(156.11) Αστικό πάρκο

Φοιτητές : Σιμόνη Δεβετζή, Αγγελική Λυμπεροπούλου
Επιβλέποντες καθηγητές : Β. Καρβουτζή, Κ. Σερράος
Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία παρουσίασης: Μάρτιος 2011

Η παρούσα διπλωματική εργασία στοχεύει στην ανάπλαση μιας έκτασης 157 στρεμμάτων, αυτής του εργοστασίου της ΠΥΡ.ΚΑΛ. (σημερινή Ε.Α.Σ.), που αποτελεί την πολεμική βιομηχανία της Ελλάδας. Σημαντικό ρόλο καθ' όλη την πορεία της εργασίας έπαιξε η ιστορία του εργοστασίου (το οποίο βρίσκεται σε αυτή τη θέση από το 1874) και η  προσπάθεια διατήρησης πολλαπλών στοιχείων μνήμης, ενώ παράλληλα υπήρξε αμείωτη η πρόθεση δημιουργίας όσο το δυνατόν μεγαλύτερων χώρων πρασίνου.

 

 

Η περιοχή μελέτης βρίσκεται σε κομβικό σημείο στον αστικό ιστό της πρωτεύουσας. Απέχει από το κέντρο μόλις 4 χλμ, και η πρόσβαση, είτε μέσω του μετρό (σταθμός Δάφνης, δημιουργία μελλοντικής στάσης στην πλατεία του Υμηττού), είτε με λεωφορεία και οχήματα μέσω κεντρικών αρτηριών (Βουλιαγμένης και Ηλιουπόλεως), είναι εύκολη.

 

 

Καθώς το εργοστάσιο μετράει πάνω από εκατό χρόνια ζωής, η ιστορία του φαίνεται κι από τα κτίριά του. Κάποια από αυτά είναι πολύτιμα δείγματα της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα. Ωστόσο, η λανθασμένη διαχείριση του χώρου αλλά και η αυθαίρετη και άτακτη δόμηση έχουν δημιουργήσει ένα χάος στη ρυμοτομία και μια συνολική εικόνα παρακμής. Με την επιδίωξη να αφεθεί όσο το δυνατόν περισσότερος ελεύθερος χώρος για πράσινη ανάπλαση, διατηρούνται μόλις δεκαοχτώ κτίρια, μέσα από τα οποία φροντίζουμε να διατηρηθούν οι αντιπροσωπευτικές μορφολογίες των κτιρίων της ΠΥΡ.ΚΑΛ.

 

 

 

Τα τοπόσημα της περιοχής, καθώς και οι υπάρχουσες χαράξεις στο εσωτερικό του εργοστασίου, συντελούν στη δημιουργία τεσσάρων κυρίων εισόδων (οι δύο από τις οποίες αφορούν και οχήματα, εκτός από πεζούς και ποδήλατα), δημιουργώντας δύο βασικούς άξονες κίνησης, στην τομή των οποίων διαμορφώνεται η κεντρική πλατεία. Το δίκτυο κινήσεων ολοκληρώνουν τρεις δευτερεύοντες άξονες, βασισμένοι στο υφιστάμενο οδικό δίκτυο και στα διατηρούμενα κτίρια.

 

 

Οι προτεινόμενες χρήσεις, που βασίστηκαν στο ισχύον Γ.Π.Σ., περιλαμβάνουν αναψυχή, που συγκεντρώνεται στην καρδιά του πάρκου και γύρω από την κεντρική πλατεία, πολιτιστικές χρήσεις, που τοποθετούνται στο βορειοανατολικό τμήμα (και οι οποίες σε συνδυασμό με το Φ.Ο.Υ. και το δημαρχείο δημιουργούν το πολιτιστικό κέντρο του δήμου) και χρήσεις άθλησης στο βορειοδυτικό τμήμα (το οποίο λόγω της γειτνίασης με τη Γυμναστική Ακαδημία, λαμβάνει υπερτοπικό, αθλητικό χαρακτήρα). Τέλος, σε ολόκληρο το νότιο τμήμα του πάρκου διαμορφώνεται ένας βοτανικός κήπος.

Η οριοθέτηση της περιοχής μελέτης σήμερα επιτυγχάνεται με ψηλό τείχος, μέρος του οποίου στην πρόταση διατηρείται στο βόρειο τμήμα για λόγους μνήμης, καθώς και για χρηστικούς.  Η κατάρρευση του υπόλοιπου τείχους αντικαθιστάται στο ανατολικό και βορειοανατολικό τμήμα από ένα διπλό πρανές, διαμορφωμένο έτσι ώστε να διευκολύνει την προσπέλαση ή τη στάση. Η συμβολική αξία του πρανούς έγκειται στα υλικά του, καθώς, η τοποθέτηση κυβόλιθου στην εξωτερική πλευρά και η φύτευση της εσωτερικής, αντικατοπτρίζει την αντίθεση μεταξύ των σκληρών υλικών της πόλης και του μαλακού, φυσικού τοπίου.

Κύριες είσοδοι (που αφορούν πεζούς), είναι η δυτική και ανατολική, οι οποίες αποτελούν συνέχεια του αστικού ιστού . Η είσοδος στο βορειοδυτικό τμήμα επιτυγχάνεται και μέσω διατηρημένου κελύφους ενός υφιστάμενου κτιρίου, έτσι ώστε, σε συνδυασμό με την υφιστάμενη μεταλλική γέφυρα, να δημιουργεί μια πύλη προς την αντίστοιχη ζώνη του πάρκου.

