(127.13) Αστικός Κόμβος – Πάτρα - Αγ.Διονύσιος

Φοιτητής: Δημήτρης Κατσαρέλης
Επιβλέποντες καθηγητές: Θ.Ξάνθη, Γ.Πατρίκιος, Κ.Κεβεντζίδης
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Ημερομηνία Παρουσίασης: Ιούλιος 2013

Η παρούσα διπλωματική αφορά ζητήματα οργάνωσης του αστικού χώρου, έτσι όπως επηρεάζεται από τα δίκτυα ροών και μετακινήσεων. Η μελέτη αναγάγεται από το γενικό στο ειδικό, από την ευρύτερη περιοχή των Πατρών μέχρι το σημείο επέμβασης, σχετιζόμενη τόσο με πολεοδομικές όσο και με κτιριακές κλίμακες. Έχοντας ως βάση τις προβλέψεις του Ρυθμιστικού Σχεδίου Πατρών, γίνεται μια κριτική τοποθέτηση στα ζητήματα που αφορούν τους άξονες αστικής ανάπτυξης μέσω των δικτύων μετακινήσεων και μεταφορών, το ρόλο που παίζουν για την γενικότερη οργάνωση αλλά και τη βιωσιμότητα της πόλης. Τα ζητήματα αυτά σε συνδυασμό με τα επιμέρους χαρακτηριστικά και προβλήματα της πόλης, έχουν ως σκοπό να παράξουν κατευθύνσεις που αφορούν τις ιδιότητες του δημόσιου χώρου τόσο ως αστικό κενό όσο και ως μέρος κτηρίων.

#1 η πόλη

// Κινητικότητα-μεταφορές
Οι μεταφορές αποτελούν φαινόμενο της γενικότερης αστικοποίησης του παγκόσμιου πλυθησμού, που δημιουργεί ανάγκες για τη γρηγορότερη και πιο οργανωμένη σύνδεσή του.

Ο αριθμός των επιβατών που συγκεντρώνουν τα μεταφορικά δίκτυα δημιουργούν ιδιαιτέρως σημαίνοντες δημόσιους χώρους που πρωταγωνιστούν στην αστική οργάνωση της πόλης. Οι σταθμοί αποτελούν ενδιάμεσους, μη μόνιμους χώρους που η δυναμική τους ως σημεία επηρεάζουν και διαμορφώνουν τον γενικότερο χαρακτήρα του αστικού δικτύου.

// οι θέσεις του ΡΣ
Το ΡΣ υπολογίζει στη δυναμική των μεταφορών και της κινητικότητας ως είδος ανάπτυξης για την πόλη, ώθηση που δίνει καταρχάς και ο χαρακτηρισμός ως πόλη-λιμάνι και προετοιμάζει την εξελιξή τους τόσο σε υπερτοπικό όσο και σε αστικό επίπεδο

// οι προτάσεις του ΡΣ
Το ΡΣ προτείνει ως σημείο στάσης του τραίνου το πρώην αμαξοστάσιο του ΟΣΕ στον Αγ.Διονύσιο. Αν και το ΡΣ στα πλαίσια των συνδυασμένων μεταφορών προτείνει τη συστέγαση των σταθμών τραίνων, λεωφορείων και του λιμανιού στην ακτή Δυμαίων, εντούτοις κρίνεται προτιμότερο να λειτουργήσουν δύο συγκοινωνιακοί κόμβοι στην πόλη, στο βορρά του Αγ.Διονυσίου και στο νότο στο νέο λιμάνι.

Πιο συγκεκριμένα, ο κόμβος του Αγ.Διονυσίου περιλαμβάνει τη στάση του τραίνου, εξυπηρετώντας το κέντρο και τις βορειες περιοχές της πόλης, μία στάση του δικτύου τραμ μάζι με τον σταθμό των λεωφορείων που συνδέεται καλύτερα με τη βόρεια οδική είσοδο την πόλης, δίοδος που χρησιμοποιεί η μεγαλύτερη πλειοψηφία των λεωφορειακών δρομολογίων. Στο νότο, στον κόμβο του νέου λιμένα προβλέπεται να δημιουργηθούν ο λιμενικός επιβατικός σταθμός μαζί με τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, που θα μπορέσει να παραλάβει και της εμπορευματικές δραστηριότητες σε συνδυασμό με το λιμάνι.

// Αστικά Δίκτυα
Τα αστικά δίκτυα αναφέρονται τόσο σε δίκτυα πόλεων, μέσω των υπερτοπικών και διεθνών δικτύων μεταφορών, όσο και στα δίκτυα που οργανώνουν την εσωτερική δομή των ροών και των μετακινήσεων σε κάθε πόλη. Πιο συγκεκριμένα, στην Πάτρα η μελλοντική μετατροπή του παλαιού λιμένα σε αστικό παραλιακό μέτωπο γίνεται ο βασικός κορμός ενός τέτοιου δικτύου (ροές πεζών και ποδηλάτων) λόγω της γραμμικής του ανάπτυξης που συνδέει κατά μήκος όλες τις επιμέρους περιοχές ενώ το δίκτυο τραμ αναμένεται να δώσει άλλη αξία στη σχέση ιστορικού κέντρου με τις αναπτυσσόμενες περιοχές στα βόρεια και στα νότια της πόλης.

