195.13 Iχνηλατήσεις στο κέλυφος του κτιρίου των Μύλων Αγίου Γεωργίου

Φοιτητές : Ρούλα Κουβαρά, Ερνεστίνα Καρυστιναίου-Ευθυμιάτου
Επιβλέπων καθηγητής: Δημήτρης Γιαννίσης
Επιστημονικοί σύμβουλοι: Κώστας Ντάφλος, Βάντα Χαλυβοπούλου
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών
Ημερομηνία Παρουσίασης: 28/6/2013

Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία προτείνει μια αφήγηματική διαδρομή που μεταφέρει στο διαβάτη το «πνεύμα» ενός εγκαταλελειμένου βιομηχανικού κτιρίου που βρίσκεται σε «επείγουσα κατάσταση» στην πόλη της Πάτρας, των Μύλων Αγίου Γεωργίου.
Η κατασκευή της διαδρομής αυτής, που διατρέχει το κέλυφος του κτιρίου, αποτελεί μια χωρική μετάφραση μιας σύνθεσης των διαφορετικών κατοικήσεων που αυτό έχει υποδεχθεί.

Το κτίριο, αρχικά πετρόχτιστος μύλος, χτίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα και λειτούργησε ως κυλινδρόμυλος-βιομηχανία αλεύρων διαδοχικά από τις επιχειρήσεις Τριάντη κι Μύλους Αγίου Γεωργίου, ως το 1990, καθώς το 1991 αγοράστηκε από το Κτελ Αχαϊας. Μετά την αγορά του κτιρίου, το Κτελ απομάκρυνε όλο το μηχανολογικό εξοπλισμό που υπήρχε στο κτίριο, εκτός από δύο μηχανές που παραμένουν ακόμα στο εσωτερικό του. Κανένα αρχείο δε διασώθηκε. Τα χρόνια που ακολούθησαν, το κτίριο λειτούργησε σαν καταφύγιο για μετανάστες που έζησαν για λίγο στο εσωτερικό του, σε αναμονή της έξόδου τους από το λιμάνι, όπως και πολλά ακόμη εγκαταλελειμμένα κτίρια της παραλιακής ζώνης. Τέλος, ο πέμπτος όροφος του κτιρίου ανασκευάστηκε το 2006, με την αφορμή της χρήσης του ως πολιτιστικού χώρου από την πολιτιστική πρωτεύουσα. Οι επεμβάσεις που έγιναν όμως ήταν προσωρινές καθώς το κτίριο τώρα είναι σε αναμονή.

Αναζητώντας στοιχεία για τη λειτουργία του κτιρίου ως αλευρόμυλου, εστιάσαμε στη μηχανολογική τομή του, στην οποία φαίνεται ο τρόπος που το κτίριο λειτουργούσε: Το κέλυφος σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να φιλοξενήσει με ακρίβεια το μηχανισμό προετοιμασίας, καθαρισμού και άλεσης του σταριού σε αλεύρι. Φανερώθηκε λοιπόν στην τομή μία ξεκάθαρη διαδρομή, που τη διασχίζει καθ' ύψος: προκαθαρισμός, καθαρισμός, αναμονή, άλεση, αποθήκευση.

Επιπλέον, οι διαφορετικές κατοικήσεις που έχει φιλοξενήσει το κτίριο είναι σε πρώτη ματιά ορατές σαν υλικά ίχνη πάνω στο κέλυφός του: τα διάτρητα πατώματά του-ίχνη της λειτουργίας αυτής, στο ισόγειο βρίσκονται τα αρχεία του κτελ, στον πρώτο όροφο οι σκύλοι του φύλακα, ενώ στους τοίχους και τα υποστηλώματα του 2ου και 3ου ορόφου υπάρχουν γραμμένα αραβικά κείμενα. Στον 4ο όροφο μεγάλες στρογγυλές τρύπες στο ξυλινο πάτωμα, ενώ στον πέμτπο όροφο κανείς παρατηρεί τις προσθήκες-επεμβάσεις που έγιναν στο κέλυφος όταν το κτίριο λειτουργούσε σαν πολιτιστικός χώρος.
Προκειμένου να οργανώσουμε και να συνδέσουμε τα ίχνη που εντοπίσαμε, ώστε να κατασκευάσουμε τη διαδρομή μας, χρησιμοποιούμε δύο νοηματικούς άξονες που διατρέχουν το κτίριο καθ' ύψος: τον άξονα του σταριού, που προκύπτει από τη διαδρομή του σταριού στο κτίριο στη διάρκεια της επεξεργασίας του, και το χωρίζει σε υποπεριοχές και ζώνες ανάλογα με τι διεργασία περνούσε στην καθεμιά. Ο δεύτερος άξονας είναι της γραφής, όπως την αναλύει o Flusser, ως επιγραφή-και εγγραφή μνημών σε ένα δοχείο: οι προσωρινές κατοικήσεις αποτελούν επιγραφές: το αρχείο του κτελ στο ισόγειο, οι μνήμες του καρναβαλιού και της κατοίκησης από μετανάστες. Εγγραφές του πρώην μηχανισμού στο κτίριο είναι οι σχηματισμοί των τρυπών στα πατώματα.

