180.13 Κέντρο ενάλιων αρχαιοτήτων στη Χίο

Φοιτητική ομάδα: Άρτεμις Πεφάνη, Θεόδωρος Πουλάκος
Επιβλέπων καθηγητής: Τ. Παπαϊωάννου
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο: Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: 13 Μαρτίου 2013

Η υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα ασχολείται με τη μελέτη και ανασκαφή καταποντισμένων κτιριακών λειψάνων και ναυαγίων. Η σημασία της έγκειται στο γεγονός ότι τα ενάλια ευρήματα είναι συχνά καλύτερα διατηρημένα από τα χερσαία, λόγω της παραμονής τους στο υγρό περιβάλλον και της προστασίας τους από την ανθρώπινη παρέμβαση.

Σύμφωνα με την έννοια της προστασίας του μνημείου in situ, που θεσμοθετείται με το άρθρο 7 του Χάρτη της Βενετίας το 1964, ενθαρρύνεται η παραμονή των εναλίων ευρημάτων στο βυθό -με εξαίρεση δειγματοληπτική ανέλκυση για αρχαιολογική μελέτη- και η δημιουργία υποβρύχιου αρχαιολογικού πάρκου ώστε οι επισκέπτες να καταδύονται και, με τη συνοδεία κάποιου οδηγού, να θαυμάζουν τα ευρήματα στον τόπο που βρέθηκαν και συντηρούνται φυσικά μέχρι τώρα.

Η θαλάσσια περιοχή της Χίου παρουσιάζει πληθώρα εναλίων αρχαιολογικών θέσεων λόγω της ναυτικής παράδοσης του νησιού και λόγω της γεωγραφικής της θέσης ως σταυροδρόμι θαλάσσιων εμπορικών δρόμων της αρχαιότητας. Επομένως, η δημιουργία του κέντρου εναλίων αρχαιοτήτων ενθαρρύνει την παραμονή των εναλίων ευρημάτων στον τόπο τους και ενισχύει το ναυτικό χαρακτήρα του νησιού.

Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ
Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στο Θόλο, ένα φυσικό προστατευμένο κόλπο, χωρίς οικιστική παρουσία, 12.3 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης της Χίου. Από τα αρχαία χρόνια, ο θαλάσσιος χώρος του Θόλου χρησιμοποιείται ως αγκυροβόλιο, ενώ η παρουσία ενός παλαιού καρνάγιου ενισχύει τη μνήμη της ναυτικής δραστηριότητας στο χώρο.

Με το πέρασμα του χρόνου, το παραδοσιακό καρνάγιο περιόρισε τις δραστηριότητές του και, στη σημερινή κατάσταση, ένα άτυπο πάρκινγκ σκαφών, που λειτουργεί σε συνδυασμό με επισκευές σκαφών, και ένα παράνομο ιχθυοτροφείο έχουν καταλάβει την έκταση του κόλπου, υποβαθμίζοντας το τοπίο. Η ανάγκη για περισσότερο χώρο οδήγησε τους χρήστες να σκάψουν ένα μέρος του βουνού, παράλληλα με την ακτογραμμή, και να αποθέσουν το χώμα στη θάλασσα, για να δημιουργήσουν μία φαρδύτερη επίπεδη παράκτια ζώνη. Κατά συνέπεια, η αλλοίωση του τοπίου στην υφιστάμενη κατάστασή του είναι έντονη, ενώ τόσο ο βράχος όσο και η ακτογραμμή έχουν υποστεί μία βίαιη παρέμβαση.

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ

η ακτογραμμή_
Στόχος της επέμβασης είναι η αποκατάσταση του υπάρχοντος τοπίου. Πρώτη χειρονομία αποτελεί η αφαίρεση του ανώτερου στρώματος του πρόσθετου χώματος από τη παράκτια ζώνη, με σκοπό την επαναφορά της φυσικής προυπάρχουσας ακτογραμμής. Η υδάτινη ζώνη μικρού βάθους που προκύπτει εξυπηρετεί ως χώρος πρώτων βοηθειών για τα ευρήματα που ανασύρονται από το βυθό και ως χώρος εκθέσεων σύγχρονης τέχνης. Η διαμόρφωση της περιοχής αυτής ολοκληρώνεται με τρία μεγάλα σκαλοπάτια που επιτρέπουν τη στάση των επισκεπτών πάνω στο όριο της ακτογραμμής και την ενατένιση της θάλασσας.