 

 

#2 περιοχή μελέτης
Στο οικόπεδο μελέτης συγκλίνουν κεντρικοί άξονες της πόλης, όπως η λεωφόρος Ηρώων Πολυτεχνείου η οποία σήμερα αποτελεί τον κεντρικότερο οδικό άξονα που διασχίζει την πόλη παράλληλα στην ανάπτυξή της, η οδός Αγ.Σοφίας που αποτελεί προέκταση της βόρειας εισόδου της πόλης που οδηγεί στην Ολυμπία Οδό,την Έλληνος Στρατιώτου, την Αγ.Ανδρέου αλλά και άξονες άλλων δικτύων της πόλης, όπως του παραλιακού μετώπου και του δικτύου τραμ. Ταυτόχρονα, η σχέση με το ιστορικό κέντρο είναι σχεδόν άμεση, μερικές εκατοντάδες μέτρα από την οδό Καρόλου. Κάποιες καταστάσεις κρίνονται προβληματικές, όπως η μη απόληξη της Αγ.Σοφίας στην παραλιακή και γενικότερα οι εγκάρσιες συνδέσεις της πόλης. Επίσης, απουσίαζουν και δίκτυα πεζοδρόμων, που να μπορούν να συνδεθούν και με το υπόλοιπο δίκτυο μέσω του άξονα που δημιουργείται στο παραλιακό μέτωπο.

// ο τοίχος
Ο κενός χώρος του οικοπέδου, αν και σε προνομιακή θέση σε σχέση με τη θάλασσα και σημαντικό στοιχείο του αστικού μετώπου, περιλαμβάνει και μια πέτρινη περίφραξη, απομεινάρι της πρώτης χρήσης του. Αυτός ο τοίχος κόβει την οπτική επαφή και μειώνει την κατά τα άλλα εγγενή σχέση της πόλης με τη θάλασσα ενώ λειτουργεί ως εμπόδιο για τις εγκάρσιες σχέσεις που απουσιάζουν από την γραμμική ανάπτυξη της περιοχής. Ακόμα εντείνει τον χαρακτηρισμό ως αστικό κενό αφού αναγκάζει και σε περιμετρική κίνηση γύρω από το οικόπεδο χωρίς να αφήνει περιθώρια για περαιτέρω αλληλοσυσχετίσεις.

// ο δρόμος
Δυτικά του οικοπέδου βρίσκεται η λεωφόρος Ηρώων Πολυτεχνείου, κεντρικός άξονα βορρά-νότου που συνδέει τις εξόδους/εισόδους της πόλης Ο δρόμος ορίζει όχι μόνο το όριο του οικοπέδο αλλά και το όριο της πόλης. Κινείται παράλληλα με το παραλιακό μέτωπο ενώ σε συνδυασμό με τον τοίχο οξύνει το ρόλο του αστικού κενού που δεν επιτρέπει άλλες χρήσεις.

 

 

// το όρυγμα
Καθώς η διέλευση του τραίνου από την Πάτρα προβλέπεται να είναι υπόγεια για περίπου 3χλμ, η στάση στον κόμβο Αγ.Διονυσίου θα βρίσκεται περίπου 14 μέτρα κάτω από την επιφάνεια. Αυτό το στοιχείο δημιουργεί μία έρευνα για τις σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ της επιφάνειας, ως κύριο επίπεδο κίνησης, και του υπογείου, ως σημείου επαφής επιβάτη/τραίνου. Η παρουσία του ορύγματος ως προϋπάρχουσα κατάσταση κρίθηκε ότι θα μπορούσε να διαμορφώσει τη γενικότερη τοπογραφία του σημείου. Η βύθιση, λόγω του τραίνου, μπορεί να έχει δηλωτική σημασία στην αντίληψη του επισκέπτη, μέσω της εμφάνισής της,  για τη μεταφορική φυσιογνωμία του χώρου ενώ τα μεγάλα μεγέθη του, τόσο σε μήκος όσο και σε ύψος, μπορεί να συγκεντρώσει τις κεντρικές κινήσεις.

//Το αστικό μέτωπο
Το οικόπεδο ως κενό δημιουργεί μία μεγάλη εσοχή στο αστικό, παραλιακό μέτωπο της πόλης. Γενικά, η αστική γεωγραφία του μετώπου αποτελείται από την προβολή της πόλης καθώς ακολουθεί το ανάγλυφο ανεβαίνοντας μέχρι το φρούριο, το οποίο γίνεται το μεταίχμιο ανάμεσα στην πόλη και στην προβολή του Παναχαϊκού. Με εξαίρεση τον κεντρικό άξονα της Αγ.Νικολάου που αφηνεί ανοιχτό το διάλογο ανάμεσα στη θάλασσα και το φρούριο, στο βουνό και το κέντρο, η εικόνα σήμερα του μετώπου παρουσιάζει μία πόλη που έφτασε μέχρι τη θάλασσα χωρίς να την έχει κάνει ζωτικό χαρακτηριστικό του εσωτερικού της.Αυτή η εσοχή δίνει τη δυνατότητα να επαναπροσδιοριστεί το μέτωπο συνολικά και να οργανώσει άλλες συνθήκες που μιλούν για τη σχέση πόλης-θάλασσας. Ακόμα, επαναδιατυπώνει την όψη της θάλασσας μέσα από την πόλη, διαρρυγμένη σήμερα από τον προαναφερθεντα τοίχο και από το ίδιο το λιμάνι.

