(171.12) Θύλακες χωρικής και κοινωνικής ένταξης προσφύγων στην πόλη της Πάτρας

Φοιτητές: Γιωτάκη Σοφία, Παλαιογιάννη Λυδία
Επιβλέποντες καθηγητές: Θεώνη Ξάνθη, Παπαγιαννόπουλος Γιώργος, Χριστοβασίλης Δημήτρης
Δ.Π.Θ.| Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: Μάρτιος 2012

Non topo
[... ο όρος πρόσφυγας εφαρμόζεται επί παντός προσώπου το οποίο, δικαιολογημένου φόβου διώξεων, λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξεως ή πολιτικών πεποιθήσεων, στη χώρα υπηκοότητάς του δεν δύναται ή λόγω του φόβου αυτού δεν επιθυμεί να απολαύσει την προστασία της χώρας του...]
Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για το καθεστώς των προσφύγων

Το κενό των ανθρώπων αυτών παρουσιάζεται σε πολλά επίπεδα. Το συναισθηματικό κενό μιας και δεν  υφίσταται πλέον πατρίδα-οικογένεια, το χωρικό-κοινωνικό κενό ένταξης σε έναν νέο τόπο και  το πολιτικό κενό λόγω έλλειψης πρόνοιας από την πολιτεία. Οι άνθρωποι που καταφτάνουν στην χώρα εισέρχονται κατά κύριο λόγο με παράνομο τρόπο αφού η Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. που είναι υπεύθυνη για τα θέματα των προσφύγων αδυνατεί ουσιαστικά να μεσολαβήσει για την ομαλή μετάβαση των προσφύγων σε κάποια ασφαλή για εκείνους χώρα. Πολλοί αποφεύγουν να ισχυριστούν την ιδιότητα του πρόσφυγα γιατί φυλακίζονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κα προσπαθούν να διαφύγουν από την χώρα.

Τόπος.  Γιατί η Πάτρα;
Η Πάτρα αντιμετωπίζει ένα συσσωρευμένο πρόβλημα λόγω γεωγραφικής θέσης, που δεν αφορά όμως αποκλειστικά την ίδια. Η έλλειψη πρόνοιας, εγκαταστάσεων, ενημέρωσης και ξεκάθαρης πολιτικής στάσης γύρω από το θέμα δημιουργεί εντάσεις. Ο αυτοσχέδιος καταυλισμός των προσφύγων γκρεμίστηκε γιατί ενοχλούνταν οι πολιτικές αρχές και οι περίοικοι. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάποιος οργανωμένος χώρος, με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες να βρίσκουν καταλύματα σε εγκαταλελειμμένα σπίτια ή εργοστάσια. Κατανοούμε ότι το πρόβλημα έχει πάρα πολλές προεκτάσεις και αιτίες τις οποίες δυσκολεύεται κανείς να προσεγγίσει.

Το πείραμα που πραγματοποιούμε αφορά την πρόταση χωρικής ένταξης κάτω από υπαρκτές συνθήκες μέσα στα "κενά" της πόλης και με ποιόν τρόπο θα μπορούσαν να συνυπάρξουν δύο οργανισμοί-οι "παλιοί" και οι "νέοι" κάτοικοι. Με τον όρο "κενό" εννοούμε από τη μία τα οικιστικά περιθώρια, τα περιθώρια σύστασης του πληθυσμού, τα περιθώρια αποδοχής ενός νέου πληθυσμού από μία κοινωνία και από την άλλη τα χωρικά κενά της πόλης, τους χώρους που εγκαταλείφτηκαν με το πέρασμα του χρόνου.

Γιατί αναζητούμε κενούς χώρους εντός του αστικού ιστού.
Είναι αποδεδειγμένο ότι η δημιουργία γκέτο οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό μιας πληθυσμιακής ομάδας. Γι' αυτό τον λόγο, κατανοούμε ότι  η επιτυχία της αναζήτησής μας έγκειται στην εύστοχη διερεύνηση και των χωρικών συνθηκών των εν δυνάμει χώρων φιλοξενίας.

