(182.11) Μηχανισμός προσωρινής κατοίκησης προσφύγων στην Αφρική

Φοιτητής: Μπάκας Βασίλειος
Επιβλέποντες: Εφεσίου Ειρήνη, Παπαλεξόπουλος Δημήτριος
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Εξεταστική Περίοδος Ιουνίου 2011
Ημερομηνία Παρουσίασης: 21 Ιουλίου 2011

Η διπλωματική πραγματεύεται τη διερεύνηση και τον σχεδιασμό, τόσο σε οικοδομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο γενικής δράσης, ενός μηχανισμού κατοίκησης προσφύγων στην Αφρική ο οποίος έγινε λαμβάνοντας υπόψη τις κλιματολογικές συνθήκες, τη γενική αρχιτεκτονική παράδοση των φυλών και τη δυνατότητα προσαρμογής της λύσης στις εκάστοτε συνθήκες και ανάγκες του πληθυσμού με σκοπό την οικειοποίηση της κατοικίας από τους πρόσφυγες.

 

 

Η εισαγωγή παρουσιάζει συγκεντρωτικά την τωρινή κατάσταση στην Αφρική όσον αφορά τις παραμέτρους και τις συνθήκες που δημιουργούν τα κύματα των προσφύγων και εντέλει τους προσφυγικές κατασκηνώσεις. Αυτή η σειρά χαρτών δικαιολογεί την επιλογή του σχεδιασμού μιας κατοικίας-καταφύγιο προσαρμοζόμενης σε θερμά κλίματα (είτε ξηρά, είτε με υγρασία) όπου και συγκεντρώνεται ο μεγαλύτερος αριθμός προσφυγικών καταυλισμών. Χαρακτηριστικό των Αφρικανικών πολεμικών συγκρούσεων, όπως διαφαίνεται καθαρά στον πρώτο χάρτη είναι το ότι είναι διασυνοριακές, ενώ συχνό φαινόμενο είναι η τελική τοποθέτηση προσφυγικών καταυλισμών στο επίκεντρο των επικίνδυνων περιοχών λόγω διεθνών και τοπικών πολιτικών παραμέτρων.

 

 

Ακολουθεί η ανάλυση των γεωγραφικών και εθνογραφικών στοιχείων της Αφρικής. Τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της ηπείρου λαμβάνονται υπόψη για τις μετέπειτα αρχές σχεδιασμού, ενώ η προσέγγιση της εθνογραφικής ταυτότητας της ηπείρου γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε ο αποικισμός επηρεάζοντας  και αλλάζοντας τα εθνογραφικά χαρακτηριστικά και τις σχέσεις των ανθρώπων και των φυλών της Αφρικής (διαχωρισμός εθνοτήτων και καταστροφή της προϋπάρχουσας κοινωνικής υποδομής από το δουλεμπόριο), αλλά επικεντρώνοντας τη μεθοδολογία της ανάλυσης μέσα από τα πραγματικά όρια των Αφρικανικών φυλών (όπως αποτυπώθηκαν για πρώτη φορά το 1959 από τον ανθρωπολόγο G.P. Murdock) και τα πραγματικά τους χαρακτηριστικά (απουσία έννοιας των συνόρων, ευέλικτη εθνική ταυτότητα, λειτουργικές μεταναστεύσεις, απουσία κτήσης γης αλλά χρήση της, κ.α.).

Με τον ίδιο τρόπο χαρακτηριστικά της παραδοσιακής τοπικής αρχιτεκτονικής της Αφρικής (πριν την αλλοίωσή τους από τους αποίκους) παραθέτονται μέσα από τα παραδείγματα διαφόρων φυλών από όλη την ήπειρο, με ανακάλυψη κοινών μορφολογικών στοιχείων και χαρακτηριστικών (έντονος συμβολισμός, ρυθμός, επανάληψη - φρακταλς, αυτοσχεδιασμός) αλλά και αξιόλογων παθητικών ενεργειακών συστημάτων, που εφαρμόζονταν από τους τοπικούς κτίστες με τελικό σκοπό την βέλτιστη προσαρμογή του στις τοπικές συνθήκες.

 

 

Ανάλυση και συνδυαστική παρουσίαση των σημαντικότερων Παγκόσμιων Προτύπων όπως αυτές έχουν διατυπωθεί από διάφορους ανθρωπιστικούς οργανισμούς, με το πλήθος των πληροφοριών να προέρχονται από την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR),   Sphere Project, Architecture for Humanity και αναφορές άλλων οργανισμών. Τα Παγκόσμια Πρότυπα αποτελούν οδηγίες αντίδρασης σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης με πρόσφυγες και καλύπτουν όλους τους τομείς ενδιαφέροντος (καταφύγιο, τροφή, νερό, υγεία, μεταφορά βοήθειας, κ.α.).

