ψευδαίσθηση ότι βρίσκομαι στο Βόσπορο. Ίσως είναι το θαλάσσιο ρεύμα του βόρειου Ευβοικού κόλπου που αλλάζει φορά με τη παλίρροια του Ευρίπου (5), ίσως είναι η ατμόσφαιρα του Ιουνίου που αλλάζει συνεχώς,  η αμφιθεατρική θέση της Αιδηψού και αυτή η ερήμωση που υπάρχει παντού στη περιοχή «Πλατάνια» και με κάνουν να νοιώθω ότι αγναντεύω τον Βόσπορο. Τεράστια γράμματα στα παλιά ξενοδοχεία που ρημάζουν γύρω μου, με περιβάλλουν αμφιθεατρικά.

Κτυπούν καμπάνες
Κι άλλο φέρυ-μπωτ κινά
Ηχούν σαν πουλιά.

 

Κτίριο του μεσοπολέμου που έσφυζε από ζωή  τον μεσοπόλεμο, πλάι σε θερμές πηγές που ρέουν ελεύθερα στη θάλασσα.

ΑΠΟ ΚΑΤΩ  ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ  ΒΡΑΖΕΙ!  Αναδίνει χειμάρρους με θειάφι. Ατμοί υπόγειων παφλασμών μυρίζουν παντού σ' όλη την διαδρομή. Κι άλλες πηγές υπάρχουν ψηλά στα «Πλατάνια» ιδιωτικές, με πισίνες, μπανιέρες, Jacuzzi.

ΑΠΟ ΠΑΝΩ ΜΑΣ  απλώνεται αυτός ο τεράστιος ουρανός, ο χρωματισμένος  με τα πρωινά ρόδινα χρώματα,  ο συννεφιασμένος με τις απίστευτα ήρεμες νεφώσεις του. Τα πουλιά που ξυπνούν από τα μεγάλα δέντρα με την ανατολή, στριφογυρίζουν στην μεγάλη κοινόχρηστη βεράντα και χώνονται ξανά στα κλαδιά των δένδρων. Τα φορτηγά βγαίνοντας νωρίς το πρωί στο λιμάνι  ανεβαίνουν σαν τρελά την ανηφόρα προς τη περιοχή «Πλατάνια» για να βγουν στον περιφερειακό δρόμο προς Λίμνη Ευβοίας και Ροβιές.

Στο φουλ μουσική
Φορτηγά ανεβαίνουν
Ξυπνούν τα πουλιά.

***

Σκίτσο (2013)  από την αυλή παλιού λαικού ξενοδοχείου του μεσοπολέμου  πίσω από τα Λουτρά. Τα δωμάτια επικοινωνούν με υπαίθριο διάδρομο.

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΛΟΥΤΡΑ με ελαφρές κλίσεις  αναπτύσσεται η σημερινή πόλη της Αιδηψού σε Ιπποδάμειο σύστημα μέχρι το λιμάνι. Νέα κτίρια συμπληρώνουν άδεια οικόπεδα στα κενά του αστικού ιστού χτισμένα συχνά από κατεδαφίσεις παλιών ξενοδοχείων του μεσοπολέμου. Ο συντελεστής δόμησης  είναι αρκετά μεγαλύτερος γύρω στο λιμάνι από ότι στο τμήμα της πόλης γύρω από τα Λουτρά, με αποτέλεσμα  στο εμπορικό κέντρο να έχουν υψωθεί νέα, δραματικά  ψηλά κτίρια. Οι στέγες των παλιών πέτρινων διώροφων ξενοδοχείων έχουν σχεδόν χαθεί.

Πλάι στην αποβάθρα, στον παραλιακό ιστό της Αιδηψού, κοντά στο εμπορικό δρόμο βρίσκονται μερικά  πολυτελή παλιά ξενοδοχεία που συντηρούνται μέχρι τις μέρες  μας, δημιουργώντας στην πορεία του επισκέπτη νησίδες ιστορικής μνήμης.  Οι παλιές ξύλινες κατασκευές, όπως το παλιό, πλωτό καφενείο «το ΚΥΜΑ» στη θάλασσα που τώρα ρημάζει,  σε αντίθεση με τις σύγχρονες βαριές κατασκευές της σημερινής πόλης υπενθυμίζουν την αίγλη της παλιάς Λουτρόπολης. Υπάρχει μια μαγεία κατά την διαδρομή, όταν μπορείς να συναντήσεις το ένα δίπλα στο άλλο, τα παλιά, έρημα, λαικά ξενοδοχεία ή τα αρχοντικά με την ανάμνηση μιας παλιάς «καλής» ζωής, και τα σύγχρονα ξενοδοχεία που υπόσχονται έναν νέο, τεχνολογικά οργανωμένο, αλλά σχετικά απομονωμένο τρόπο ζωής. Σήμερα όλα σχεδόν- παλιά και νέα ξενοδοχεία- διαθέτουν πισίνες στον ακάλυπτο ή στο εσωτερικό τους. Χάνεται  έτσι σταδιακά η παραδοσιακή ζωή της Αιδηψού με τα ζευγάρια των ηλικιωμένων που βγαίνουν έξω στο δρόμο με τα μπουρνούζια τους στη διαδρομή από τα Λουτρά μέχρι το ξενοδοχείο τους.

