(138.12) Ο υδατόπυργος – μηχανή

Φοιτήτρια : Μανωλέσου Δανάη
Επιβλέποντες : Βάντα Χαλυβοπούλου, Κώστας Ντάφλος
Πανεπιστήμιο Πάτρας, Αρχιτεκτονική σχολή
Ημερομηνία : Ιούνιος 2012

Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία έχει  σαν αντικείμενο μελέτης ένα παράδειγμα αρχιτεκτονικής δημόσιου χαρακτήρα: έναν υδατόπυργο τοποθετημένο σε έναν υπολειμματικό χώρο - αποτέλεσμα των πρόσφατων πολεοδομικών αλλαγών της συγκεκριμένης περιοχής.

Ο υδατόπυργος της κοινότητας του Ρίου στην Πάτρα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί λόγω μορφής,  θέσης και λειτουργίας  θα μπορούσε να είναι το τοπόσημο της περιοχής, ενώ παραμένει στην πραγματικότητα αόρατος μέσα στις καθημερινές δραστηριότητες των κατοίκων.  Επίσης,  βρίσκουμε ενδιαφέρον στον χώρο που περιβάλλει τον υδατόπυργο καθώς χαρακτηρίζεται από μια εύθραυστη ισορροπία τριών σε κάποιο βαθμό αντιθετικών στοιχείων: ένα κρυμμένο ιδιωτικό συνεργείο αυτοκινήτων που διαμορφώνει το τοπίο καθοριστικά γεμίζοντας το με αυτοκίνητα, μια ιδιόμορφη εγκαταλειμμένη δημόσια πλατεία και ένα μνημείο, που χρησιμοποιούνται  μόνο τις ημέρες των εθνικών επετείων, και τέλος δύο μετανάστες μικροπωλητές που επανασχεδιάζουν προσωρινά τον χώρο δίπλα στην πλατεία ως έκθεση των προϊόντων τους και οικειοποιούνται τα εγκαταλειμμένα από το συνεργείο αυτοκίνητα.

Κατά τη διάρκεια της ανάλυσης του υδατόπυργου και του περιβάλλοντα χώρου, με αφετηρία τους προβληματισμούς που θέσαμε στην ερευνητική εργασία σχετικά με τη σχέση σώματος-μηχανής, μεταφορικής ή κυριολεκτικής (σε διάφορες πρακτικές καλλιτεχνικές ή μη),  καταγράφουμε τους μηχανισμούς που βρίσκονται στον τόπο και τα σωματικά σενάρια στα οποία αυτοί εμπλέκονται. Έπειτα, κάνουμε την επιλογή να επικεντρωθούμε σε αυτούς τους μηχανισμούς που χαρακτηρίζονται από την πιο απλή κατασκευαστική λογική.

Μέσα από μια μεταφορική/ ποιητική χρήση των στοιχείων του τόπου, επιχειρούμε την επανασχεδίαση του υδατόπυργου ως κινητική μηχανή που ενεργοποιείται διαμέσου της κίνησης του νερού την οποία εκκινούν οι συμμετέχοντες.  Με αναφορά στις μηχανικές φιγούρες του Max Ernst, στρέφουμε πειραματικά την «μηχανική όραση», όχι στο σώμα αλλά σε ένα αντικείμενο, μετατρέποντας το σε μια διαδικασία. Αυτή η μετατροπή του υδατόπυργου σε μηχανή προκύπτει από μια υβριδικοποίηση τεχνών και πεδίων όπως site specific art, performance studies, μηχανικής. Διαμέσου του πεδίου των performance studies αντιλαμβανόμαστε την αρχιτεκτονική ως ένα σύνολο από επιμέρους διαδικασίες, όπως η προετοιμασία και  η επιτέλεση, οι οποίες σχετίζονται μεταξύ τους αλλά και με άλλες διαδικασίες και αντικείμενα με τρόπους χρονικά προσδιορισμένους (Richard Schechner, Performance Studies).

