(126.12) Οικισμός και Αθλητικό κέντρο για Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες

Φοιτήτρια: Μαγδαληνή Μαυρίκη
Επιβλέπων Καθηγητής: Αθανάσιος Σπανομαρίδης
Τίτλος διπλωματικής εργασίας: Αθλητισμός - Μάθηση - Ελευθερία - Αυτονομία
Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστήμιο Πατρών
Ημερομήνια παρουσίασης: 26 Ιουνίου 2012

Με μία έρευνα που αφορά τα άτομα με ειδικές ανάγκες κατέληξα στο συμπέρασμα ότι είτε ως διέξοδο επαγγελματική, είτε ως ψυχοθεραπεία, είτε ως εκμετάλλευση της δυνατότητας που τους δίνεται, τα περισσότερα από αυτά ασχολούνται με τον αθλητισμό, και μάλιστα δυναμικά, σε επίπεδο παραολυμπιακών αθλημάτων. Μέσα από συνεντεύξεις αθλητών - παραολυμπιόνικών, προπονητών, και δασκάλων ειδικής αγωγής, κατέληξα στο στμπέρασμα ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι - αθλητές, ζουν απομωνομένοι, παρά τις διακρίσεις και την παγκόσμια προβολή που έχουν εξασφαλίσει για τη χώρα μας, ενώ τις περισσότερες φορές δεν έχουν καν τη δυνατότητα μετακίνησης από την κατοικία τους στον αγωνιστικό χώρο. Παράλληλα , κάθε αθλητής έχει ανάγκη απο ειδικές αγωγές, σωματικές αλλά και πνευματικές, στις οποίες τις περισσότερες φορές δεν έχει πρόσβαση, ή ακόμα είναι πιθανό να έχει ελλειπή ενημέρωση γι'αυτές.

Ιδιαίτερη πρόκληση λοιπόν στην πρόταση ενός αθλητικού - οικιστικού τοπίου ήταν ο σχεδιασμός, πέρα από λειτουργικός για καθημερινές ανάγκες των ατόμων με ειδικές ανάγκες, να είναι και βασισμένος ως προς το περιεχόμενο των χώρων του - εσωτερικών και εξωτερικών - στις ψυχικές ανάγκες, και τις ανάγκες ολοκληρωμένης διαβίωσης και όχι απλά επιβίωσης των ατόμων αυτών, ενώ παράλληλα να λαμβάνει υπόψιν όλες τις παραμέτρους που θα εξελίξουν και θα δώσουν ουσία και όχι απλά μορφή στο σχεδιασμό.

Στόχος της εργασίας μου είναι με βάση τις αρχές :

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ - ΜΑΘΗΣΗ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ

Η δημιουργία ένας οικισμού παράλληλα με ένα αθλητικό κέντρο για Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες. Η δημιουργία ουσιαστικά ενός περιβάλλοντος στο οποίο ένα ΑΜΕΑ μπορεί να ζήσει ανεξάρτητο, να αθληθεί, να καλλιεργήσει, να μετακινηθεί, να ψυχαγωγηθεί, να εκπαιδευτεί, να θεραπευτεί, και να οικειοποιηθεί τελικά όλους τους χώρους, εσωτερικούς και εξωτερικούς. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα οικιστικό και αθλητικό σύνολο - τοπόσημο το οποίο θα αποτελεί τόπο έλξης για το κάθε άτομο με ή χωρίς ειδικές ανάγκες, που επιθυμεί να βιώσει ένα ολοκληρωμένο μοντέλο ζωής με κεντρικό άξονα την άθληση.

Το σύνολο αυτό δημιουργείται στην περιοχή του Αγίου Κοσμά, στο χώρο των σημερινών Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων, μια περιοχή με έντονο το αθλητικό στοιχείο. Ο τρόπος σχεδιασμού ορίζεται από έναν κάνναβο που προκύπτει από τις διαστάσεις των κυριότερων αθλημάτων, στη βάση του οποίου δημιουργούνται ένα συγκρότημα κατοικιών, ένα αθλητικό κέντρο, και μια υπαίθρια ζώνη αναψυχής.