ο βράχος_
Βασικές συνθετικές κινήσεις αποτελούν η τοποθέτηση ενός κτιρίου - φόντου πάνω στο πληγωμένο μέτωπο του βουνού, και σαν συνέχεια αυτού, και η τοποθέτηση ενός κατακόρυφου στοιχείου στη θάλασσα, ως σημείου αναφοράς του κέντρου και σαν ένδειξη της σχέσης του με τη θάλασσα.

ΣΥΝΘΕΤΙΚΈΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΨΗ
Σε επίπεδο κάτοψης, η οριοθέτηση του βουνού με αναλημματικό τοίχο διαμορφώνει το τελείωμα του βράχου και συνάμα περιγράφει και τονίζει τις γραμμές του τοπίου. Μία εσοχή δημιουργεί έναν κάθετο άξονα που θα συσχετίσει και θα συνδέσει το βουνό με τη θάλασσα. Ο άξονας εκφράζεται ως μία μεταλλική γέφυρα και ενώνει το κτίριο-βουνό με την κατακόρυφη ελαφριά μεταλλική κατασκευή στη θάλασσα. Επίσης, διαχωρίζει λειτουργικά το κτίριο στο χώρο του μουσείου και το χώρο των εργαστηρίων. Το στοιχείο που τοποθετείται στη θάλασσα αποτελεί το καταδυτικό κέντρο και υψώνεται με σκοπό να δηλώνει τη παρουσία του κέντρου από στεριά και θάλασσα.

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΤΟΜΗ
Σε επίπεδο τομής, ο αναλημματικός τοίχος ακολουθεί ξανά τη γραμμή του τοπίου. Ξεκινάει κοντά στο έδαφος, ανεβαίνει και στη συνέχεια σβήνει και πάλι. Η κίνηση αυτή του τοίχου υποδηλώνει μία εναλλακτική δυνατότητα υπαίθριας πορείας πάνω στο κτίριο, στη γέφυρα και τον πύργο του καταδυτικού κέντρου. Σε πρώτο πλάνο τοποθετούνται δύο ακόμη τοίχοι που διαμορφώνουν την όψη-φόντο του κτιρίου στο βράχο, σαν ένας ενιαίος τοίχος που χωρίστηκε για να διαμορφώσει την είσοδο.

ΤΟ ΦΩΣ
Στο εσωτερικό ακολουθείται μια διαδρομή σταδιακής ανάδυσης που οδηγεί από το σκοτάδι και τους υπόσκαφους χώρους προς το φως και την οροφή του μουσείου. Το φως στο εσωτερικό μπαίνει κατά κανόνα από επάνω, προσομοιάζοντας στην ατμόσφαιρα του βυθού, και κατευθύνει τον επισκέπτη διαδοχικά από τον ένα χώρο στον επόμενο.

Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ
Η πρόσβαση πραγματοποιείται από το ανώτερο επίπεδο του δρόμου, φανερώνοντας στον επισκέπτη πρώτα την πέμπτη όψη του κτιρίου. Η όψη αυτή αποτελεί τη μοναδική έκφραση των υπόσκαφων χώρων του μουσείου προς τα έξω. Στο επίπεδο της θάλασσας, το συμπαγές φυσικό-τεχνητό όριο του βουνού που συνεχίζει ως κτίριο φόντο, στρέφει το βλέμμα του περιπατητή προς τη θάλασσα και εξασφαλίζει έναν υπαίθριο περίπατο δίπλα στο νερό, αφήνοντάς τον να αντιληφθεί το τοπίο χωρίς διακοπή.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.