Διατηρώντας την βασική λειτουργία του υδατόπυργου (κατακόρυφη κίνηση του νερού και αποθήκευση σε ύψος) σχεδιάζουμε ένα νέο αντικείμενο το οποίο ενεργοποιείται μέσα στην διαδικασία παιχνιδιού/παράστασης που εκτελείται σε απόσταση από το αρχικό αρχιτεκτονικό αντικείμενο. Ενδεικτικά ο τόπος εκτέλεσης του παιχνιδιού/performance προτείνεται να είναι ο προαύλιος χώρος του σχολίου της περιοχής ώστε να εμπλέξει ένα ζωτικό τμήμα της κοινότητας. Επαναλαμβάνοντας την αρχική «λειτουργία» (Miwon Kwon, One Place After the Other)  σε έναν τόπο σε απόσταση από τον τόπο αφετηρίας, επιχειρούμε να τον επηρεάσουμε με έναν έμμεσο τρόπο: ενεργοποιώντας ένα κομμάτι της κοινότητας μέσα από το εφήμερο γεγονός της συγκεκριμένης performance.

Ο μηχανισμός τροφοδοτείται με νερό, το οποίο συγκεντρώνεται για ένα μικρό χρονικό διάστημα σε ένα δοχείο στο εσωτερικό του, όπου βαθμιαία  το βάρος του νερού το κάνει να πέσει. Αυτή η κατακόρυφη κίνηση μετατρέπεται σε οριζόντια, καθώς ξεκινούν να κυλάνε οι ρόδες. Στη συνέχεια, το δοχείο επαναφέρεται στην αρχική του θέση εξαιτίας της αντίθετης φοράς δύναμης που ασκούν οι δύο βραχίονες. Προβλέπεται στο σημείο περιστροφής των βραχιόνων θέση για την τοποθέτηση μικρών μοτέρ ώστε αυτή η αντιθετική κίνηση να ενταθεί. Το μοτέρ δυνητικά θα ενεργοποιείται από αισθητήρες που θα λαμβάνουν σήμα από τους συμμετέχοντες, ώστε να ενισχύσει την αντίσταση στο βάρος του ποτηριού και να αντιστρέψει την φορά της κίνησης.

Για την εκτέλεση της performance θέτουμε ως προϋπόθεση να υπάρχουν τουλάχιστον 2 μηχανισμοί. Ο πρώτος μηχανισμός τροφοδοτείται με νερό από το δοχείο Α και το μεταφέρει στο δοχείο Β, από το δοχείο Β τροφοδοτείται ο δεύτερος μηχανισμός και μεταφέρει το νερό στο δοχείο Α.  Ο κύκλος που δημιουργείται μπορεί να μεγαλώσει ανάλογα με το πλήθος των μηχανισμών και των συμμετεχόντων. Από την στιγμή που αρχίσει κάποιος να ενεργοποιεί την πρώτη μηχανή αντλώντας το νερό, χρειάζεται κάποιος άλλος να ενεργοποιήσει και την δεύτερη ώστε το νερό στα δοχεία να μην υπερβεί την επιτρεπόμενη στάθμη. Δημιουργούμε ανάμεσα στους συμμετέχοντες μια συνθήκη παιχνιδιού, που απαιτεί όμως σε κάποιο βαθμό έναν συγχρονισμό.

Τέλος, αυτός είναι ένας μηχανισμός ο οποίος αναμένει την βελτιστοποίηση του μέσα από την εκπαιδευτική συμμετοχή στην κατασκευή του. Μέσα από διαφορετικές εκδοχές του αντικειμένου από τους συμμετέχοντες αλλά και από εκτελέσεις της αρχικής «λειτουργίας» σε διαφορετικούς τόπους όπου βρίσκεται εγκατεστημένος κάποιος υδατόπυργος. Συγκρίνοντας τις διαφορετικές εκδοχές και εκτελέσεις μπορούμε να παράξουμε συμπεράσματα όχι για το ίδιο το αντικείμενο, αλλά για τις διαδικασίες έξω από αυτό: τους συμμετέχοντες και τους τόπους. Μια αρχιτεκτονική που κοιτάει έξω.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.