(192.11) Παράσιτο στον Ελαιώνα

Φοιτητές : Μακρυνικόλα Νεφέλη, Παπούλιας Γεώργιος
Επιβλέποντες: Κ. Μωραΐτης, αν. καθηγητής/ Μ. Μάρκου, λέκτορας
Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία παρουσίασης : Νοέμβριος 2011

Κεντρικό θέμα της διπλωματικής εργασίας είναι η επανάχρηση και αναζωογόνηση εγκαταλειμμένων βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Ο Ελαιώνας αντιμετωπίζεται ενιαία σε όλη την έκταση του και οργανώνεται από τα δίκτυα. Τα δίκτυα αυτά συνδέουν τους πόλους ενδιαφέροντος του Ελαιώνα. Απευθύνεται σε μετανάστες, εργάτες, φοιτητές. Στην συνέχεια γίνεται μελέτη της περιοχής που βρίσκεται το μηχανοστάσιο της Λεύκας του ΟΣΕ, καθώς και τα εργοστάσια Ρετσίνα, και το πάρκο Δηλαβέρη. Αυτά τα τρία οικόπεδα αποτελούν ένα ανενεργό πόλο, ο οποίος σχεδιάζεται για να λειτουργήσει ως ένα κέντρο ενδιαφέροντος. Σε αυτό το κέντρο τοποθετούνται και οι κατοικίες για τους μετανάστες, με αυτοδιαχειριζόμενο χαρακτήρα.

Το σενάριο
Σε μια παράλληλη Αθήνα του 21ου αιώνα, απανωτές επιχειρήσεις «σκούπα» στο ιστορικό κέντρο της πόλης καταλήγουν στην εκκένωση ενός τμήματός του από περιθωριακούς και κυρίως αστέγους μετανάστες.

Αυτή τη φορά όμως κάτι συμβαίνει: δε θα οδηγηθούν χωρίς αντίδραση στην απέλαση, στον εγκλεισμό ή σε μια ίδια κόλαση μερικά τετράγωνα παραπέρα. Οι αντιδράσεις τους καταλήγουν στην παραχώρηση από το κράτος κοινωνικών κατοικιών για την προσωρινή διαμονή μέρους αυτών των πληθυσμών.

Η παρέμβαση γίνεται σε 3 οικόπεδα στην περιοχή της Λεύκας του Πειραιά όπου κτηριακές υποδομές από εργοστάσια του προηγούμενου αιώνα που παραμένουν αναξιοποίητες. Εδώ θα δημιουργηθούν οι εγκαταστάσεις διαμονής αλλά και υποστήριξης αυτών των ευπαθών ομάδων. Οι κάτοικοι εμπλέκονται συλλογικά στην διοίκηση, την κατασκευή και τη διαχείριση του χώρου. Θα υποθέσουμε ότι έχει την ενεργή συμπαράσταση οργανωμένων αλληλέγγυων ομάδων και εντάσσεται στις δομές του κοινωνικού κράτους που, σ' αυτή την παράλληλη Αθήνα, ανασυγκροτείται

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ωριμάζει σχετικά γρήγορα η ιδέα μιας αυθόρμητης κατάληψης εγκαταλειμμένων χώρων στον Ελαιώνα -που βρίσκεται σε άμεση επαφή με τα οικόπεδα της Λεύκας. Ομάδες άπορων μεταναστών οργανώνονται και καταλαμβάνουν κουφάρια σε αχρησία διεκδικώντας στέγη, νερό και ηλεκτρισμό για την επιβίωση τους.

Ο Ελαιώνας αντιμετωπίζεται ως πειραματική συνθήκη συνδυασμού της εναλλακτικής κοινωνικής κατοικίας σε διάφορες μορφές (από τα συστήματα προσωρινής διαμονής ως τα μικρά συγκροτήματα επιδοτούμενου ενοικίου, από τις φοιτητικές εστίες ως τις μικρές φάρμες για αστικές καλλιέργειες

Η κατοικία ως νέα και σημαντική χρήση γης στον Ελαιώνα, δεν οργανώνεται σε θύλακες αλλά εξαπλώνεται σταδιακά σε γραμμικές διατάξεις, δικτυώνοντας μια σειρά από πόλους υπερτοπικού ενδιαφέροντος. Η κατοικία αυτή, είναι το «παράσιτο» που διεισδύει στα κουφάρια και στις αλάνες του Ελαιώνα, για να τα μεταμορφώσει σε τόπους να ζεις με αξιοπρέπεια, κάνοντας συγκατοίκους τα χτεσινά «παράσιτα» της πόλης.

 

 

Ο Ελαιώνας
Ελαιώνας: ο άγνωστος Χ στο λεκανοπέδιο της Αθήνας υπό διαρκή μετασχηματισμό. Ποιός είναι ο ρόλος που αναλαμβάνει σήμερα; Η αδόμητη «πληγή» της Αθήνας είναι ίσως η πιο σημαντική της ευκαιρία να αναγεννηθεί.

