(121.13) Αρχαιολογικό μουσείο Aρχαίας Μεσσήνης και διαμορφώσεις στον αρχαιολογικό χώρο

Φοιτήτριες: Παναγιώτα Κονταρίδου, Παναγιώτα Μπατάλια
Επιβλέποντες Καθηγητές: Ελένη Αμερικάνου, Πάνος Εξαρχόπουλος, Δημήτρης Λουκόπουλος
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Ημερομηνία Παράδοσης: Νοέμβριος 2013

Η διπλωματική αφορά το σχεδιασμό του νέου αρχαιολογικού μουσείου στην Αρχαία Μεσσήνη, στο νομό Μεσσηνίας. Το υπάρχον μουσείο είναι ανεπαρκές, καθώς όταν χτίστηκε το 1973 στο χωριό Μαυρομάτι  προοριζόταν  να στεγάσει τα 270 ευρήματα, τα οποία σήμερα ανέρχονται στις 17 περίπου χιλιάδες, με αποθήκες κατάμεστες. Αποτελεί συνεπώς ζητούμενο για την περιοχή, που τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε μια διαρκή ανάπτυξη με μια συνεχή επισκεψιμότητα,  η ανέγερση ενός νέου αρχαιολογικού μουσείου.

Η Αρχαία Μεσσήνη αποτελεί μια από τις σημαντικές σε μέγεθος, μορφή και διατήρηση πόλεις των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Πέρα από τα ιερά και δημόσια οικοδομήματα διακρίνεται  για τις επιβλητικές οχυρώσεις, τις κατοικίες και τα ταφικά μνημεία. Διαθέτει το σπάνιο προνόμιο να μην έχει καλυφθεί από νεότερους οικισμούς και να βρίσκεται σε ένα κατεξοχήν μεσογειακό αλώβητο φυσικό περιβάλλον.

Την αρχαία Μεσσήνη προστάτευε από τα Βορειοανατολικά σαν φυσικό τείχος το όρος Ιθώμη. Την υπόλοιπη πόλη περιτριγύριζαν τείχη μήκους 9,5 περίπου χλμ κάποια από τα οποία διασώζονται μέχρι και σήμερα. Η διαδρομή έχει ως εξής: λίγο πριν το Μαυρομάτι ο επισκέπτης περνά μέσα από την Αρκαδική πύλη , έναν οχυρωματικό κυκλικό πύργο. Έπειτα συναντά το υπάρχον αρχαιολογικό μουσείο και κατευθύνεται κατηφορίζοντας προς τον αρχαιολογικό χώρο.

Το πρώτο μνημείο του αρχαιολογικού χώρου είναι το Θέατρο. Χρησιμοποιείτο και για μαζικές συγκεντρώσεις πολιτικού χαρακτήρα. Από το συγκρότημα της Αγοράς σώζεται η μεγάλη Βόρεια Στοά. Στο κέντρο της Αγοράς βρίσκεται ο ναός της Μεσσήνης. Ανάμεσα στο Θέατρο και την Αγορά αποκαλύφθηκε μεγάλη Κρήνη. Ο Παυσανίας παρουσιάζει το Ασκληπιείο ως μουσείο έργων τέχνης, κυρίως αγαλμάτων και όχι ως συνηθισμένο τέμενος θεραπείας ασθενών. ΒΑ και Ανατολικά του Ασκληπιείου πάνω στο δρόμο ήρθε στο φως πυκνά δομημένο οικιστικό σύνολο, που αποτελεί μέρος συνοικισμού του 5ου  και 7ου αιώνα μ.Χ. Το Στάδιο και το Γυμνάσιο ανήκουν στα πλέον εντυπωσιακά, από άποψη διατήρησης οικοδομικά συγκροτήματα. Το Ηρώο του Σταδίου αποτελεί μαυσωλείο μελών επιφανούς οικογένειας της αρχαίας πόλης.

