(173.12) ΛΕΥΚΑΔΑ. Τοπιακή επέμβαση με αφορμή το παλαιό οινοποιείο στην περιοχή της Γύρας

Φοιτήτριες: Γεωργιάδου Αθανασία, Κρινή Ελένη, Σκλαβενίτη Ελένη
Επιβλέποντες: Κ. Καρβουντζή, Α. Ρόκας
Σύμβουλος: Κ. Καραδήμας
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ
Ημερομηνία παρουσίασης: 27 Μαρτίου 2012

Ο σχεδιασμός ακολουθεί και επαναπροσδιορίζει τα υπάρχοντα ίχνη και όρια, σε μια προσπάθεια αποκατάστασης του διαλόγου κτιρίου-τοπίου. Τα βασικά ερεθίσματα προέκυψαν μέσα από τις έντονες αντιθέσεις στο χώρο και οι επιμέρους ενότητες που εξετάστηκαν και ανασυντέθηκαν με τελική επιδίωξη την επαναφορά της ισορροπίας στο τοπίο, είναι το λανθάνον δυναμικό, η βλάστηση, το ανάγλυφο και το υδάτινο όριο.

 

Το παλαιό οινοποιείο του ΤΑΟΛ αποτελεί σήμερα ένα κενό βιομηχανικό κέλυφος κλειστής παραγωγής, του οποίου η λειτουργία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το σημείο στο οποίο έχει χωροθετηθεί. Η εικόνα εγκατάλειψης που παρουσιάζει τόσο το ίδιο το κτίριο όσο και η ευρύτερη περιοχή, σε συνδυασμό με την ιδιαιτερότητα του φυσικού τοπίου, συμβάλλουν στον απροσδιόριστο χαρακτήρα του συνόλου. Προκειμένου να κατανοήσουμε την περιοχή μελέτης, αρχικά "απομακρυνθήκαμε" από αυτήν, εντοπίζοντας και αναλύοντας τα επιμέρους στοιχεία από τα οποία θεωρήσαμε ότι επηρεάζεται, και τα οποία αναπόφευκτα επηρεάζει. Τα στοιχεία αυτά είναι τα εξής: η πόλη της Λευκάδας, η λιμνοθάλασσα, ο Δίαυλος. Σε πρώτη φάση, λοιπόν, η επέμβασή μας στοχεύει στην αποκατάσταση του διαλόγου μεταξύ τους, με κόμβο αλληλεπίδρασης την ευρύτερη έκταση γύρω από το ΤΑΟΛ.

 

 

Σε ό,τι αφορά το τοπίο της λιμνοθάλασσας, έχοντας επισημάνει την ιδιαιτερότητά του, καθώς και τον κίνδυνο που διατρέχει, τόσο λόγω της εγγύτητάς του στην πόλη όσο και λόγω της ραγδαίας αύξησης του τουρισμού τα τελευταία χρόνια, κρίνουμε αναγκαία την άμεση λήψη μέτρων για την προστασία του. Στόχος είναι η ανάδειξη του υγροβιότοπου, στο βαθμό εκείνο που επιτρέπει η περιβαλλοντική του ευαισθησία, ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω αλλοίωσή του από την ανθρώπινη επέμβαση, χωρίς να αποκλειστεί ο επισκέπτης από την περιοχή. Πιο συγκεκριμένα, με δεδομένη τη νέα είσοδο της πόλης, προτείνονται κυκλοφοριακές ρυθμίσεις που περιορίζουν την κίνηση του αυτοκινήτου στη Γύρα και καθιστούν το ποδήλατο κύριο μέσο μεταφοράς. Παράλληλα, οργανώνεται μια θεματική κυκλική πορεία με στάσεις ενημέρωσης στις διαφορετικές ενότητες της  λιμνοθάλασσας, όπως αυτές προέκυψαν μέσα από τη μελέτη μας (αστικό μέτωπο, φυσικό τοπίο, δίαυλος). Έτσι, ο γύρος της λιμνοθάλασσας γίνεται ένα από τα εκθέματα του νησιού, μια από τις προτεινόμενες πράσινες διαδρομές του, στην οποία ο επισκέπτης θα ενημερώνεται για την ιστορία και την περιβαλλοντική άξια του τόπου, βιώνοντας τον. Συμμετέχει με τον τρόπο αυτό το κοινό σε μια νέου τύπου περιβαλλοντική εκπαίδευση και η Γύρα μετατρέπεται σε ένα υπαίθριο περιβαλλοντικό κέντρο.