 

 

Αποσυνθέτωντας κάθε κομμάτι που αποτελεί το masterplan παρατηρούμε ότι εμφανίζονται πέντε βασικά στοιχεία :

α) η κατοίκηση, που αποτελείται από συγκρότημα τριάντα κατοικιών, β) η ζώνη ψυχαγωγίας-ενημέρωσης-κατανάλωσης, που είναι μια ζώνη εύκολα προσβάσιμη με λειτουργίες εκπαίδευσης-ενημέρωσης-έκθεσης-καταστημάτων-υπαίθριας αγοράς, γ) το τμήμα άθλησης-θεραπείας-διοίκησης, που αποτελείται από γήπεδα παραολυμπιακών αθλημάτων εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, γραφεία διοίκησης, χώρους θεραπείας, αποκατάστασης και νοσηλείας των αθλητών,  δ) το οδικό δίκτυο, που αποτελείται από δρόμο ήπιας κυκλοφορίας των αυτοκινήτων των κατοίκων και των επισκεπτών του συγκροτήματος, και από μονοπάτι προσβάσιμο από πεζούς, αναπηρικά αμαξίδια και ποδήλατα, και τέλος ε) η φύτευση, που βρίσκεται σε πάρκο με ψηλά και χαμηλά δέντρα, καθώς και σε καλλιέργειες .

Οι ζώνες που αποτελούν τμηματικά την πρόταση σε όλο το μήκος του masterplan και θα αναλυθούν εκτενώς είναι οι εξής :

Ζώνη 1 : κολύμβηση και στάθμευση
Ζώνη 2 : άθληση - θεραπεία - διοίκηση,  ψυχαγωγία - ενημέρωση - κατανάλωση
Ζώνη 3 : πάρκο - καλλιέργειες
Ζώνη 4 : συγκρότημα κατοικιών
Ζώνη 5 : ιππικός όμιλος

 

 

Ζώνη 1 : κολύμβηση και στάθμευση.
Αποτελείται από πισίνες κολυμβητηρίου και καταδύσεων για παρακολούθηση αγώνων, καθώς και από δύο πισίνες προπονήσεων. Η θέαση των αθλημάτων γίνεται, όπως σε κάθε αθλητικό χώρο της πρότασης, με φορά προς τη θάλασσα.

 

 

Ζώνη 2 : άθληση - θεραπεία - διοίκηση

Η ζώνη αυτή αποτελείται τρία τμήματα :

Τμήμα 1-κτίριο θεραπείας - διοίκησης
Στο τμήμα αυτό βρίσκονται οι αποθηκευτικοί χώροι, το κέντρο θεραπείας και αποκατάστασης, και το τμήμα ιατρείων και διοίκησης. Όλοι οι χώροι αυτοί είναι σχεδιασμένοι ώστε να εντάσσονται στα υπο-πολλαπλάσια του καννάβου σχεδιασμού.

Τμήμα 2-κτίριο γηπέδων :
Εδώ βρίσκονται έξι γήπεδα δύο τύπων για τη διεξαγωγή των αθλημάτων εσωτερικού χώρου. Η λογική σχεδιασμού εδώ είναι η ύπαρξη μιας ζώνης κερκίδων και μιας ζώνης αποδυτηρίων, ενώ μια τρίτη ζώνη σε δεύτερο επίπεδο διατρέχει περιμετρικά το γήπεδο ώστε να αποτελεί χώρο πρόσβασης,στάσης και κίνησης για τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες στην κίνηση.

Τμήμα 3-χώρος εξωτερικών αθλημάτων
Στο χώρο αυτό διεξάγονται τα αθλήματα εξωτερικού χώρου, σε υποβαθμισμένο επίπεδο (-5μ.) σε σχέση με τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις, ενώ δύο διαδρομές συνεχίζουν στο επίπεδο 0.00μ. ενώνοντας κάθε πλευρά του εξωτερικού περιβάλλοντος χώρου, επιτέποντας  παράλληλα τη θέαση των αθλημάτων στο χαμηλότερο επίπεδο.

 

 

Ζώνη 2 : ψυχαγωγία - ενημέρωση - κατανάλωση.
Πρόκειται για ενδιάμεση ζώνη ανάμεσα σε αθλήματα εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, και ανάμεσα σε αθλητικό κέντρο και πάρκο. Είναι ένας περίπατος αναψυχής απευθυνόμενος στους αθλητές, τους κατοίκους καιι τους επισκέπτες του χώρου.

