(141.11) Ακρωτήριο Σούνιο – περιήγηση στο αττικό τοπίο

Φοιτήτρια: Χαρμαλιά Κωνσταντίνα
Επιβλέποντες καθηγητές: Σοφία Τσιράκη, Κώστας Μωραϊτης
Τμήμα αρχιτεκτόνων μηχανικών ΕΜΠ
Ημερομηνία υποστήριξης: 5/12/2011

Η διπλωματική αυτή εργασία επιχειρεί να προτείνει αφενός τη δημιουργία ενός τρόπου προσέγγισης του αρχαιολογικού χώρου του Σουνίου, ώστε ο επισκέπτης να αναπτύσσει ένα είδος διαλόγου με αυτόν καθώς τον προσεγγίζει και αφετέρου τη διαμόρφωση μιας περιήγησης στο τοπίο με στόχο ο επισκέπτης να αντιλαμβάνεται τον τόπο στο σύνολό του. Επιπλέον, σε συνάρτηση με τον αρχαιολογικό χώρο, χωροθετείται και ένα μικρό κέντρο πολιτισμού και περιβάλλοντος.

Προσδιορίζοντας τους στόχους
Στο ακρωτήριο του Σουνίου ο αρχαιολογικός χώρος αποτελεί οργανικό κομμάτι του τοπίου. Δεν νοείται ο τόπος χωρίς το αρχαιολογικό του περιβάλλον, ενώ αντίστροφα δεν νοείται το αρχαιολογικό περιβάλλον δίχως το φυσικό τοπίο. Στις μέρες μας όμως, το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον έχει υποστεί υποβάθμιση και ο αρχαιολογικός χώρος του ιερού του Ποσειδώνα έχει εξελιχθεί σε τουριστικό αξιοθέατο, παραγκωνίζοντας το συνολικό τοπίο. Έτσι, κατά τη μετάβαση στον αρχαιολογικό χώρο, ο επισκέπτης ανεβαίνει κατευθείαν με το αυτοκίνητο στο χώρο στάθμευσης, έξω από την είσοδο του ιερού του Ποσειδώνα χωρίς να αντιλαμβάνεται το τοπίο στο σύνολό του και χωρίς να έχει τα περιθώρια να αναπτύξει οπτικό διάλογο με αυτόν καθώς τον πλησιάζει. Έτσι έχει τελικά αποσπασματική εικόνα για τον τόπο, στα πλαίσια μιας τουριστικής επίσκεψης.

Σε μια εποχή λοιπόν που ο άνθρωπος έχει χάσει την επαφή του με τη φύση και παράλληλα οι αρχαιολογικοί χώροι έχουν εξελιχθεί σε τουριστικά αξιοθέατα σε βάρος της πολιτιστικής τους αξίας, ως στόχοι για το ακρωτήριο του Σουνίου προσδιορίζονται:

- η ανάκτηση και ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση και η συνείδηση της σημασίας του φυσικού περιβάλλοντος
- η επανατοποθέτηση του αρχαιολογικού χώρου σε ένα επίπεδο που να ανταποκρίνεται στη μεγάλη πολιτιστική αξία του τόπου διεθνώς.

Το  ακρωτήριο του Σουνίου αποτελεί το νοτιότερο άκρο της Αττικής
Δυο δρόμοι συνδέουν το Σούνιο με την Αθήνα: ο παραλιακός δρόμος και ο παλαιότερος δρόμος στην καρδιά της Λαυρεωτικής.

Το  Σούνιο ήταν ένας από τους δήμους της αρχαίας Αττικής
Στην νοτιότερη και ψηλότερη τεχνητά ισοπεδωμένη κορυφή 72 μ. πάνω από τη θάλασσα, οι αρχαίοι Έλληνες έκτισαν ένα ιερό αφιερωμένο στον Ποσειδώνα (444-440 π.Χ.), ενώ σε έναν χαμηλότερο λόφο τοποθέτησαν ένα δεύτερο ιερό αφιερωμένο στην Αθηνά.

Οι μύθοι.

- Ο Ποσειδώνας θέλοντας να κυριαρχήσει στην Αττική έμπηξε την τρίαινά του στον βράχο της Ακρόπολης και πετάχτηκε θαλασσινό νερό. Η Αθηνά αντίστοιχα φύτεψε το πρώτο ελαιόδεντρο Κερδίζοντας τη 'μονομαχία'. Η κυρίαρχη θέση του ιερού του Ποσειδώνα στο Σούνιο φέρνει μια εξισορρόπηση στη σχέση των δυο θεών.
- Στην ελληνική μυθολογία συναντάμε τον Αιγαία που έπεσε από τα βράχια του Σουνίου στη θάλασσα μόλις είδε το πλοίο του γιου του να επιστρέφει με μαύρα πανιά, νομίζοντας ότι ο Θησέας είναι νεκρός.