 

 

Προσεγγίζοντας την περιοχή μελέτης, επισημαίνεται ότι οι υπάρχουσες κτιριακές εγκαταστάσεις του οινοποιείου και του αναψυκτήριου, αποτελούν κυρίαρχες παρεμβάσεις στο φυσικό τοπίο. Το κτίριο του ΤΑΟΛ είναι ένα από τα ελάχιστα δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής στο νησί και σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Λευκάδας, καθώς επίσης, αποτελεί τοπόσημο για τους κατοίκους. Αντιθέτως, το αναψυκτήριο, που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της περιοχής, τα τελευταία χρόνια αποτελεί κενό κέλυφος, ιδιαίτερα έντονης μορφολογίας, που οι κάτοικοι προσπερνούν στη διαδρομή τους προς τη θάλασσα. Δεδομένης της ιδιαιτερότητας και της «ευαισθησίας» του τοπίου, όπως αυτή αναλύθηκε παραπάνω, προτείνουμε την επανάχρηση μόνο του ΤΑΟΛ. Το αναψυκτήριο δε διατηρείται ως κτιριακό κέλυφος, αλλά αξιοποιούνται τα ίχνη του, διαμορφώνοντας ένα υπάιθριο αμφιθέταρο.

 

 

Σε ό,τι αφορά τον περιβάλλοντα χώρο του κτιρίου, η βλάστηση και το ανάγλυφο αποτελούν εργαλεία με τη βοήθεια των οποίων σχεδιάζονται οι νέες διαμορφώσεις. Οι υπάρχουσες γραμμές της βλάστησης συμπληρώνονται ώστε να υποδηλωθούν τα όρια σε σχέση με τις περιοχές που χρήζουν προστασίας (οικοσύστημα αμμοθινών), να οριστούν οι επιμέρους κινήσεις και να αποκλιμακωθεί ο τεχνητός όγκος πρασίνου που δεσπόζει στην είσοδο του συγκροτήματος. Η επιπεδότητα του τοπίου δεν παρέχει ευρείες θεάσεις στον επισκέπτη. Για το λόγο αυτό διατηρείται, ενισχύεται και σχηματοποιείται το τεχνητό ύψωμα μπροστά από το κτίριο, εξισορροπώντας το ύψος του αμμόλοφου στην παραλία. Έτσι, δίνεται στον περιπατητή η δυνατότητα της οπτικής συνέχειας, μέσω οπτικών φυγών που διαπερνούν τα κτισμένο σύνολο. Επιπλέον, δημιουργούνται δύο μικρότερες τεχνητές εξάρσεις ορίζοντας ένα ενδιάμεσο ύψος μεταξύ της επιπεδότητας του τοπίου και του έντονου αναγλύφου του αμμόλοφου.

Τέλος, εξετάζοντας μακροσκοπικά την περιοχή μελέτης, στην προέκταση της ευθείας του δρόμου που οδηγεί στην πόλη, διαμορφώνεται η κύρια πορεία παράλληλα στο όριο με το νερό, στα ίχνη του υπάρχοντος κυματοθραύστη. Από την ευθεία αυτή, ακτινωτά οργανώνονται οι κινήσεις προς τις επιμέρους θεματικές ενότητες της επέμβασης, και συγκεκριμένα προς το συγκρότημα του ΤΑΟΛ, την ελαφριά κατασκευή του café (τη μοναδική κτιριακή προσθήκη της πρότασης) και το υπαίθριο αμφιθέατρο. Η είσοδος του νερού κάθετα στην κύρια κίνηση, γίνεται στο σημείο όπου υπάρχει ήδη υδάτινο ίχνος, στη συστάδα των καλαμιών, και σηματοδοτεί το τέλος της επέμβασης στα όρια του οινοποιείου.

