(169.11) Κέντρο υποδοχής μεταναστών και πολυπολιτισμικό κέντρο στο Μεταξουργείο

Φοιτήτρια: Σουρίλα Μαρία - Αύρα
Επιβλέπουσες: Βαΐου Ντίνα, Μάρδα Νέλλη
Σχολή: Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία παρουσίασης: Οκτώβριος 2011

Το θέμα της διπλωματικής μου στοχεύει στην κοινωνική ένταξη και συνοχή των ομάδων που διαβιώνουν σήμερα στο Μεταξουργείο. Βασική αρχή σχεδιασμού αποτελεί η διαφύλαξη και ενίσχυση του λαϊκού χαρακτήρα της γειτονιάς. Στόχος είναι η βιώσιμη ανάπτυξη και εξυγίανση της περιοχής χωρίς τον εκτοπισμό των ασθενέστερων κοινωνικά ομάδων, που απλώς θα μετατοπίσει το πρόβλημα σε άλλη γειτονική περιοχή του κέντρου πόλης.

Η πρόταση μου αφορά δυο διαφορετικά κτίρια σε ξεχωριστά οικόπεδα πλησίον της πλατείας Αυδή. Οι προτεινόμενες χρήσεις γης επιδιώκω να λειτουργήσουν συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά με της σημερινές τάσεις ανάπτυξης της περιοχής. Σκοπός είναι η αποκατάσταση μιας δυναμικής ισορροπίας που θα οδηγήσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και πιθανώς σε άμβλυνση κοινωνικών ανισοτήτων που παρατηρούνται. Και στις δύο προτάσεις το κτιριολογικό πρόγραμμα διαμορφώθηκε με βάση τις ανάγκες τις περιοχής που συμπερασματικά προέκυψαν από την πολεοδομική ανάλυση. Στόχος είναι η πολεοδομική έρευνα να εξελιχθεί ομαλά σε αρχιτεκτονική σύνθεση, για την καλύτερη κοινωνική, λειτουργική και μορφολογική ένταξη της επέμβασης στην περιοχή. Θεωρώ προϋπόθεση για την όποια αποτελεσματική παρέμβαση, την προσέγγιση των ομάδων που διαβιώνουν και χρησιμοποιούν την περιοχή, καθώς και την διατήρηση της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της.

Η διπλωματική μου εργασία αποτελεί συνέχεια της διάλεξής μου με θέμα το φαινόμενο του αστικού εξευγενισμού-gentrification στην περιοχή του Μεταξουργείου. Μελετώντας το φαινόμενο και προσεγγίζοντας τις διάφορες πλευρές έκφανσής του, όπως αυτές διατυπώνονται στη διεθνή βιβλιογραφία, συμπεραίνει κανείς τη σημασία του ως ερευνητικό εργαλείο ανάγνωσης κεντρικών περιοχών της πόλης.

Η τέχνη μπορεί να αποτελέσει ισχυρό εργαλείο εξευγενισμού, προετοιμάζοντας το έδαφος για την έλευση του κατασκευαστικού κεφαλαίου. 'Ετσι, ο ρόλος του πολιτισμού και της τέχνης κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικός. Σε διεθνές επίπεδο, ο πολιτισμός, με έμφαση σε αναψυχή-ψυχαγωγία, μετατρέπεται σε εμπόρευμα κι έτσι αναπτύσσεται η πολιτιστική βιομηχανία (cultural industry). Επομένως, εφόσον η πόλη θεωρείται έργο πολιτισμού, γίνεται λόγος για μια εμπορευματοποίηση της πόλης στο σύνολό της. Συνέπεια αυτής της εμπορευματοποίησης είναι η ανάπτυξη ενός είδους ανταγωνισμού μεταξύ των πόλεων, για τη δημιουργία κεφαλαιοποιήσιμων πολιτισμικών πόρων υψηλής συμβολικής αξίας. Ο διεθνής ανταγωνισμός σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη του τουρισμού και της αντίστοιχης τουριστικής-πολιτιστικής βιομηχανίας σε κάθε πόλη. Το τουριστικό προφίλ(image) της πόλης δημιουργείται μέσα από την ανάδειξη ορισμένων στοιχείων του αστικού περιβάλλοντος σε σύμβολα.

Για παράδειγμα, η Τεχνόπολις' του Δήμου Αθηναίων, ως πολυπολιτιστικός πυρήνας με υπερτοπική σημασία, συνέβαλε καθοριστικά στην αναδιαμόρφωση της ευρύτερης περιοχής, επηρεάζοντας άμεσα και το Μεταξουργείο. Υποβαθμισμένες και άλλοτε αφανείς περιοχές, όπως ο Ψυρρής, το Γκάζι, ο Ελαιώνας, επανέρχονται η μία μετά την άλλη στο προσκήνιο, αλλάζοντας τα δεδομένα του κοινωνικού και λειτουργικού χαρακτήρα της πόλης.