 

 

Ζώνη 3 : πάρκο - καλλιέργειες.
Το πάρκο τοποθετείται στην κεντρική είσοδο του συγκροτήματος και αποτελεί μια ενδιάμεση ζώνη έντονου πράσινου στοιχείου ανάμεσα σε ιδιωτικό και δημόσιο χώρο η οποία η οποία ξεκινάει από τον εσωτερικό δρόμο ήπιας κυκλοφορίας για να εκτονωθεί τελικά στη θάλασσα. Η πράσινη αυτή ζώνη χωρίζεται σε δύο επιμέρους τμήματα, το δημόσιο τμήμα - πάρκο και το ιδιωτικό τμήμα - δραστηριότητες εξωτερικού χώρου και καλλιέργειες, αποτελώντας έναν χώρο που συνδυάζει την ψυχαγωγία με την ψυχοθεραπέια και την ψυχοκινητική.

 

 

Ζώνη 4 : συγκρότημα κατοικιών.
Ακολουθώντας την πορεία σχεδιασμού των κατοικιών στη βάση των αξόνων του καννάβου, προκύπτει ένας κοινός τύπος σχήματος Γ. Στο σημείο τομής των δύο όγκων βρίσκεται η είσοδος, και προκύπτουν τρεις ζώνες :  η ζώνη διημέρευσης, η ζώνη κουζίνας-μπάνιου, και η ζώνη ύπνου. Με παραλλαγές σχεδίασης για προσαρμογή σε κάθε ομάδα προκύπτουν 3 τύποι κατοικίας, οι οποίοι επαναλαμβανόμενοι 10 φορές δημιουργούν ένα συγκρότημα 30 κατοικιών.

Η είσοδος γίνεται από τον ιδιωτικό δρόμο ήπιας κυκλοφορίας σε κάθε κατοικία ξεχωριστά. Ο κάτοικος μπαίνοντας στον ιδιωτικό σώρο βρίσκεται σε ένα αίθριο που τον οδηγεί είτε στην κύρια είσοδο της κατοικίας, είτε στον ιδιωτικό κήπο μπρόστά από την κατοικία, για να καταλήξει τελικά σε έναν πεζόδρομο σύνδεσης όλων των κατοικιών που εκτονώνεται στο πάρκο και τέλος στη θάλασσα.

Αναλυτικότερα για τον κάθε τύπο:

Τύπος κατοίκων με ειδικές ανάγκες στη νόηση
Στον τύπο αυτό, λόγω της ανάγκης για συνεχή παρακολούθηση κατοικούν δύο ατόμα.  Υπάρχει κοινός χώρος διημέρευσης, για να ανταποκρίνεται στην ανάγκη συντροφικότητας, αλλά ξεχωρστός χώρος ύπνου και προσωπικής υγιεινής που ανταποκρίνεται στην ανάγκη απομόνωσης όταν προκύπτει.

Τύπος κατοίκων με ειδικές ανάγκες στην όραση
Εδώ γίνεται προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας χώρος που διεγείρει τις υπόλοιπες αισθήσεις, με σκοπό ο κάτοικος να τον οικειοποιείται. Η τοποθέτηση διαφορετικών σανίδων στο πάτωμα με διαφορετικό πάχος, συχνότητα και φορά, δημιουργούν διαφορετικούς ήχους με το βηματισμό διεγείροντας την αίσθηση της ακοής. Ένας τοίχος με επιφάνεια διαφορετική στην αφή - ανάγλυφη- δίνει στον κάτοικο που βρίσκεται στο διάδρομο κίνησης την αίσθηση του προσανατολισμού. Ακουμπώντας τον με το δεξί χέρι ξέρει ότι κατευθύνεται προς το δωμάτιο ύπνου ενώ έχει την αντίθετη πορεία όταν τον ακουμπάει με το αριστερό. Τέλος το αισθητήριο της όσφρησης διεγείρεται από μια εσοχή στο άνοιγμα του υπνοδωματίου όπου φυτεύονται αειθαλείς θάμνοι με έντονη μυρωδιά δίνοντας την αίσθηση του χώρου και της απόστασης από το παράθυρο.