Ο Ελαιώνας είναι ένας λαβύρινθος. Είναι ένα μωσαϊκό από θραύσματα, όρια, νοήματα και συσχετίσεις που κληροδοτούνται από το παρελθόν. Στη χαοτική και άναρχη δομή του, μας γοητεύει η ατμόσφαιρα του απρόβλεπτου, του μυστηρίου και του ακατανόητου.

Ωστόσο, πέρα από το ημι-ερειπωμένο περίβλημά του, στον Ελαιώνα αναδύεται μια «ραχοκοκαλιά» από πόλους υπερτοπικού ενδιαφέροντος. Ένα συνονθύλευμα από ετερόκλητες υπερτοπικές χρήσεις με έμφαση στον πολιτισμό - αθλητισμό (Ακ. Πλάτωνος, στάδιο Παναθηναϊκού, ΑΣΚΤ, Ελληνικός Κόσμος κτλ), στην εκπαίδευση (Γεωπονική Σχολή, ΤΕΙ Πειραιά, ΑΣΚΤ), στην αναψυχή - εμπόριο (Αllou, Village, ΙΚΕΑ κτλ) και στο πράσινο, προσφέρουν το υπόβαθρο για την πρότασή μας.

 

 

Η επέμβαση στον Ελαιώνα βασίζεται σε μια λογική αλληλεπίθεσης δικτύων που «κουμπώνουν» μεταξύ τους σκοπεύοντας να πυροδοτήσουν την αναγέννηση της ενδοχώρας του και να υπερβούν τα όρια ιδιοκτησίας που λειτουργούν ως ισχυρά εμπόδια στη συνολική ανάγνωσή του. Τα δίκτυα επιδιώκουν να δώσουν νόημα στον τόπο δημιουργώντας συσχετίσεις σημείων ενδιαφέροντος, παράγοντας ένα σύστημα από συνεργαζόμενες λειτουργίες. 1ο δίκτυο: κατοικία, 2ο δίκτυο: πράσινο, 3ο δίκτυο: μέσα σταθερής τροχιάς και ποδήλατο-πεζόδρομοι.

 

Το 1ο δίκτυο είναι το παράσιτο, ή αλλιώς το δίκτυο κατοικίας. Πάνω σε αυτή τη γραμμική εξάπλωση του 1ου συστήματος θα τοποθετήσουμε τους χώρους κατοίκησης που έχουμε περιγράψει. Το παράσιτο διεισδύει από το λιμάνι του Πειραιά  και προχωρά στην ενδοχώρα δικτυώνοντας τους πόλους ενδιαφέροντος σε συνεργασία με το οδικό δίκτυο.

 

 

Tο central park ως ανάλογο και υπόθεση εργασίας για την περίπτωση του Ελαιώνα.

Ένας πράσινος χώρος έκτασης όσο και το Central Park (3.41 τ.χλμ) εμφυτεύεται στην καρδιά του Ελαιώνα , ισοπεδώνοντας ότι βρισκόταν εκεί. Στη συνέχεια  η πόλη προσεγγίζει το πάρκο, δημιουργώντας μία νέα κατάσταση τελείως διαφορετική με το υπάρχον, καθώς και μία νέα κεντρικότητα  στο λεκανοπέδιο.

Τελικά αυτή η λύση μεταλλάσσεται, το ενιαίο πράσινο εξελίσσεται και διασπάται σε επιμέρους  χώρους πρασίνου που  κατανέμονται στο σώμα του Ελαιώνα.

 

 

Η Λεύκα
Στη συνέχεια θα εστιάσουμε  σε  μία από τις περιοχές του δικτύου κατοικίας, -αυτή που βρίσκεται  στο σημείο απόληξης του Ελαιώνα της Αθήνας πάνω στο Λιμάνι του Πειραιά- εκεί που αυτός συναντά τη λιμενοβιομηχανική ζώνη του Πειραιά.

Το λιμάνι του Πειραιά, ο κινητήρας της ανάπτυξης και η πύλη του λεκανοπεδίου, το σημείο πρόσβασης, το σημείο συνάντησης και το σημείο αναμονής, το πέρασμα, η χωρική συνθήκη η πιο οικεία και η πιο αναγκαία για τους ανθρώπους που θα κατοικήσουν τον τόπο που θα σχεδιάσουμε.

 

Η ευρύτερη διαμόρφωση στα οικόπεδα Ρετσίνα - Λεύκας - Δηλαβέρη. Η διείσδυση του παράσιτου συνεπάγεται μια πιο γενική «διαταραχή» που αναδιοργανώνει τον τόπο.

Ο ανενεργός πόλος, που αποτελείται από αυτά τα τρία οικόπεδα μετατρέπεται σε ενεργό κέντρο για τους κατοίκους της περιοχής και τους μετανάστες. Το οικόπεδο της Λεύκας αποτελείται από δύο τμήματα που ορίζονται από τις γραμμές του προαστιακού. Το τμήμα που μελετάμε είναι το τμήμα της μετρικής γραμμής του ΟΣΕ , όπου επισκευάζονταν τα τρένα της γραμμής Πελοποννήσου.

Η γραμμικότητα του οικοπέδου της Λεύκας αποδίδει γραμμικές επιλύσεις για την ανάπτυξη του παρασίτου.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.