(147.12) Το Αεροδρόμιο ως Πολιτισμικός Κόμβος

Φοιτήτριες: Γεωργία Βοραδάκη, Άλμα Τράλο
Επιβλέπων καθηγητής: Κωνσταντίνος - Αλκέτας Ουγγρίνης
Αρχιτεκτόνων Μηχανικών - Πολυτεχνείο Κρήτης
Ημερομηνία παρουσίασης : Σεπτέμβριος 2012

Στο χώρο του αεροδρομίου, ο κάθε μεμονωμένος άνθρωπος είναι άλλος ένας αριθμός ταυτότητας, άλλος ένας κωδικός στους σύγχρονους υπολογιστές του αεροδρομίου. Οι ταξιδιώτες, προερχόμενοι από τα πέρατα της γης, δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, αν και είναι βέβαιο ότι έχουν να ανταλλάξουν πληθώρα ενδιαφερόντων πληροφοριών και εμπειριών. Μπορεί η αρχιτεκτονική να ευνοήσει την αλληλεπίδραση των ατόμων στον "απάνθρωπο'' μη-τόπο του αεροδρομίου;

Αναλυτική περιγραφή
Το σύγχρονο (διεθνές) αεροδρόμιο αποτελεί ίσως τον ορισμό της έννοιας του μη-τόπου.  Ο χώρος του αεροδρομίου είναι δομημένος  έτσι ώστε να εξυπηρετεί τους βασικούς - ενδεχομένως τους μόνους - λόγους υπαρξής του: την μετακίνηση και τον καταναλωτισμό. Χώρος για το παρελθόν ή το μέλλον δεν υπάρχει.

 

 

Υπάρχει μόνο το παρόν ακυρώνοντας κάθε σημείο αναφοράς και ιστορίας. Η ατομικότητα κυριαρχεί παράλληλα με την έλλειψη ατομικής ταυτότητας. Ο κάθε χρήστης πρέπει να επιβεβαιώσει την ατομική του ταυτότητα ορισμένες φορές σε συγκεκριμένο χρόνο και χώρο μέσα στο αεροδρόμιο, ενώ παράλληλα, μεταξύ αυτών των στιγμών, είναι απαλλαγμένος από αυτήν. Τα χρονικά διαστήματα μεταξύ των επιβεβαιώσεων - ελέγχων, το άτομο υπάρχει στα πλαίσια μίας shared ταυτότητας, κοινής για όλους τους επιβάτες. Η προσωπικότητα καταργείται και η προσωπική εμπειρία και ιστορία του καθενός παγώνει έως την τελική έξοδο.

Στο αεροδρόμιο βρίσκονται ταυτόχρονα άνθρωποι από όλα τα πλάτη και μήκη της γης, άγνωστοι μεταξύ τους, φέροντας ο καθένας τον δικό του πολιτισμό, τα ήθη, τις παραδόσεις, τον τρόπο σκέψης του, τις μνήμες, τις εμπειρίες του, τη δική του ιστορία. Ωστόσο, αλληλεπίδραση ανάμεσά τους σπάνια συμβαίνει και αυτό γιατί κάθε στοιχείο προσωπικότητας καταπιέζεται προς όφελος του υπέρτατου σκοπού, της κατανάλωσης. Οι ταξιδιώτες περνούν και φεύγουν χωρίς ίχνος επικοινωνίας μεταξύ τους με αποτέλεσμα η ευκαιρία για γνώση από την εμπειρία άλλων ταξιδιωτών, προερχόμενων, ενδεχομένως, από ένα εντελώς διαφορετικό υπόβαθρο, να χάνεται.

Πρόκειται πολύ απλά για γνώση που δεν αξιοποιείται. Κάθε προσωπική ιστορία περικλείει και μεταφέρει γνώση, η οποία είναι τόσο μοναδική όσο το δακτυλικό αποτύπωμα του ανθρώπου.

Αν θέλουμε να μάθουμε σε τι συνίσταται ο άνθρωπος, αυτό μπορούμε να το βρούμε μόνο στο τι είναι οι άνθρωποι: και το τι είναι οι άνθρωποι πάνω απ΄ όλα ποικίλει. (...) Αν θέλουμε, με λίγα λόγια, να συναντήσουμε την ανθρωπότητα πρόσωπο με πρόσωπο, πρέπει να υπεισέλθουμε στις λεπτομέρειες, πέρα από τις παραπλανητικές ταμπέλες, τους μεταφυσικούς τύπους, τις κενές ομοιότητες, για να συλλάβουμε τον ουσιατικό χαρακτήρα όχι μόνο των διαφόρων πολιτισμών, αλλά και των διαφόρων ειδών ατόμων του ίδιου πολιτισμού. Σ' αυτήν την περιοχή, ο δρόμος προς το γενικό, προς την αποκαλυπτική απλότητα της επιστήμης, κατακτάται μέσα από την ενασχόληση με τη λεπτομέρεια, το περιστασιακό, το συγκεκριμένο (...) - C. Geertz

