ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ
Συμμετοχες 2013
Φοιτητική ομάδα: Κυρλή - Φλώρου Μυρτώ, Μιχαήλ Ξανθούλα, Παπαδοπούλου - Κορφιάτη Ιωάννα
Επιβλέπουσες: Α. Πάκα / Α. Αλεξοπούλου
Τμήμα αρχιτεκτόνων πολυτεχνικής σχολής Α.Π.Θ.
Ημερομηνία παρουσίασης : Ιούλιος 2013
Η διπλωματική μας εργασία εστιάζει στην κλίμακα των τριών οικοδομικών τετραγώνων, διαπραγματεύεται όμως ένα ζήτημα που αφορά συνολικά το ζήτημα της χωρικής οργάνωσης της κατοικίας, της ανάμειξης των χρήσεων και του χειρισμού του δημόσιου χώρου στο κέντρο της πόλης. Τόπος της παρέμβασής μας αποτελεί η περιοχή του Μεταξουργείου, συνοικία του κέντρου της Αθήνας που βρίσκεται σε έντονη διαδικασία μετασχηματισμού. Με στόχο να αντιμετωπίσουμε συνολικά την περιοχή ξεκινάμε από την κλίμακα της πόλης και καταλήγουμε σ' αυτήν της γειτονιάς.
Κεντρική κατεύθυνση της παρέμβασής μας είναι αυτή της ολοκληρωμένης διατήρησης του συνόλου της περιοχής, έννοια που περιλαμβάνει την διατήρηση του οκιστικού, φυσικού και κοινωνικού δυναμικού της με ισότιμο τρόπο αλλά και την ένταξη σ' αυτήν νέων παρεμβάσεων που υπηρετούν τις ανάγκες των κατοίκων της. Συγκροτούμε έτσι ένα δίκτυο δημόσιων χώρων που παραλαμβάνει υπάρχουσες και προτεινόμενες χρήσεις για το σύνολο της περιοχής, και στο οποίο αποτυπώνονται οι πολλαπλές διαβαθμίσεις του χώρου: τοπικό/υπερτοπικό, δημόσιο/ιδιωτικό, κατοικία/εμπορική ζώνη κ.λ.π.
Η περιοχή
Λόγω της πολύ κεντρικής της χωροθέτησης, η περιοχή του Μεταξουργείου δέχεται άμεσα τις πιέσεις από τις λειτουργίες του κέντρου, ενώ παράλληλα είναι κομβική η σημασία της σε σχέση με τις μετακινήσεις μέσα στην πόλη. Οι κεντρικές αρτηρίες που περιτρέχουν την περιοχή δημιουργούν από μόνες τους ένα ισχυρό όριο απέναντι στην επιρροή του κέντρου, και αποτελεί δική μας κατεύθυνση το να διατηρηθούν στα σημεία που προστατεύουν τη γειτονιά και τους κατοίκους, δηλαδή στο κεντρικό και δυτικό κομμάτι της περιοχής. Συγκεκριμένα επιθυμούμε να λειτουργήσουν αποτρεπτικά απέναντι στην επιρροή της διαμορφωμένης κατάστασης γύρω από την πλατεία Ομόνοιας αλλά κυρίως της φυσιογνωμίας που έχει κατασκευαστεί, μάλλον ανεπιστρεπτί, στην περιοχή του Γκαζιού.
Αντίθετα, αναγνωρίζουμε πως στο δυτικό κομμάτι τα όρια της οδού Αχιλλέως και της Πειραιώς ανακόπτουν την κάθετη κίνηση που ενώνει την πλατεία Μεταξουργείου με την πλατεία Κουμουνδούρου. Η ζώνη αυτή, περνώντας και από την πλατεία Αυδή, φαίνεται να έχει έναν υπερτοπικό ρόλο τον οποίο δεν μπορούμε να αγνοήσουμε, καθώς πάνω της προσαρτώνται χρήσεις που υπερβαίνουν την κλίμακα της γειτονιάς. Θεωρούμε πως η διάνοιξη του περάσματος αυτού μπορεί να συμβάλλει και στην δικτύωση και άρα σταθεροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν στο δυτικό κομμάτι του Μεταξουργείου οι μειονοτικοί πληθυσμοί.
Σημαντικό χαρακτηριστικό της περιοχής είναι ο μεγάλος αριθμός εγκαταλελειμμένων και άξιων διατήρησης κατοικιών, αλλά και αδόμητων οικοπέδων, που εντασσόμενα σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την περιοχή μπορεί να συμβάλλει στην αναζωογόνησή της, λειτουργώντας παράλληλα στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης του έντονου στεγαστικού προβλήματος των χαμηλότερων κοινωνικών ομάδων στο κέντρο της Αθήνας.
