(139.11) Πλατεία και ακάλυπτοι

Φοιτήτρια: Κωστίνου Πένυ
Επιβλέπων: Στυλίδης Ιορδάνης
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης 01/03/2011

Περίληψη
Η μελέτη αφορά στην περιοχή της πλατείας Αντιγονιδών, κομβικού σημείου του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης. Με σημαντικά χαρακτηριστικά της την εμπορική κίνηση μεσαίου μεγέθους, τις υψηλές ταχύτητες των αξόνων και την έλλειψη ζωντανού δημόσιου χώρου κρίνεται απαραίτητη η επέμβαση για την  ανάπλαση και υγιή ένταξή της στον ιστό της πόλης. Η ενσωμάτωση των ακάλυπτων χώρων των γύρω οικοπέδων στον επανασχεδιασμό της περιοχής στάθηκε βασικός κατευθυντήριος άξονας της πρότασης, προκειμένου να αναδειχθεί η συμβολή που δύνανται να έχουν οι ανεκμετάλλευτοι αυτοί χώροι, στον δημόσιο χώρο μιας τόσο πυκνοδομημένης πόλης.

 

 

Η πλατεία και ο ναός
Η πλατεία Αντιγονιδών, αποτέλεσε επί σειρά ετών κομβικό σημείο του ιστορικού και εμπορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης. Με συνεχή παρουσία στην καρδιά της ελληνιστικής, ρωμαϊκής, βυζαντινής, οθωμανικής  και μετέπειτα σύγχρονης Θεσσαλονίκης, παρουσιάζεται σήμερα με πολλά κοινωνικά και λειτουργικά προβλήματα. Μια κατ' όνομα πλατεία που στην πράξη αποτελεί κυκλοφοριακό κόμβο καθώς η συνεχής ροή αυτοκινήτων απομονώνει το κεντρικό τμήμα της (λίγα τετραγωνικά πρασίνου και ένα σιντριβάνι) περιορίζοντας την κίνηση του χρήστη στα περιμετρικά πεζοδρόμια. Τα πεζοδρόμια ως χώρος ροής των πεζών, αδυνατούν να υποκαταστήσουν τον ρόλο της πλατείας ως πεδίο κοινωνικής αλληλεπίδρασης, εκτόνωσης, αφουγκρασμού, με αποτέλεσμα να δημιουργείται συμφόρηση χρήσεων. Ταυτόχρονα η μετάβαση από το ένα οικοδομικό τετράγωνο στο άλλο πραγματοποιείται μέσω διαβάσεων, απουσία όμως φαναριών, η ροή των αυτοκινήτων υπερισχύει.    

Το 1936 σε γειτονικό οικόπεδο της πλατείας αποκαλύφθηκε τμήμα του υστεροαρχαϊκού ναού της Αφροδίτης. Ο ναός αυτός συγκαταλέγεται στους περιπλανώμενους, καθώς τα αρχιτεκτονικά μέλη του αποτελούν ανασύνθεση των μελών δύο τουλάχιστον αρχαϊκών μνημείων. Η αποσπασματική αποκάλυψη του ναού, καθώς σημαντικό μέρος του παραμένει θαμμένο κάτω από την πλατεία, καθιστά αδύνατη την αναστύλωση του.

 

 

οι ακάλυπτοι
Οι ακάλυπτοι σύμφωνα με τον Γ.Ο.Κ. αποτελούν τουλάχιστον το 30% του Ο.Τ. Οι αδόμητες αυτές επιφάνειες αποτελούν κατά κύριο λόγο εστίες μόλυνσης, ανεκμετάλλευτους χώρους. Η ενοποίηση των ακαλύπτων έχει προβλεφθεί στο Ν1577/85 (ενεργό Ο.Τ.). Παράλληλα με τον Ν1337/83 ορίζονται Πολεοδομικές Επιτροπές Γειτονιάς, δίνοντας τους κάτοικους μιας περιοχής τη δυνατότητα να διαχειρίζονται την ανάπτυξη και εκμετάλλευση της.
Η αξιοποίηση των ακαλύπτων στοχεύει ,στην εκμετάλλευση ωφέλιμου χώρου σε ένα τόσο πυκνοδομημένο περιβάλλον, στην μετατροπή τους από εστίες μόλυνσης σε τόπους συγκέντρωσης και συναναστροφής καθώς και στην αναβάθμιση του μικροκλίματος των οικοδομικών τετραγώνων μέσω της προσθήκης φύτευσης.

Μέσω της εκμετάλλευσης και ανάδειξης των ακαλύπτων ως θεματικά πάρκα:

- πραγματοποιείται σημαντική αύξηση της αξίας των ακινήτων και καλύτερη εκμετάλλευση αυτών (εκμετάλλευση των πίσω τυφλών τμημάτων των ισογείων καταστημάτων) χωρίς αύξηση του δομημένου χώρου.
- δημιουργούνται θέσεις εργασίας, εθελοντικής προσφοράς και ενεργητικής απασχόλησης.
- δίνεται η δυνατότητα ανάπτυξης νέων δραστηριοτήτων, πολιτιστικής παιδείας και διασκέδασης.
- απασχολούνται δημιουργικά οι κάτοικοι της περιοχής και ειδικές πληθυσμιακές ομάδες (παιδιά, ηλικιωμένα άτομα).
- αναπτύσσονται νέοι χώροι πρασίνου.
- δίνεται έναυσμα για μια συνολική σχεδιαστική αντιμετώπιση του δομημένου χώρου του οικοδομικού τετραγώνου.