Λίγα λόγια για την ευρύτερη περιοχή
Η κατασκευή της οδού Βουλιαγμένης- Σουνίου τη δεκαετία του 50' σηματοδότησε την έναρξη εξάπλωσης των περιοχών β κατοικίας στη νότια Αττική και της αυθαίρετης δόμησης.

Η βλάστηση της Λαυρεωτικής, αντιμετωπίζει σήμερα κινδύνους λόγω πυρκαγιών, οικιστικών πιέσεων και της υψηλής συγκέντρωσης μολύβδου στο έδαφος.
Βόρεια του Σουνίου εκτείνεται ο εθνικός δρυμός Σουνίου, μια περιοχή με οικολογική, ιστορική, γεωλογική και η παλαιοντολογική αξία που αποτελεί παράδειγμα μεσογειακού τοπίου.

Στο νέο ρυθμιστικό σχέδιο δίνεται ιδιαίτερη σημασία στο αττικό τοπίο και η χωρική υποενότητα Λαυρεωτικής χαρακτηρίζεται ως φυσικό απόθεμα με πολιτιστική ακτινοβολία. Στόχο για τη Λαυρεωτική αποτελεί, εκτός των άλλων, η λειτουργική υποστήριξη των αρχαιολογικών χώρων Σουνίου και Θορικού.

Η πρόταση
Πέρα από όλα τα παραπάνω, η πρόταση λαμβάνει υπόψη τις ιδιότητες του ανάγλυφου, (τη μορφή, τις διαφορετικές ποιότητές του και τη δυναμική του), τη βλάστηση, τους ανέμους, την δραστηριότητα του ανθρώπου μέσα στο φυσικό-αρχαιολογικό περιβάλλον και τις οπτικές φυγές και οπτικές συνδέσεις μέσα στο τοπίο.

Έτσι διαμορφώνονται τρείς διαδρομές: οι δυο διαμορφώνονται πάνω αφενός στην αρχαία και αφετέρου στην υπάρχουσα πορεία ανόδου στον ναό του Ποσειδώνα και η τρίτη είναι εντελώς νέα.   

Η νέα πορεία έχει ως αναφορά (συνθετική αρχή) τον άξονα που περνάει από την καρδιά των δυο ιερών. Υλοποιεί δηλαδή, κατά τόπους τον άξονα εντάσσοντας στην εξέλιξή της μυθολογικά στοιχεία. Έτσι ενώ περνάει από το ναό της Αθηνάς δεν καταλήγει στο ναό του Ποσειδώνα, αλλά στρίβει απότομα και εκτρέπεται από τον άξονα, δηλώνοντας τη διαμάχη των δύο θεών. Στη συνέχεια αφού χάνεται στα σκοτάδια του βράχου καταλήγει πάνω από τα βράχια, με τη θάλασσα να απλώνεται μπροστά, αποτυπώνοντας έτσι στην εξέλιξή της τη δραματική τροπή του μύθου που οδήγησε τον Αιγέα  να πέσει στη θάλασσα.

Η νέα διαδρομή εμφανίζει μια νέα σχέση με το έδαφος μεταβάλλοντας παράλληλα την αντίληψη του συνολικού τοπίου από τον περιπατητή, ενώ εμφανίζει μια διαφορετική μορφολογική γλώσσα σε σχέση με τις άλλες δυο.

Κι η περιήγηση αρχίζει
Με το που εξερχόμαστε από τον παραλιακό δρόμο, αφήνουμε το αυτοκίνητο στα αριστερά μας και ανεβαίνουμε πεζοί το λόφο βορειοανατολικά του ναού του Ποσειδώνα. Ξαφνικά σε μια στροφή αποκαλύπτεται μπροστά μας ολόκληρο το ακρωτήριο, με το ιδιαίτερο φυσικό και αρχαιολογικό περιβάλλον του. Απολαμβάνοντας τη θέα αυτή, εισερχόμαστε σιγά σιγά υπόσκαφα καταλήγοντας σε ένα κομβικό σημείο. Εδώ ή θα μπούμε στο κτήριο στα αριστερά μας ή θα ακολουθήσουμε δεξιά μας τη νέα διαδρομή που ξετυλίγεται πάνω στον άξονα. Στη δεύτερη περίπτωση, ατενίζοντας τα ερείπια του ναού της Αθηνάς και τους κίονες του ναού του Ποσειδώνα που στέκουν ακριβώς μπροστά μας κατηφορίζουμε το λόφο για να αρχίσουμε την περιήγησή μας..

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.