Από τις δύο κύριες εισόδους, ξεκινούν οι βασικές πορείες, πλάτους 10 μέτρων, στην τομή των οποίων διαμορφώνεται η προαναφερόμενη κεντρική πλατεία . Τις πορείες συνοδεύει δενδροστοιχία από χαρουπιές (επιτρέπει την σκίαση της πορείας κατά τους θερινούς μήνες και τον ηλιασμό κατά τους χειμερινούς), καθώς κι ένα κανάλι νερού στο ανατολικό μέρος, για δροσισμό. Κατά μήκος της δυτικής πορείας έχουν τοποθετηθεί τα στέγαστρα των αποθηκών υφιστάμενου κτιρίου, τα οποία στεγάζουν μια υπαίθρια δημοτική αγορά.

Τέλος, η μόνη κεντρική πορεία προσπελάσιμη από οχήματα (έκτακτης ανάγκης, λεωφορεία), η οδός Ηπείρου, διαμορφώθηκε βάσει υφιστάμενων στοιχείων και σκιάζεται επίσης με χαρουπιές.

 

 

Η προαναφερόμενη κεντρική πλατεία βρίσκεται στην καρδιά του πάρκου, στην τομή των κεντρικών πορειών και συγκεντρώνει την αναψυχή. Ο χώρος αυτός σχεδιάζεται με προδιαγραφές να παραλαμβάνει μεγάλη ροή πεζών καθημερινά και παράλληλα να μπορεί να αποτελεί χώρο συνάντησης μεγάλου πλήθους ανθρώπων. Η ενός μέτρου υψομετρική διαφορά της με την Ηπείρου καλύπτεται με σκαλοπάτια και ράμπα, ενώ στο νότιο μέρος η τριών μέτρων υψομετρική διαφορά από το βοτανικό καλύπτεται με ένα πρανές, το οποίο σηματοδοτεί τον χώρο στάσης της πλατείας.

Η χρήση των υλικών ήταν προσεκτικά μελετημένη, έτσι ώστε να διαβάζεται μια ενιαία κίνηση: τα περιμετρικά πεζοδρόμια επιστρώνεται με κυβόλιθους, ενώ τα εσωτερικά του πρανούς και οι δυο κεντρικές στάσεις με χυτό υλικό. Οι κεντρικές πορείες έχουν επιστρωθεί με κυβολίθους γρανίτη και με πατημένο χώμα, γεγονός που ορίζει τις ζώνες του περιπατητή (ή του οχήματος) και του ποδηλάτη - αθλητή, ενώ στις δευτερεύουσες πορείες κυριαρχεί το πατημένο χώμα.

 

 

Ίσως το σημαντικότερο κομμάτι ολόκληρου του πάρκου αποτελεί ο βοτανικός κήπος, που καλύπτει όλο το νότιο τμήμα του πάρκου, ενοποιώντας το υφιστάμενο αλσύλλιο  με το άλσος του Αλέξανδρου Άρη, το οποίο αποτελεί πλέον την αφετηρία μιας μεγάλης έκτασης πρασίνου, που γυρίζει κι αγκαλιάζει τόσο το πάρκο, όσο και ολόκληρο το δήμο. Η οριοθέτηση και φύλαξη επιτυγχάνεται είτε με τη διατήρηση τοίχων υφιστάμενων κτιρίων, είτε με υψομετρική διαφορά, είτε με τοποθέτηση φυτών -φραχτών, είτε με ξύλινους φράχτες, είτε με το προαναφερόμενο κανάλι νερού στο βορειοανατολικό τμήμα.

Βάσει της θεωρίας και της διδασκαλίας των αρχαίων πολιτισμών, η οποιαδήποτε κατάσταση στην οποία μπορεί να υπάρξει ύλη, απεικονίζεται με τα τέσσερα στοιχεία της φύσης. Έτσι, θεωρώντας ότι η χλωρίδα του βοτανικού, ως ζωντανός οργανισμός, είναι μια απεικόνιση της ύλης της ζωής, τόσο η διαμόρφωση του χώρου, όσο και ο διαχωρισμός των φυτών (ανάλογα με τις συμπεριφορές τους), βασίστηκε στα τέσσερα στοιχεία (γη, νερό, αέρας, φωτιά), στα χαρακτηριστικά και στους συμβολισμούς τους. Η χωροθέτηση του εκάστοτε στοιχείου μέσα στον χώρο του βοτανικού βασίστηκε στις αλχημιστικές θεωρίες, οι οποίες αντιστοιχούν το κάθε στοιχείο με ένα σημείο του ορίζοντα.

Ο σχεδιασμός του χώρου βασίστηκε κυρίως στα ίχνη των μη διατηρούμενων κτιρίων για τη διαμόρφωση παρτεριών, στάσης, προσπέλασης. Χαρακτηριστική είναι η μετατροπή του παλιού, υπόσκαφου πεδίου βολής σε δεξαμενές νερού, όπου αναπτύσσονται τα υδρόβια φυτά.

Η προσεκτική μελέτη της τοποθέτησης των φυτών, μετατρέπει την περιπλάνηση στο πάρκο σε μια «εμπειρία αισθήσεων», μέσω της χρωματικής παρέλασης, των αρωμάτων, της εναλλαγής ηχητικών μελωδιών, του τοπίου της ελληνικής υπαίθρου, της ροής του νερού, καθιστώντας στον περιπατητή σαφές ότι ακόμα κι ένας  χώρος πολεμικής χρήσης μπορεί να αναγεννηθεί από τα συντρίμμια του και να αποτελέσει ένα χώρο γαλήνης και ζωής.

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.