 

Παλιά πλωτή κατασκευή του μεσοπολέμου, καφενείο «ΤΟ ΚΥΜΑ»

 

Η πόλη έχοντας μια ροή είτε προς το λιμάνι με την κοσμοπολίτικη ζωή, την βόλτα στην αποβάθρα και τα καλά ξενοδοχεία, είτε προς τα Δημόσια Λουτρά με τα παλιά δημόσια κτίρια, την πλαζ και τον ανοιχτό ορίζοντα,  είτε  ψηλότερα προς την συνοικία «Πλατάνια» με τις πηγές, τα πλατάνια, αλλά με την ανάμνηση ενός ρημαγμένου παρελθόντος, διατηρεί μια ακαταμάχητη έλξη για κίνηση στους υπαίθριους δημόσιους χώρους της  που δίνει χάρη και ποικιλία στη διαμονή του επισκέπτη. Δίνοντάς του τελικά αυτό που αναζητά μετά την λουτροθεραπεία: την χαλάρωση, την αναζωογόνηση  και την ξεκούραση.

της Αναστασίας Πεπέ
Αιδηψός Ιούνης 2008 και Οκτ. 2013
(Σκίτσα, κείμενο και φωτογράφηση)

 

Πουλιά  στην παραλία με το ηλιοβασίλεμα.

Παρατηρήσεις-Βιβλιογραφία
(1) Ένα ορειβατικό μονοπάτι οδηγεί από την Τιθορέα (Βελίτσα, γνωστή από την σπηλιά του Οδυσσέα Ανδρούτσου), πλάι στο φαράγγι του Παρνασσού,  προς την μια κορφή του την Λιάκουρα. Η απόσταση της Τιθορέας από την Κάτω Τιθορέα, χτισμένης αργότερα κοντά στον σταθμό των τραίνων, είναι μόλις ένα χιλιόμετρο.
(2) Οι πραγματικές θέρμες του ρωμαίου στρατηγού Σύλλα διασώζονται ακόμα ως  εσοχές στους βράχους των πηγών των θερμών λουτρών. Πολλοί ρωμαίοι στρατηγοί αναφέρεται ότι έκαναν μπάνιο στις πηγές
(3) Φαίνονται τα δύο παλιά αρχοντικά ξενοδοχεία στο βάθος, «Ηράκλειο» και  «Στάδιο», έρημα τώρα στην παραλία.
(4) Σε αντίθεση με  την «ΧΑΡΤΑ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ» ( 1964) που έχει κυρώσει η Ελλάδα ως κράτος-μέλος της ΕΟΚ για την ιστορικότητα του μνημείου και την διατήρηση της αυθεντικότητά του στο χρόνο και αργότερα την «ΔΙΕΘΝΉ ΧΑΡΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ» ΤΟΥ ICOMOS (1987) που προτείνει: «...κάθε προσθήκη θα πρέπει να σέβεται την υφισταμένη οργάνωση του χώρου, ιδιαίτερα τον αστικό ιστό και την κλίμακά του, όπως το επιβάλλουν η ποιότητα και η αξία του συνόλου των υφισταμένων κατασκευών. Η εισαγωγή κτιρίων σύγχρονου χαρακτήρα με την φροντίδα να μην βλάψουν την αρμονία του συνόλου, μπορεί να συμβάλλει στον εμπλουτισμό του»Βλ. «Νέες πόλεις πάνω στις παλιές- Το παράδειγμα της Σπάρτης».  Με αφορμή το ανωτέρω επιστημονικό συνέδριο στη Σπάρτη, 1994, το ΙCOMOS  εξέδωσε τόμο με τις Διεθνείς  Συμβάσεις για την Προστασία και Ανάδειξη της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς που έχουν κυρωθεί από την Ελλάδα.
(5) Το κύμα της παλίρροιας του Ευρίπου αλλάζει φορά κάθε έξι ώρες. Φτάνει στην Εύβοια από την  Κάρυστο, κάνοντας όλη την διαδρομή από την Β. Αφρική μέχρι το Αιγαίο πέλαγος, φθάνει στην Κύμη, γυρίζοντας μέσα στον Β. Ευβοικό κόλπο από το Αρτεμίσιο και καταλήγει στην Χαλκίδα.

 

Παλιά φωτογραφία της Αιδηψού των αρχών του 20^ου αιώνα  με τα Λουτρά στο κέντρο, τα  ξενοδοχεία τριγύρω και το ξενοδοχείο «Σύλλα» μακρύτερα  πάνω στη θάλασσα.  Αριστερά, πλάι στα παλιά Λουτρά  κτίστηκε σήμερα  το σύγχρονο Υδροθεραπευτήριο ΕΟΤ.)