Οι σημερινοί κάτοικοι του Μεταξουργείου, μετανάστες, πρόσφυγες και ντόπιοι, έχουν σημαντική παρουσία στην κοινωνική συγκρότηση της περιοχής.

Αποτελούν μια ανομοιογενή ομάδα ως προς τα πολιτιστικά, εθνικά κ.τ.λ. χαρακτηριστικά, με παρόμοιες όμως οικονομικές δυνατότητες. Οργανώνονται σε ομάδες, έχουν συγκροτήσει συλλόγους και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς (ΚΜ Πρότυπη Γειτονιά, Μέγας Αλέξανδρος, Δημόσιο Σήμα) και προσπαθούν να διαμορφώσουν τις συνθήκες για ένα καλύτερο μέλλον για την περιοχή, ενώ επιζητούν τη συνεργασία του Δήμου Αθηναίων στον οποίο και καταθέτουν τις προτάσεις τους. Συχνά διοργανώνουν συλλογικές δράσεις (Καρναβάλι, Lunch street party, φύτευση κενών οικοπέδων, δημιουργία προσωρινής παιδικής χαράς)  με μεγάλη συμμετοχή και ανταπόκριση από πλήθος κόσμου.

Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω ομάδες που διαβιώνουν σήμερα στο Μεταξουργείο, το θέμα της διπλωματικής μου στοχεύει στην κοινωνική ένταξη και συνοχή των ομάδων αυτών. Η ένταξη των μεταναστών στην οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχής, θα οδηγήσει  στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας και στην ομαλή κοινωνική συμβίωση. Σκοπός είναι η βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής και εξυγίανσή της χωρίς τον εκτοπισμό των ασθενέστερων κοινωνικά ομάδων, που απλώς θα μετατοπίσει το πρόβλημα σε άλλη γειτονική περιοχή του κέντρου της πόλης. Με την ομαλή συνύπαρξη χρήσεων τοπικής σημασίας, πολιτισμού, τέχνης και αναψυχής, το Μεταξουργείο θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ιδιαίτερο κομμάτι του κέντρου της πόλης που θα επιτρέπει τη γειτνίαση και όσμωση κοινωνικών ετεροτήτων. Παράλληλα, έχοντας ως βασική αρχή σχεδιασμού τη διαφύλαξη και ενίσχυση του λαϊκού χαρακτήρα της γειτονιάς, πραγματοποιήθηκε μελέτη των τυπολογιών σε όψεις και κατόψεις του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος της περιοχής, με σκοπό την ομαλή αρχιτεκτονική ένταξη της πρότασης.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, αρχίζει να διαμορφώνεται το κτιριολογικό πρόγραμμα της πρότασής μου.  Οι προτεινόμενες χρήσεις αφορούν τη δημιουργία ενός πολυπολιτισμικού κέντρου, που θα εντάσσεται σ' ένα ευρύτερο δίκτυο κοινωνικών δομών και θα συμβάλλει στην κοινωνική ζύμωση ντόπιων και μεταναστών. Χρήσεις που αφορούν την τέχνη, το χορό, το θέατρο, τον πολιτισμό και την αναψυχή, συγκεντρώνονται και στεγάζονται σε χώρο που θα διαχειρίζεται από την τοπική αυτοδιοίκηση και τους κατοίκους της περιοχής.

Επιπρόσθετα, από την πολεοδομική έρευνα προκύπτει αναγκαία η δημιουργία ενός κέντρου υποδοχής μεταναστών, που θα παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη και ενημέρωση αυτών με κατεύθυνση την ένταξη τους στην κοινωνική και οικονομική ζωή του τόπου. Το κέντρο θα παρέχει τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας για την ενίσχυση αυτής της κατεύθυνσης. Για την αποφυγή φαινομένων αποκλεισμού, εισάγω χρήσεις αναψυχής αλλά και τοπικής σημασίας που απευθύνονται σε όλη τη γειτονιά. Αυτές αφορούν τη λειτουργία βιβλιοθήκης, δημοτικού ιατρείου όπου θα παρέχονται πρώτες βοήθειες και γενικές εξετάσεις, καθώς και δημιουργία βρεφονηπιακού σταθμού, κάτι που αποτελεί και βασικό αίτημα των κατοίκων της περιοχής. Η περιοχή παρουσιάζει έλλειψη δημόσιων χώρων κοινωνικής συνάθροισης, ιδιαίτερα αυτών που απευθύνονται στο παιδί. Γι αυτό το λόγο, ο υπαίθριος χώρος της πρότασης παραχωρείται στο δημόσιο χώρο και διαμορφώνεται κατάλληλα για την εκτόνωση του βρεφονηπιακού σταθμού, αλλά και το παιδικό παιχνίδι γενικότερα. Σκοπός είναι η τόνωση του χαρακτήρα γειτονιάς και η  διαμόρφωση των συνθηκών εκείνων που θα επιτρέψουν σε οικογένειες να παραμείνουν ή να έρθουν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους στην περιοχή

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.