Σενάριο πρότασης για το σύνολο της περιοχής
Επιλέγουμε την κατεύθυνση της ισόρροπης ανάπτυξης σε σχέση με το οικιστικό, πολιτισμικό και φυσικό περιβάλλον. Βασικοί άξονες της πρότασης για το σύνολο της περιοχής είναι:
n η διατήρηση φυσικού περιβάλλοντος
Το φυσικό στοιχείο αποτελεί βασικό στοιχείο της διαμόρφωσης του αστικού χώρου. Όπου ήδη έχει αναπτυχθεί ελεύθερα βλάστηση, αυτή διατηρείται ενισχύεται, και οργανώνεται σε ένα συνολικό δίκτυο ελεύθερων χώρων, (pocket parks, πλατείες κλπ) που έχουν στόχο τόσο να αναβαθμίσουν την αισθητική ποιότητα όσο και να αποτελέσουν εστίες δροσισμού βελτιώνοντας το μικροκλίμα της περιοχής.
n η διατήρηση οικιστικού περιβάλλοντος
Η διαδικασία επιλογής εκείνων των μνημείων που κρίνονται άξια διατήρησης είναι πολύ σημαντικό ζήτημα, ιδιαίτερα σε μια περιοχή με τόσο έντονη ιστορικότητα, αφού το αποτέλεσμά της μπορεί να δημιουργήσει ένα μη αυθεντικό ιστορικό τοπίο. Θεωρούμε λοιπόν σωστή επιλογή για την περιοχή την διατήρηση του συνόλου του κτιριακού αποθέματος που επιδέχεται εργασιών συντήρησης, σύνολο που περιλαμβάνει δείγματα όχι μόνο νεοκλασικών αλλά και μεσοπολεμικών και μεταπολεμικών λαϊκών κατοικιών, ακόμα κι αν δεν είναι σήμερα χαρακτηρισμένες ως διατηρητέες.
Η όποια πύκνωση του αστικού ιστού με καινούριο κτισμένο χώρο, όπου υπάρχουν ασυνέχειες, σέβεται την κλίμακα και το χαρακτήρα της περιοχής.
n η διατήρηση κοινωνικού περιβάλλοντος
Προτεραιότητα αποτελεί η προστασία από ενδεχόμενο εκδιωγμό των κοινωνικά χαμηλών στρωμάτων και των μειονοτικών πληθυσμών που κατοικούν σήμερα στην περιοχή. Η συλλογική κατοικία που προτείνεται έχει χαρακτηριστικά κοινωνικής κατοικίας απευθυνόμενη στα ευαίσθητα αυτά στρώματα, ενώ οι συνοδευτικές χρήσεις επιλέγονται με κατεύθυνση την ενίσχυση της ιδιαίτερης πολιτισμικής ταυτότητας των κατοίκων και της οικονομικής δραστηριότητας, τοπικής ή υπερτοπικής, που αναπτύσσουν στην περιοχή.
Γενική κατεύθυνση αποτελεί η ενίσχυση της συλλογικής ζωής των κατοίκων και των διαπροσωπικών τους σχέσεων, προς τη δημιουργία κοινότητας. Σημαντικό σημείο είναι και εδώ είναι η ένταξη των μειονοτικών και περιθωριοποιημένων πληθυσμών. Οι σχέσεις αυτές επικοινωνίας μπορούν να χρησιμεύσουν ως χρήσιμο εργαλείο αντίστασης απέναντι σε σχέδια αλλαγής του χαρακτήρα της περιοχής.
Η κλίμακα του τετραγώνου
Θέτοντας ένα πλαίσιο παρέμβασης για το σύνολο της περιοχής, εστιάζουμε στην κλίμακα τριών οικοδομικών τετραγώνων. Η πρότασή περιλαμβάνει παρεμβάσεις σε τρία επίπεδα:
- της προσθήκης συγκροτημάτων κατοικίας σε αδόμητους χώρους
- της διαχείρισης του πλούσιου κτιριακού αποθέματος της περιοχής αποδίδοντας σε αυτό νέες χρήσεις
- της διαμόρφωσης των δημόσιων χώρων ως εκείνους τους χώρους που συμπυκνώνουν τη συλλογική ζωή της πόλης.
Τοποθετούμε στο κάθε τετράγωνο ένα συγκρότημα κατοικίας, το οποίο οργανώνει κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο την ποιότητα και το είδος του δημόσιου χώρου: στην πρώτη περίπτωση (ο.τ.1) αφήνονται διαμπερή δημόσια και ημι-δημόσια περάσματα στο εσωτερικό του τετραγώνου, ενισχύοντας την διαδρομή για τον πεζό. Στη δεύτερο τετράγωνο (ο.τ.2) δημιουργούμε μια εσωτερική πλατεία, χώρο συνεύρεσης και πρασίνου για τους κατοίκους του. Στην τελευταία περίπτωση συμπληρώνουμε το οικοδομικό τετραγώνο με ένα γωνιακό συγκρότημα κατοικίας.
Στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της ανάμιξης των χρήσεων στην περιοχή, στα ισόγεια τοποθετούμε κυρίως χώρους εργασίας με χρήσεις βοηθητικές προς τη γειτονιά, που καθιστούν το χώρο περισσότερο ζωντανό. Ωστόσο, αναγνωρίζοντας την ιδιαίτερη σχέση των ισογείων με το δημόσιο χώρο, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μέχρι στιγμής στην περιοχή με τον μεγάλο αριθμό ισόγειων κατοικιών με αυλές, επιχειρείται -όπου αυτό είναι δυνατό- η διαμόρφωση κατοικίας στο ισόγειο. Σε αυτή την περίπτωση επικεντρωνόμαστε στο ζήτημα των ενδιάμεσων ζωνών μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου αφού τα όρια αυτών δεν είναι ξεκάθαρα και η κατοικία θυσιάζει ένα τμήμα της ιδιωτικότητάς της για να συμπεριλάβει δημόσιες λειτουργίες.
Τέλος, επεμβαίνουμε σε δύο διατηρητέα κελύφη, στεγάζοντας στο ένα μαγειρείο και στο άλλο βιβλιοθήκη-αναγνωστήριο μικρής κλίμακας.
Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.