 

 

Τα βασικά στοιχεία του κτιρίου που διατηρούνται είναι τα εξής:

1) οι αναλογίες του ορθογωνικού κύριου όγκου
2) ο κατασκευαστικός κάναβος - το δομικό σύστημα
3) η μορφολογία της στέγης

Προκειμένου να αναδειχθούν τα παραπάνω, οργανώνοντας ταυτόχρονα ένα εξωστρεφές σύνολο, αφαιρούνται οι  προσθήκες, αποκαλύπτοντας το βασικό κτιριακό όγκο και στη συνέχεια διατρυπάται το κέλυφος, ώστε να εμφανιστούν οι μονάδες των δεξαμενών και το δομικό σύστημα, αποκαθιστώντας έτσι τη συνέχεια εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος. Ως προς την κατασκευή, οι μπετονένιες δεξαμενές ενισχύονται ενώ τα υποστυλώματα του τρίτου επιπέδου στο παλαιότερο τμήμα, καθώς και ολόκληρος ο φέρων οργανισμός στο μεταγενέστερο, αντικαθίστανται από μεταλλικά. Η στέγη που τοποθετείται διατηρεί τη μορφολογία της προηγούμενης, αλλά είναι στο σύνολο της μεταλλική και αποτελεί ουσιαστικά το ενοποιητικό στοιχείο των δύο χώρων. Ο μεταλλικός σκελετός επιλέχθηκε συνθετικά προκειμένου να διαφοροποιηθεί η επέμβαση από τον πυρήνα των μπετονένιων δεξαμενών και ως νέο κέλυφος να «αγκαλιάσει» το προγενέστερο τμήμα του κτιρίου. Επιπλέον, το μέταλλο έχει πολύ καλή αντισεισμική συμπεριφορά, σε μια ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή, δεν αλλοιώνει το βιομηχανικό χαρακτήρα της υπάρχουσας κατασκευής και δίνει τη δυνατότητα επιμερισμού των επιφανειών με την κατάλληλη χρήση διατομών και λεπτομερειών, σε μια προσπάθεια αποκλιμάκωσης του συνόλου.

 

 

Η επιλογή των χρήσεων έγινε ώστε το κτίριο και η συνολικότερη επέμβαση να αναφέρεται τόσο στους επισκέπτες όσο και στους μόνιμους κατοίκους. Πιο συγκεκριμένα, οι μπετονένιες δεξαμενές μετατρέπονται σε πωλητήρια τοπικού οίνου, ενώ οι κεντρικές φιλοξενούν χώρο γευσιγνωσίας και εστιατόριο με τοπικά εδέσματα. Κύρια είσοδος του συγκροτήματος διατηρείται η παλιά είσοδος του οινοποιείου (ΚΑΤΟΨΗ Β' ΕΠΙΠΕΔΟΥ), ενώ το σενάριο κίνησης μέσα στο χώρο ακολουθεί τη γραμμή παραγωγής του κρασιού. Στοιχεία του μόνιμου εξοπλισμού του ΤΑΟΛ παραμένουν στις παλιές τους θέσεις ως εκθέματα και το κτίριο μετατρέπεται σε ένα μουσείο του εαυτού του, που ζωντανεύει μέσα από τη νέα χρήση. Στο ισόγειο φιλοξενείται μόνιμη έκθεση οίνου όπου αναλύεται διεξοδικά η παραγωγή του κρασιού. Στο τμήμα των μεταλλικών δεξαμενών, διατηρούνται πέντε από αυτές, οι οποίες μετατρέπονται σε καλλιτεχνικά εργαστήρια για να φιλοξενήσουν μικρές ομάδες, που ήδη δραστηριοποιούνται στην πόλη. Στην πλατεία που σχηματίζεται από την περιμετρική διάταξη των δεξαμενών θα μπορούν να λαμβάνουν χώρα εκδηλώσεις των ίδιων των καλλιτεχνικών ομάδων αλλά και ανεξάρτητες υπαίθριες εκθέσεις.

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.