 

 

ΠΡΟΤΑΣΗ
Η πρόταση ενοποιεί τα περιμετρικά Ο.Τ., τόσο μεταξύ τους όσο και με την πλατεία, μέσω διαδρομής που τα διατρέχει. Καθώς η διαδρομή ελίσσεται στο χώρο διακόπτεται από στάσεις - εξέδρες, επισημαινόμενες από ξύλινες επιφάνειες (deck), οι  οποίες σηματοδοτούν δράσεις ανάλογες της θεματολογίας του εκάστοτε τετραγώνου. Κάθετα στη διαδρομή, στα επιμέρους σημεία ενδιαφέροντος, προβλέπονται ελαφριάς κατασκευής στέγαστρα. Τα στέγαστρα αυτά κατασκευάζονται είτε από γυαλί, αποσκοπώντας στον καλύτερο φωτισμό του χώρου, είτε φυτεύονται, προκειμένου να μειωθεί η ηχορύπανση και να  συμβάλλουν στη βελτίωση του μικροκλίματος, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την αισθητική για τους ενοίκους άνωθεν. Εκατέρωθεν της διαδρομής διαμορφώνονται χώροι πρασίνου, συνεισφέροντας στα ως άνω.     
Η πρόσβαση στους ακάλυπτους πραγματοποιείται μέσω στοών που διανοίγονται σε επιλεγμένα κτίρια ενώ παράλληλα οι δρόμοι που οδηγούν στην πλατεία πεζοδρομούνται κατά μήκος των τετραγώνων - θεματικών πάρκων. Η πλατεία διαμορφώνεται με στόχο να αποτελεί έναν τόπο εκτόνωσης ενώ βυθίζεται πλησιάζοντας το επίπεδο του ναού προκειμένου να επιτρέπει την καλύτερη θέαση του. Οι πορείες που διατρέχουν τα θεματικά πάρκα και προσδιορίζουν την κίνηση των χρηστών, καταλήγουν μέσω ραμπών στην πλατεία, ενισχύοντας τη σχέση αυτή. Ο αστικός εξοπλισμός τοποθετείται περιμετρικά της πλατείας και κατά μήκος των πεζοδρόμων επιτρέποντας στον πυρήνα της πλατείας να αποτελεί μια πράσινη ελεύθερη επιφάνεια.

 

 

05.     ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ : Ο ακάλυπτος φιλοξενεί χώρους παράλληλων προβολών ψυχαγωγίας και ενημέρωσης. Μέσα σε εσοχές του ακαλύπτου κατασκευάζονται ξύλινοι αναβαθμοί - θέσεις για τους θεατές. Oι τέσσερεις κεντρικές εξέδρες στεγάζονται από φυτεμένα δώματα ενώ στις άκρες εκατέρωθεν του ακαλύπτου δημιουργούνται μικρά αμφιθέατρα με μερική εκσκαφή του εδάφους.

 

 

06.    ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΝΗΜΗ : Δημιουργήθηκε με κίνητρο την ανάδειξη του ναού της Αφροδίτης. Προβολές που γίνονται στις τυφλές όψεις των οικοδομών επιτρέπουν στους περαστικούς να γνωρίσουν το μνημείο και να έρθουν σε διάλογο με αυτό. Η κίνηση στο συγκεκριμένο τετράγωνο δίνει τη δυνατότητα ανάδειξης των αρχαιολογικών ευρημάτων, καθώς και της παρουσίασης της ιστορίας της πόλης από τους υστεροαρχαϊκούς μέχρι και τους βυζαντινούς χρόνους.

 

 

07.    ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ : Ξεκινώντας από την καρδιά του σχολείου, τον προαύλιο χώρο, προτείνεται μια διαδρομή που διατρέχει το τετράγωνο για να καταλήξει στην πλατεία. Σκοπός είναι να εκτονωθεί η κίνηση των παιδιών στο κέντρο της πλατείας και όχι στον άξονα της Συγγρού, που παρατηρείται σήμερα. Στο ενδιάμεσο της διαδρομής, στο κέντρο του ακάλυπτου, σχηματίζεται ανισόπεδη κατασκευή παιχνιδιού, ενώ η υπόλοιπη επιφάνεια όπως επίσης και το δώμα του σχολείου καλύπτεται με πράσινο. Η γωνία του οικοδομικού τετραγώνου, που διανοίγεται, φιλοξενεί ένα καλλιτεχνικό εργαστήρι με δυνατότητα επέκτασης στον υπόλοιπο χώρο, για την δημιουργική απασχόληση και έκφραση των παιδιών καθώς και δανειστική -  ανταλλακτική βιβλιοθήκη.

 

 

08.    ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ : Στο κέντρο του ακάλυπτου δημιουργείται υπαίθρια αγορά. Οι όψεις-βιτρίνες έχουν τη δυνατότητα να ανοίγουν προκειμένου  να  δίνουν  το  πλεονέκτημα  της ενιαίας αντιμετώπισης του χώρου. Υπάρχει επίσης δυνατότητα επέκτασης των καταστημάτων προς την εξωτερική πλευρά του τετραγώνου, που συντελεί στην οπτική σύνδεση των ακαλύπτων με τους πεζοδρόμους.

 

 

09.    ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΚΑΤΟΙΚΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ : Κεντρική επιδίωξή ήταν η παροχή στους κατοίκους της περιοχής, ενός χώρου έκθεσης και δημιουργίας. Πρόκειται για έναν χώρο διάδρασης, που προϋποθέτει τη συμμετοχή των χρηστών της περιοχής με απώτερο στόχο την αύξηση της κοινωνικοποίησης και της πολιτισμικής δραστηριότητας. Ο κάθε κάτοικος μπορεί να εκθέσει τις σκέψεις του, τα δημιουργήματά του και  να αφήσει το ίχνος του προς ελεύθερη ανάγνωση των επισκεπτών.

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.