Η αρχαιολογική εταιρεία άρχισε συστηματικές ανασκαφικές έρευνες στην αρχαία Μεσσήνη από το 1895.Από το 1986 μέχρι και σήμερα τη διεύθυνση των ανασκαφών έχει ο Πέτρος Θέμελης. Κατατάξαμε σε κατηγορίες τα ευρήματα ανάλογα με το πού βρέθηκαν και με το τι είναι με βάση στοιχεία που μας δόθηκαν από τον υπεύθυνο αρχαιολόγο. Έτσι προκύπτουν τα εξής:

Ο Δαμοφών υπήρξε ο σπουδαιότερος Μεσσήνιος γλύπτης της ώριμης Ελληνιστικής Περιόδου στη Νότιο Ελλάδα. Όλα σχεδόν τα γλυπτά του Ασκληπιείου ήταν έργα του Δαμοφώντα.

Από τις ανασκαφές ήλθαν στο φως 3 από τα πιο σημαντικά αγάλματα :

Το μαρμάρινο άγαλμα του Ερμή .

Ο δορυφόρος της Μεσσήνης .

Ο τύπος της Αρτέμιδος Λαφρίας .

Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται μεταξύ των χωριών Μαυρομάτι και Αρσινόη. Η πρόσβαση σε αυτόν πραγματοποιείται από το Μαυρομάτι. Η επιλογή του οικοπέδου για το σχεδιασμό του νέου μουσείου έγινε με βάση:

Τη θέση του εκτός των τειχών της αρχαίας πόλης

Την αναφορά του στον αρχαιολογικό χώρο

Την ανάγκη  δημιουργίας δεύτερης πρόσβασης σε αυτό, μέσω του υπάρχοντος οδικού δικτύου.

Βασική συνθετική ιδέα ήταν η δημιουργία ενός όγκου που υπερισχύει στο λόφο και αποτελεί τον κύριο κορμό των εκθέσεων ενώ οι υπόλοιπες λειτουργίες και πιο υποβαθμισμένες διαρθρώνονται συμπληρωματικά σε αυτόν.  Ζητούμενο ήταν και η δημιουργία ενός αιθρίου που αναφέρεται στο κτίριο, με έναν πιο εσωστρεφή χαρακτήρα. Η είσοδος , διαμορφώνεται μέσω μιας πορείας που κάποια τοιχία ορίζουν ως ίχνη στο έδαφος και οδηγούν σε αυτή. Τα τοιχία αυτά ταυτόχρονα δημιουργούν το χώρο των εργαστηρίων που λειτουργούν ως μια ανεξάρτητη ενότητα με δική της εκτόνωση. Στην εξέλιξη της λύσης δημιουργήθηκε το κτιριολογικό πρόγραμμα. Οι μόνιμες κυρίως εκθέσεις απαιτούν ωφέλιμο χώρο 3.000 περίπου τετραγωνικών, έπειτα από συζήτηση με τον αρχαιολόγο.

Προσπαθήσαμε λοιπόν να στήσουμε ένα μουσειολογικό σκεπτικό των μόνιμων εκθέσεων ως βασικό κορμό του μουσείου. Θεωρήσαμε περισσότερο κατανοητό και ενδιαφέρον  για τον επισκέπτη την ένταξη των ευρημάτων σε ενότητες, όπως ακριβώς τα συναντά στην πορεία στον αρχαιολογικό χώρο π.χ αίθουσα Θεάτρου κοκ. Ξεχωριστή ενότητα και θέση κατέχουν τα γλυπτά του Δαμοφώντα . Oι προεξοχές αποκτούν μια πιο ζωτικής σημασίας χώρους για τις μόνιμες εκθέσεις καθώς σε αυτές εκτίθενται τα 3 πιο σημαντικά αγάλματα. Στη βασική πορεία κίνησης μέσα στην έκθεση έρχονται να προστεθούν 2 επιπλέον επίπεδα που σκοπό έχουν να προσφέρουν μια ποικιλία σε αυτή την ευθύγραμμη εξέλιξή της. Η είσοδος τοποθετείται στην αρχή της πορείας των μονίμων και βρίσκεται σε κομβικό σημείο σε σχέση με τις υπόλοιπες λειτουργίες.

Στο πλαίσιο σχεδιασμού του μουσείου προτείνουμε και κάποιες ήπιες διαμορφώσεις στον αρχαιολογικό χώρο που έχουν σαν στόχο τη σύνδεση της πορείας με το μουσείο. Στο μέσον και τέλος αυτής της πορείας προτείνονται κάποια στέγαστρα για στάση και θέα προς τα αρχαία μνημεία και το αρχαιολογικό μουσείο.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.