(194.11) Όρμος Δραπετσώνας : εκεί που η πόλη συναντά τη θάλασσα

Φοιτητές : Kοτροκόη Βίλμα, Θεοχάρης Σταύρος
Επιβλέπων καθηγητής : Παπαϊωάννου Τάσσης
Σύμβουλος οικοδομικής : Βασιλάτος Πάνος
Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΕΜΠ
Ημερομηνία παρουσίασης : 30.11.2011

Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία λαμβάνει χώρα στον όρμο της  Δραπετσώνας, τον μεγαλύτερο όρμο μετά τα Λιπάσματα. Χωρίζεται σε δύο φάσεις. H πρώτη φάση περιλαμβάνει μια πρόταση αναμόρφωσης του όρμου με έμφαση στο όριό του με το νερό. Στη δεύτερη φάση απομονώνεται ένα μέρος αυτής της πρότασης, δύο κτήρια, τα οποία και αναλύονται συνθετικά.

Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία λαμβάνει χώρα στη Δραπετσώνα και συγκεκριμένα στον όρμο της  Δραπετσώνας, τον μεγαλύτερο όρμο δηλαδή μετά τα Λιπάσματα. Χωρίζεται σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση κάνουμε μια πρόταση αναμόρφωσης του όρμου με έμφαση στο όριό του με το νερό. Στη δεύτερη φάση απομονώνουμε ένα μέρος αυτής της πρότασης, δύο κτήρια, τα οποία και αναλύουμε συνθετικά.

Στόχος μας είναι όχι μόνο να ενώσουμε την αποκομμένη αυτή δίοδο προς τη θάλασσα με τον αστικό ιστό έτσι ώστε να του προσφέρουμε τη δυνατότητα εκτόνωσης, αλλά και να προσελκύσουμε κυρίως το τοπικό αλλά και σε λογικά πλαίσια το υπερτοπικό ενδιαφέρον με μία σειρά λειτουργιών βασισμένες στην αλιεία και την ναυπηγική.

Τα πρώτα ερωτήματα είναι τρία. Γιατί η Δραπετσώνα, γιατί ο συγκεκριμένος όρμος και γιατί σε μια καθαρά βιομηχανική ζώνη επιλέγουμε να εισάγουμε έννοιες όπως η αλιεία και η ναυπηγική. Η Δραπετσώνα παρά τη στρατηγική της θέση ήταν πάντα μια περιοχή υποβαθμισμένη. Μετά την σταδιακή αποβιομηχάνισή της δημιουργήθηκαν στο παραλιακό μέτωπο μεγάλοι νεκροί χώροι που αποτελούν κατά τη γνώμη μας έναυσμα για προβληματισμό και γιατί όχι και για σχεδιασμό. Ο όρμος της Δραπετσώνας μας τράβηξε το ενδιαφέρον για δύο κυρίως λόγους. Για τη δυνατή σχέση του με την πόλη , αφού αποτελεί το μοναδικό ελεύθερο άνοιγμα προς τη θάλασσα, και για τη σχέση του με την υπάρχουσα βιομηχανία η οποία και έχει καθορίσει απόλυτα τη σημερινή του μορφή.

Ο όρμος που κάποτε ήταν η φυσική απόληξη ενός μεγάλου ρέματος στη θάλασσα, σήμερα είναι στην ουσία μια ψηλή πλατφόρμα από σκυρόδεμα που εξυπηρετεί την ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ και τις εγκαταστάσεις της ΒΡ. Αυτός είναι και ο λόγος που σήμερα απαγορεύεται στο κοινό να προσεγγίσει τον όρμο σε ολόκληρη την έκτασή του. Τέλος, εισάγουμε την ναυπηγική και την αλιεία στην περιοχή διότι βρισκόμαστε κοντά στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Περάματος αλλά και δίπλα στην ιχθυόσκαλα Κερατσινίου. Παράλληλα ήδη σήμερα στον όρμο βρίσκεται ένας αλιευτικός σύλλογος με αρκετά σκαριά δυστυχώς σε φθίνουσα πορεία. Δεδομένης της σημερινής κατάστασης θεωρήσαμε ιδιαίτερα ελκυστική μια ευκαιρία να αναβιώσει ο πρωτογενής τομέας της οικονομίας μέσω της αλιείας.

Μέσα από την πρότασή μας προσπαθούμε να πετύχουμε δύο κυρίως στόχους που αφορούν στον κάτοικο. Πρώτον να δώσουμε μέσα στον όρμο προτεραιότητα στον πεζό και δεύτερον να αποκαταστήσουμε τη σχέση του με το νερό η οποία σήμερα έχει πληγεί. Σε απόλυτη σχέση λοιπόν με έναν χαμηλό παραλιακό περίπατο που δημιουργούμε προτείνουμε τα εξής ώστε να δημιουργηθούν δύο πόλοι ενδιαφέροντος. Ο τοπικός και ο υπερτοπικός.