#3 εγκάρσιες συνδέσεις-όρυγμα

// άξονες πεζών
Από τους πρώτους προβληματισμούς υπήρξε η εγκάρσια σχέση της πόλης με την παραλία και τη θάλασσα αφού όχι μόνο είναι ανεπαρκής η τωρινή κατάσταση αλλά αποκλείει και κάθε είδους επαφή. Eπιλέχθηκε η προέκταση του κάθετου άξονα της οδού Ιωαννίνων, η οποία συνδέει τη στάση του τραμ με το κυρίως θέμα και στη συνέχεια με τη παραλία. Αυτή η εγκάρσια κίνηση εμφάνιζεται ως προέκταση του άξονα της πόλης, η οποία με ευκολία, αφού διασχίζει το πάρκο και τον κόμβο, φτάνει στην παραλία. Mια δεύτερη πεζογέφυρα, στη νότια πλευρά, συνεχίζει την κίνηση προς την παραλία, δημιουργώντας ταυτόχρονα και μια ανακύκλωση κινήσεων μεταξύ του κόμβου και της παραλίας

// οδός Αγ.Σοφίας
Στις εγκάρσιες κινήσεις περιλαμβάνεται και η διάνοιξη της Αγ.Σοφίας, σημαντική οδική παρέμβαση που συνδέει εγκάρσια την γενικότερη κυκλοφορία της πόλης. Ο άξονας αυτός παραλαμβάνει μεγάλο μέρος των κινήσεων προς τον κόμβο, κυρίως των λεωφορείων, αφού αποτελεί προέκταση της βόρειας εισόδου.

 

#4 η σύνδεση με την πόλη

Ο περιβάλλων χώρος του σταθμού δεν αξιοποιείται ως μια εν δυνάμει επένδυση, ως ένα κομμάτι γης για real estate όπως υποδεικνύουν τα αντίστοιχα παραδείγματα σταθμών στο εξωτερικό. Παραμένει αδόμητος, καθώς η πόλη χαρακτηρίζεται από πολύ πυκνή δόμηση και παίρνει χαρακτήρα πάρκου.

Αυτοί οι αδόμητοι χώροι αποτελούν τη σύνδεση του σταθμού με την πόλη, το ενδιάμεσο εκείνο στοιχείο που μεταφέρει ομαλά τον επισκέπτη στον σταθμό.

Κύριος στόχος ήταν να βρεθεί μία πλατεία δίπλα από την είσοδο του σταθμού για να συνδυαστεί η ζωή στην πόλη με την κινητικότητα των ταξιδιωτών.

Η πλατεία αυτή βρίσκεται στη στάθμη της πόλης, εποπτεύει την κίνηση που δημιουργεί ο κόμβος ενώ μέσα της συναντόνται συνθήκες στάσης.

 

 

#5 κεντρική πλατεία-στέγαστρο

Πως εκφράζεται ενας κομβός μετακινήσεων στη περίπτωση που θέλει να ενσωματωθεί στην αστική εμπειρία και να βιωθεί ως δημόσιο σήμα;

Το πως αναπαράγεται η δυναμική των σταθμών, δηλώνεται με έναν κεντρικό χώρο-πλατεία, σημείο τομής αλλά και σύνδεσης όλων των κινήσεων, είτε αυτών που οδήγούν από και προς τον σταθμό έιτε αυτών που οδηγούν στις πλατφόρμες.

Η πρόσβαση σε αυτόν τον κεντρικό χωρό παίζει μεγάλο ρόλο στην τελική φυσιογνωμία του, αφού η ανεμπόδιστη, χωρίς διακριτά όρια, μετάβαση από την πορεία μέχρι τον κόμβο και την άφιξη στις αποβάθρες στοχεύει σε αυτήν ακριβώς τη σύνδεση της πόλης με το "κατώφλι" της.

Η παρουσία στεγάστρου εκδηλώθηκε από τις πρώτες κιόλας κινήσεις ως μια εξ'ορισμού ανάγκη για στέγαση στους χώρους που φιλοξενούν τα μέσα. Ταυτοχρόνως, συνδιαμορφώνει μαζί με τις χειρονομίες του πάρκου το αστικό μέτωπο, ως μια γραμμή η οποία ενοποιεί πίσω της την προβολή της πόλης αλλά και ότι συμβαίνει από κάτω.

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.