Τύπος κατοίκων με ειδικές ανάγκες στην κίνηση
Στο σχεδιασμό αυτού του τύπου κυριαρχεί η δημιουργία ενός χώρου άνετου, εύκολου στην πρόσβαση και λειτουργικού. Οι χώροι οργανώνονται έτσι ώστε να μην εμποδίζεται η περιστροφή του αμαξιδίου και να αποφεύγονται οι περιτές κινήσεις, τα ανοίγματα τοποθετούνται σε ύψος 0.60μ. ώστε να μην εμποδίζεται η θέαση προς τα έξω του κατοίκου που βρίσκεται σε αμαξίδιο, ενώ τα σημεία που απαιτείται κίνηση προβλέπουν τη χρήση τους με μονο ένα άνοιγμα των χεριών.

Ο στόχος στο σχεδιασμό καθενός από τους παραπάνω τύπους είναι, χωρίς να αποκλείεται ο οποιοσδήποτε κάτοικος, τα Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες να μπορούν να ζήσουν στους χώρους τους ανεξάρτητα, αυτόνομα, και βιώνοντας κάθε ποιότητα που προκύπτει, χωρίς να νιώθουν περιορισμό.

 

Ζώνη 5 : ιππικός όμιλος.
Ο ιππικός όμιλος βρίσκεται στο άκρο του συγκροτήματος, δίπλα στον ιστιοπλοικό όμιλο, αποτελώντας τον τόπο ψυχοκινητικής, εφ' όσον αποτελόυν αθλήματα που απευθύνονται σε αθλητές κάθε κατηγορίας και ηλικίας, και λειτουργούν ψυχοθεραπευτικά. Ο ιστιοπλοικός όμιλος μένει ως έχει, ενώ στο σχεδιασμό του ιππικού κυριαρχεί ο χώρος διεξαγωγής των αγώνων και των προπονήσεων, και οι βοηθητικοί χώροι. Η θεραπευτική ιππασία συμβάλλει στην κινητική αποκατάσταση των αθλητών που ασχολούνται με αυτήν, ενώ στόχος της είναι η βελτίωση της ισορροπίας, του ελέγχου, της κινητικότητας, της φυσικής κατάστασης, της μνήμης και της ελευθερίας των αθλητών.

 

 

Τέλος, ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην πρόταση αυτή διαδραματίζει η φύτευση. Τα δέντρα και οι θάμνοι είναι επιλεγμένα με βάση τα εξής κριτήρια : να είναι ανθεκτικά στην υγρασία και τις καιρικές συνθήκες, να ευδοκιμούν σε παραθαλάσσια περιοχή, να καρποφορούν και να ανθίζουν χωρίς μεγάλη φροντίδα, και τέλος να είναι αρωματικά με έντονα αλλά διαφορετικά μεταξύ τους αρώματα. Έτσι με την καίρια τοποθέτησή τους διευκολύνονται τα άτομα με ειδικές ανάγκες στην όραση στον προσανατολισμό. Αν δηλαδή αναγνωρίζουν μια αλλαγή στη μυρωδιά, αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να πρέπει να αλλάξουν κατεύθυνση, ότι πλησιάζουν στη θάλασσα, ή ότι προσεγγίζουν τον αθλητικό χώρο.

 

 

Καταλήγοντας, η διεκπόνηση της παραπάνω διπλωματικής εργασίας, παράλληλα με την πρόταση σχεδιασμού ενός αθλητικού και οικιστικού κέντρου, αποτελεί κι ένα σχόλιο. Σχόλιο ως προς την ενεργή κοινωνικά συμμετοχή, και την άνετη διαβίωση των Ατόμων Με Ειδικές Ανάγκες. Τα άτομα αυτά, και ειδικά οι αθλητές των παραολυμπικών αθλημάτων, δεν αποτελούν μειονότητα, όπως συχνά αντιμετωπίζονται, αλλά ομάδα ενεργή στην κοινωνία και τον αθλητισμό. Όπως ο σχεδιαμός ορίζεται με βάση την ανθρώπινη κλίμακα - σε διαστάσεις όπως το πρέκι, το ρίχτι, το στηθαίο, το πλάτος ενός διαδρόμου - έτσι οφείλουμε να προσαρμόζουμε το σχεδιασμό και στην κλίμακα κάθε ομάδας Ατόμων Με Ειδικές Ανάγκες, τόσο στον ιδιωτικό, όσο και στο δημόσιο χώρο. Η προσαρμογή αυτή οφείλει να μη γίνεται εμβόλιμα με την προσθήκη βοηθητικών στοιχείων, αλλά από τη βάση του σχεδιασμού.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.