Ο τοπικός εξυπηρετεί κυρίως τον κάτοικο και φιλοξενεί χρήσεις σχετικές με την αλιεία όπως έναν αλιευτικό σύλλογο ο οποίος συμπληρώνεται από έναν ταρσανά, ένα αλιευτικό καταφύγιο και μια μικρή ιχθυαγορά. Για την εξασφάλιση της συνεχούς λειτουργίας προσθέτουμε και κάποιες χρήσεις αναψυχής και εστίασης που περιορίζονται σε μία ψαροταβέρνα και δύο αναψυκτήρια. Ένα μικρό μουσείο παραδοσιακού σκαριού και μία βιβλιοθήκη ναυπηγικής τέχνης και αλιείας θα αποτελούν το «υπερτοπικό» κομμάτι του όρμου. Αυτά θα είναι και τα δύο κτήρια που θα αναλυθούν συνθετικά.

Η ιδέα για να αναμορφωθεί η υπάρχουσα κατάσταση προήλθε από το ρέμα που κατέληγε στον όρμο και ειδικά από την παρακώληση της φυσικής του απόληξης. Ολόκληρος ο σχεδιασμός βασίζεται στην ροηκότητα του νερού και πώς αυτό συμπεριφέρεται όταν συναντά εμπόδια. Εμπόδια - πτυχώσεις που γεννιούνται από το ίδιο το έδαφος αν χειριστούμε το τελευταίο σαν ένα εύπλαστο υλικό. Η εκτροπή του ορμητικού νερού που πετυχαίνουμε με αυτόν τον τρόπο ¨σκάβει¨ διόδους κίνησης για τον πεζό στην υπάρχουσα τσιμεντένια πλατφόρμα, ανάμεσα και γύρω από τα εμπόδια - κτήρια. Τα κτήρια αυτά βρίσκονται μεν μέσα στον αστικό ιστό αλλά παράλληλα πρέπει να εκφράζουν με καθαρό τρόπο τη σχέση τους με το υγρό στοιχείο. Η διάφανη αυτή σχέση γίνεται εμφανής μέσα από το συνθετικό κομμάτι της εργασίας.

Το μουσείο και η βιβλιοθήκη αν και είναι δύο κτήρια, λειτουργούν σε πρώτη φάση σαν μία ενότητα. Υποταγμένα στη λογική της πλαστικής ροηκότητας σχηματίζουν ανάμεσά τους μία αγκαλιά που λειτουργεί σαν ένα κοινό κέντρο. Ένα κέντρο στο οποίο θα συμβαίνει κάτι κοινό. Στην προκειμένη, εκεί τοποθετούνται μεγάλα σκαριά - εκθέματα του μουσείου με την πρόθεση να είναι ορατά από κάθε σημείο των δύο κτηρίων.

Εσωτερικά τα αντιμετωπίσαμε σαν δύο ελεύθερους μεγάλους χώρους που λειτουργούν σαν ένα με το εξωτερικό. Κλειστοί και ημιυπαίθριοι χώροι  δημιουργούν το ¨σώμα¨ των κτηρίων τα οποία καθορίζονται αποκλειστικά από το μονολιθικό κέλυφός τους. Τα υλικά που χρησιμοποιούμε βοήθησαν πολύ προς αυτή την κατεύθυνση. Τα μεγάλα υαλοστάσια καθ'όλο το μήκος των κτηρίων δίνουν έμφαση στα δώματα από σκυρόδεμα αλλά επιτρέπουν παράλληλα με τον ηλιασμό των χώρων και την θέαση του όρμου και των εκθεμάτων από το εσωτερικό τους. Όλες οι βοηθητικές λειτουργίες  χωροθετούνται πίσω από έναν μεγάλο ξύλινο τοίχο αφήνοντας, και στις δύο χρήσεις, τον υπόλοιπο χώρο να λειτουργεί σαν μία ενότητα.

Τέλος κάτι που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο σχεδιασμό μας ήταν  ο συνδυασμός των θεάσεων του όρμου με την κίνηση στον παραλιακό περίπατο. Ο τελευταίος περνάει πίσω από τη βιβλιοθήκη και αφού  κινηθεί παράλληλα με τα εκθέματα διαπερνά την καρδιά του μουσείου. Καθ'όλη αυτή τη διαδρομή η θέα χάνεται και εμφανίζεται ανάμεσα στα κτήρια δίνοντας έμφαση οπτικά στα σημεία που εμείς κάθε φορά επιλέγουμε (είδοσος μουσείου, είσοδος βιβλιοθήκης, αγκαλιά με εκθέματα). Το ρο΄ι΄κό σχήμα του μουσείου μας γέννησε την ανάγκη για ένα βατό κεκλιμένο δώμα. Έτσι η διαδρομή στην οροφή του σηματοδοτεί την κορύφωση όλου του σχεδιασμού. Ο επισκέπτης μετά από μια μονοκόμματη αλλά ήπια ανάβαση καταλήγει στο ψηλότερο σημείο του κτηρίου  απ'όπου βλέπει τη θέα ολόκληρου του όρμου.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.