Δίκτυο.
Εντοπίσαμε τρεις υποδοχείς με διαφορετικά χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες ο καθένας, αλλά ταυτόχρονα με κοινές συνισταμένες. Και στους τρεις αυτούς χώρους υπάρχουν εγκαταλελειμμένα κελύφη σε άμεση επαφή με αστικά κενά ή ελεύθερο περιβάλλοντα χώρο. Σκεφτόμαστε την πιθανή δημιουργία ενός δικτύου λειτουργιών και κινήσεων, όπου τα τρία σημεία να τροφοδοτούν το ένα το άλλο. Αναζητούμε την πιθανότητα λειτουργίας μικρών συνεργαζόμενων χώρων που να αφομοιώνουν ή να αφομοιωθούν από τα χαρακτηριστικά της περιοχής τους και που να αποτελούν ταυτόχρονα χώρους υποδοχής. Στα υφιστάμενα κελύφη εντάσσουμε τις δημόσιες λειτουργίες, ενώ αναζητούμε τον τρόπο που θα αναπτυχθούν οι κατοικίες. Για την λειτουργία ενός δικτύου θεωρούμε σημαντική την ύπαρξη διαμονής και στα τρία σημεία ώστε να αποτελέσουν χώρους ζωντανούς.

Βασικά ερωτήματα που τέθηκαν από την αρχή και αποτέλεσαν βασικές παράμετροι κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού είναι η μεταβλητότητα των χώρων σε περίπτωση αλλαγής των αναγκών και η πιθανότητα να μπορέσουν να φιλοξενήσουν χωρικά κάποια άλλη ομάδα ανθρώπων.

Η ανάγκη να βρεθεί ένα «συστηματικό» επαναλαμβανόμενο και ευέλικτο εργαλείο που να συνταιριάζεται ταυτόχρονα με  διαφορετικά περιβάλλοντα (μεσοτοιχία- ελεύθερο οικόπεδο- αστικό κενό)

Συνειδητοποιούμε ότι χρειαζόμαστε ένα εργαλείο- μονάδα η οποία να μπορέσει να ενταχθεί και στα 3 σημεία ταυτόχρονα- να πολλαπλασιαστεί και σε άλλους πιθανούς χώρους αν οι ανάγκες το επιβάλλουν ή να αποσυρθεί αν δεν έχει πια λόγο ύπαρξης. Μετά από μία "επαλήθευση" στους ελεύθερους χώρους των τριών σημείων και με γνώμονα τις ιδιαιτερότητές τους και τις βασικές συνθετικές αρχές που τέθηκαν καταλήγουμε στην δημιουργία μιας τυπικής μονάδας-κατοικίας διαστάσεων 3.60*3.60*3.60m, η οποία μπορεί να φιλοξενήσει 3 άτομα. Το μέγεθος του κύβου συνιστά ταυτόχρονα  και τον κατασκευαστικό κάνναβο της μεταλλικής κατασκευής. Το βασικό κύτταρο έχει την δυνατότητα να πολλαπλασιάζεται κατά μήκος/πλάτος δημιουργώντας χώρους διαστάσεων 7.20*3.60*3.60m, όπου μία επιπλέον μονάδα προσαρμόζεται στην βασική. Η χρήση  υποπολλαπλάσιων του 3.60  βοήθησε στην τυποποίηση των μονάδων, στην οργάνωση  του σκελετού, των ανοιγμάτων, των διαστάσεων των ξύλινων  panels, των  υγρών χώρων  και της εσωτερικής διαρρύθμισης. Οι μονάδες συνδέονται κατά μήκος με μεταλλικούς εξωτερικούς διαδρόμους πλάτους 1.20m, κατακόρυφα με πυρήνες 3.60*3.60*3.60m και με τους δημόσιους χώρους που στεγάζονται στα υφιστάμενα κελύφη, μέσω ζευκτών διαστάσεων 2.40*2.40*2.40m.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.