Πως, όμως, μπορεί να επιτευχθεί η αλληλεπίδραση μεταξύ των ατόμων που χρησιμοποιούν το αεροδρόμιο μια δεδομένη στιγμή, ωστέ αυτό να λειτουργήσει ως πολιτισμικός κόμβος; Ποια είναι τα εναύσματα που θα τους ωθήσουν σε μια ανταλλαγή προσωπικών αφηγήσεων/γνώσεων ώστε να εξέλθουν από αυτό «πλουσιότεροι»;

Προσπαθώντας αρχικά να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά των ταξιδιωτών στο χώρο του αεροδρομίου, μοιράσαμε ερωτηματολόγια στο αεροδρόμιο Αθηνών καθώς και στο διεθνή αερολιμένα της Στουτγκάρδης. Οι απαντήσεις επιβεβαίωσαν τα προφανή: η ώρα που ξοδεύουμε στο αεροδρόμιο πριν την επιβίβαση είναι τουλάχιστον 60 λεπτά, από τα αποία τα περισσότερα είναι αφιερωμένα στο «σερφάρισμα» στο διαδίκτυο, η αγαπημένη δραστηριότητα είναι η περιπλάνηση στα εμπορικά καταστήματα, ενώ μόνο περίπου το 50% των ταξιδιωτών ίσως μιλήσουν σε έναν άγνωστο συνταξιδιώτη τους.

 

 

Έπειτα καταγράψαμε και μελετήσαμε χωρικές καταστάσεις που συνήθως συναντώνται σε ένα τυπικό αεροδρόμιο, οι οποίες όχι μόνο δεν ευνοούν, αλλά εμποδίζουν τη συναναστροφή των ατόμων.

 

 

Ως στόχος τέθηκε η αναθεώρηση των στοιχείων που συνθέτουν τους τυπικούς χώρους του αεροδρομίου με σκοπό την αλληλεπίδραση των ατόμων, χωρίς την κατάργηση των βασικών λειτουργιών του αεροδρομίου - μετακίνηση και καταναλωτισμός - κάτι που ούτως ή άλλως δεν θα μπορούσε να συμβεί. Οι νέοι σχεδιαστικοί χειρισμοί αποτέλεσαν μέρος της σύνθεσης που δημιουργήσαμε για το νέο διεθνές αεροδρόμιο Ηρακλείου στο Καστέλλι Κρήτης.

 

 

Η μορφή προέκυψε από το κομβικό σημείο της τοποθεσίας, αφού η Κρήτη αποτέλεσε από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια σημείο αναφοράς για τις τρεις ηπείρους που την πλαισιώνουν. Τρεις λωρίδες, η μία προερχόμενη από το Βορρά, η άλλη από την Ανατολή και η τελευταία από το Νότο, μπλέκονται στο σταυροδρόμι της Μεσογείου σχηματίζοντας το κτήριο του αεροδρομίου.

 

 

Καθεμία φέρει διαφορετικές λειτουργίες: η πρώτη περιλαμβάνει τις αναγκαίες για τον ταξιδιώτη δραστηριότητες (check-in, έλεγχο και πύλες αναχώρησης), η δεύτερη μη-δημόσιους χώρους (γραφεία διοίκησης, χώρους συντήρησης κτλ.) και η τρίτη προεραιτικές δραστηριότητες (καταστήματα, εστιατόρια κτλ.)

 

 

Σ'αυτό που δίνεται ιδιαίτερη έμφαση είναι ο εξοπλισμός του κτηρίου, ο οποίος με απλές κινήσεις δημιουργεί έναν περισσότερο ανθρωποκεντρικό χώρο, ευνοώντας τη διάθεση για επικοινωνία μεταξύ των ατόμων και δημιουργώντας τις συνθήκες εκείνες που θα πυροδοτήσουν το έναυσμα για αλληλεπίδραση των ταξιδιωτών.

 

 

Σημαντικό ρόλο, επίσης, έχει και το αίθριο αποτελούμενο από κερκίδες και επιφάνεια νερού, που σχηματίζουν οι δύο από τις τρεις ζώνες. Το αίθριο είναι πηγή αναζωογόνησης και αίσθησης της ελευθερίας, καθώς σπάνια συναντάμε στα αεροδρόμια τη δυνατότητα κίνησης σε εξωτερικό χώρο μετά το σωματικό έλεγχο, νιώθοντας έτσι «φυλακισμένοι» μέσα στο ίδιο το κτήριο.

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.