Διακρίνουμε τα ίχνη που έχουμε συλλέξει σε ορατά και ίχνη από μεταφορά (πληροφορίες που μεταφέρουμε εμείς από την έρευνά μας) τα οποία και εντοπίζουμε στο κτίριο. Τα ορατά ίχνη επιλέγουμε να τα εμφανίσουμε ή να τα αποκρύψουμε, ενισχύοντας έτσι ή περιορίζοντας την παρουσία τους στο κτίριο. Τα ίχνη από μεταφορά, τα οποία είναι κατασκευασμένα από μας, δεν υπάρχουν δηλαδή εξ αρχής, επιλεγουμε να τα ενεργοποιησουμε με σωματικές ενέργειες. Αυτές μεταφράζονται σε απλές χωρικές κατασκευές σε διεπαφή με το κέλυφος από σκυρόδεμα.
Στην περίπτωση των ορατών ιχνών επιλέγουμε μία δομή που αποτελείται από πανέλα πολυαιθυλενίου, τα οποία αναρτώνται σε ένα ελαφρυ μεταλλικό σκελετό και απομονώνουν ή ενισχύουν ήχους- ή το φως. Από το αρνητικό της μάζας τους δημιουργούνται χώροι-περιοχές κίνησης. Το υλικό τους λειτουργεί ως συλλέκτης της σκόνης-αλλά και της νέας πληροφορίας που θα μπορεί να εισάγεται από τους επισκέπτες.

Προκειμένου να δημιουργήσουμε τις χωρικές κατασκευές για τα ίχνη από μεταφορά, δημιουργούμε μια δομή από πλαίσια σκαλωσιάς. Η δομή αυτή ανεβάζει τον επισκέπτη λίγο πάνω από το πάτωμα του κτιρίου, καθώς τοποθετείται σε απόσταση 0.70m από αυτό. Όλη η δομή βασίζεται σε πολλαπλάσια αυτής της διάστασης, η οποία φέρνει το σώμα σε ιδιόμορφες θέσεις, σε χώρους πολύ κοντά στην κλίμακά του. Φέρνει σε όρια τη σχέση του σώματος με το χώρο και εντείνει τις αισθήσεις κάποιου καθώς κινείται σε αυτήν.
Στις κατασκευές αυτές ο χρήστης κινείται σε διαδρομές αντίστοιχες με αυτές που ακολουθούσε το στάρι στους χώρους του μύλου, και περνάει από χώρους που με διάφορους τρόπους ανασυστήνουν τα στάδια τις επεξεργασίας του σταριού. Ο επισκέπτης μέσω των κατασκευών, ενεργοποιεί τις μνήμες παλαιότερων κατοικήσεων του κτιρίου.

Τέλος, μέσω της επέμβασης μας προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις μίας ακόμα προσωρινής κατοίκησης του κτιρίου, η οποία με τρόπο σωματικό επιχειρεί να ενεργοποιήσει τις μνήμες των προηγούμενων κατοικήσεών του. Αναζητήσαμε έναν τρόπο να ενεργοποιήσουμε το κτίριο με εφήμερα μέσα, ώστε να ανοίξει για λίγο στην πόλη, πριν η χρήση του οριστικοποιηθεί και περιοριστεί. Παράλληλα μας ενδιαφέρει να αποτελεί ανοικτή κατασκευή με δυνατότητες ανάγνωσης, να μπορεί δηλαδή να διασχιστεί με διαφορετικούς τρόπους από τον κάθε χρήστη. Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική του εφήμερου, του αυτοσχέδιου και του επείγοντος.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.