Λαμβάνοντας υπόψη τις οδηγίες των διεθνών οργανισμών γίνεται η ανάλυση των Αρχών Σχεδιασμού που ακολουθήθηκαν με δικαιολόγηση όλων των επιλογών που αφορούν τον μηχανισμό κατοίκησης. Η επιλογή της μορφής καθορίστηκε από την αφρικανική παράδοση και την συμπεριφορά στις κλιματικές συνθήκες, ενώ ο σκελετός επιλέχθηκε μέσω ενός συνδυασμού συμβολισμών και στατικής σταθερότητας (κάθε πλευρά πενταγώνου ανήκει σε ένα τρίγωνο). Ο μηχανισμός που χρησιμοποιείται επιτρέπει την εύκολη μεταφορά, την ελάχιστη συναρμολόγηση και την επανάχρηση, ενώ το υλικό του ξύλου επιλέχθηκε λόγω ελαφρότητας, οικειότητας και δυνατότητας αντικατάστασης από τοπική ξυλεία σε περίπτωση ανάγκης.

Κλιματικές προσαρμογές από την αφρικανική παράδοση εφαρμόστηκαν με το διπλό περίβλημα με ενδιάμεσο κενό αέρα, τους ανεμόπυργους και τη χρήση επιφανειών νερού και βρεγμένων κάρβουνων για δροσισμό, το namib beetle effect για την συλλογή νερού από την πρωινή υγρασία και την μηχανική του ποδιού της καμήλας για την θεμελίωση.

Η δυνατότητα οικειοποίησης του εσωτερικού χώρου κατά τις εκάστοτε ανάγκες αλλά και η εξατομίκευση της μονάδας εξωτερικά, αποτέλεσαν θεμελιώδεις επιλογές, ενώ οι γενικές διαστάσεις της μονάδας καθορίστηκαν από τον βέλτιστο συνδυασμό των επιταγών των Προτύπων και της μεταφοράς ικανοποιητικού αριθμού μονάδων από συγκεκριμένα μέσα (containers και το αεροπλάνο Globemaster C-17).

 

 

Το χρονοδιάγραμμα αφορά την εξέλιξη μιας κατάστασης εκτάκτου ανάγκης και δείχνει σε ποια περίπτωση ο μηχανισμός κατοίκησης θα μπορούσε να τεθεί σε εφαρμογή (μετά την εκτίμηση της κατάστασης 2-4 εβδομάδες από την άφιξη των πρώτων προσφύγων και εφόσον υπάρχουν οι ενδείξεις ότι η όλη κατάσταση θα διαρκέσει πάνω από 5 μήνες) ώστε να προσφέρει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στους πρόσφυγες.

Σημαντική αρχή σχεδιασμού του καταυλισμού αποτελεί το kenaf, ένα φυτό τύπου μπαμπού που ευδοκιμεί σχεδόν στο σύνολο της Αφρικής και μπορεί να φτάσει το ύψος των 4m σε 5 μήνες. Οι εφαρμογές του kenaf είναι ποικίλες και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τροφή ή μέχρι και για κατασκευή των επίπλων των προσφύγων, ενώ μέρος του μπορεί να συγκομιδηθεί, τμήματα μπορούν να παραμείνουν στην θέση τους και σε συνδυασμό με πανιά να σχηματίσουν υπαίθριους σκιασμένους χώρους για συναντήσεων ή ακόμη και υπαίθρια αγορά.

 

 

Η συναρμολόγηση μπορεί να γίνει από 2 μόλις άτομα. Αφού τοποθετηθούν τα θεμέλια, τραβώντας τον μηχανισμό από δύο αντιδιαμετρικά σημεία με σχοινιά και δένοντας προσωρινά τα σχοινιά σε δύο πασσάλους, γίνεται σταθεροποίηση των κόμβων μέσω ειδικών βιδών με χερούλια. Τα τηλεσκοπικά δοκάρια του πατώματος κλειδώνουν αυτόματα και μένει πλέον η τοποθέτηση των στοιχείων του πατώματος (που απαρτίζουν τις γωνίες και τις πλευρές του κουτιού) και του πλαστικού περιβλήματος για την προστασία του ξύλου. Το εσωτερικό περίβλημα μπορεί να γίνει είτε από τοπικά υφάσματα, καθώς και το εξωτερικό περίβλημα μπορεί να επικαλυφθεί από τοπικά υλικά.

 

Ενεργειακή Απόδοση του Μηχανισμού

Οικοδομικές Λεπτομέρειες

Άποψη του καταυλισμού

Φωτογραφίες μακετών

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.