(115) Bύθιση και ανάδυση στο Δέλτα του Φαλήρου

Ομάδα Εργασίας:
Γρουσόπουλος Θοδωρής
Νικητάκη Χριστίνα
Επιβλέπων: Σ.Παπαδόπουλος
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας/Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παράδοσης:Ιούλιος 2009

Εισαγωγή

Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία αφορά την ανάπλαση της περιοχής του Δέλτα του Φαλήρου και συγκεκριμένα το σχεδιασμό ναυτικού μουσείου. Αφορμή για την επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής αποτέλεσαι η αποκοπή του παραλιακού μετώπου από τον αστικό ιστό και η ερήμωση της μετά το πέρας των Ολυμπιακών αγώνων.

Στόχος ήταν η περιοχή να αποτελέσει τόπο συνάθροισης και το ναυτικό μουσείο προέκταση της εσπλανάδας και ένωση με την μαρίνα του Φλοίσβου. Η εσπλανάδα μετατρέπεται σε πολιτιστικό άξονα με αθλητικές, μουσειακές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες.

Ιστορικά

Ο Δήμος Παλαιού Φαλήρου που βρίσκεται στα Νοτιοδυτικά της Αττικής και στα ανατολικά του φαληρικού όρμου, είναι ένας από τους δώδεκα αρχαιότερους δήμους της Αττικής. 'Φάληρος', σημαίνει λευκός, καθαρός, διάφανος, αφρισμένος. Το αρχαίο Φάληρο, στα Αρχαϊκά και Κλασικά χρόνια ήταν το σημαντικότερο λιμάνι της εποχής, μέχρι που, ο Θεμιστοκλής και κατόπιν ο Περικλής διαμόρφωσαν το λιμάνι του Πειραιά, τότε το Φάληρο έγινε το δεύτερο λιμάνι της Αθήνας. 

Αναγνώριση περιοχής - σχεδιαστική προσέγγιση

Ο Φαληρικός Όρμος είναι η φυσική διέξοδος του λεκανοπεδίου της Αθήνας στο Σαρωνικό , όπου ο κάτοικος της πυκνοδομημένης Αθήνας έχει τη δυνατότητα επαφής με το υγρό στοιχείο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο Όρμος καταστρέφεται στο όνομα της τουριστικής ανάπτυξης με εκτεταμένες επιχωματώσεις, την κατασκευή της μαρίνας Φλοίσβου και της υπερυψωμένης Λ. Ποσειδώνος. Η διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 2004 συνδέθηκε με τη κατασκευή πολλών νέων έργων. Μετά το πέρας των Ολυμπιακών αγώνων τα έργα αυτά εγκαταλείφθηκαν και οι περιοχές που το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα έσφυζαν από ζωή τώρα έχουν ερημώσει. Διογκώθηκαν έτσι τα προβλήματα του αστικού χώρου.

 

Υπήρξε λοιπόν έντονη ανάγκη να δημιουργηθεί στη περιοχή ένας πόλος έλξης, ικανός να δώσει ζωή στο χώρο αυτό και να προσφέρει στους κατοίκους της έναν τόπο εκτόνωσης και διεξόδου από τον αστικό ιστό της πόλης. Το πρώτο σημείο που εστιάσαμε ήταν ο τρόπος με τον οποίο τελειώνει η εσπλανάδα στο νερό. Αποφασίσαμε να διατηρήσουμε ανέπαφους τους δύο λόφους μιας και αποτελούσαν το μοναδικό φυσικό στοιχείο και θεωρήθηκαν 'ιεροί' αν αναλογιστούμε την ύπαρξη του αρχαίου νεκροταφείου του Φαλήρου.

Οι νοητές γραμμές που δημιουργούνται από την εσπλανάδα και το τόκο αποτέλεσαν τις βασικές χαράξεις της δημιουργίας της επέμβασης μας. Το σχήμα που προέκυψε παρέπεμπε σε ένα 'χωνί' το οποίο ήταν έτοιμο να προσελκύσει και να απορροφήσει κάθε επισκέπτη που είχε γραμμή κίνησης από την εσπλανάδα προς το Φαληρικό όρμο. Η ύπαρξη της τεχνητής δεντροστοιχείας στο τελείωμα της εσπλανάδας ήταν το αρχικό ερέθισμα που σε συνδυασμό με τα κατάρτια των ιστιοφόρων πλοίων μας ώθησαν στο σχεδιασμό ενός καννάβου πασσάλων 10Χ10 μέσα στο νερό οι οποίοι στη συνέχεια αποτέλεσαν θεμέλια στήριξης του 'αιωρούμενου' ναυτικού μουσείου. Η διάθεση μας να τοποθετήσουμε σκάφη-εκθέματα μέσα στο κτίριο είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία εγκοπών οι οποίες φιλοξενούν και εκθέτουν πλοία ακουμπισμένα στο φυσικό τους στοιχείο.
 

 
Το μουσείο λειτουργεί σαν όριο αλλά και σαν προέκταση της εσπλανάδας. Πλέον η προέκταση της εσπλανάδας έχει διττό χαρακτήρα. Λειτουργεί σαν ένωση δύο απέναντι όχθεων ενώνοντας τη περιοχή επέμβασης με την Τριήρης και το Θωρηκτό Αβέρωφ ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ημιυπαίθριο χώρο του μουσείου όπου το κοινό έχει τη δυνατότητα να παρατηρεί δεξιά και αριστερά του άξονα κίνησης δεμένα σκάφη-εκθέματα. Πάνω στο διάδρομο αυτό βρίσκεται και η είσοδος για το ναυτικό μουσείο. Προκειμένου να εισαχθεί ο επισκέπτης στο μουσείο είναι αναγκασμένος πρώτα να 'βυθιστεί' στο χώρο υποδοχής και στη συνέχεια να αναδυθεί στο κέντρο του μουσείου. Με τον ίδιο τρόπο, της βύθισης και της ανάδυσης, λειτουργούν η βιβλιοθήκη και το αμφιθέατρο μέρη των οποίων είναι βυθισμένα στο νερό. Το κτιριολογικό πρόγραμμα περιλαμβάνει χώρους περιοδικής έκθεσης, χώρο μόνιμης έκθεσης, τη διοίκηση- διέυθυνση του μουσείου, χώρο με εκπαιδευτικό χαρακτήρα-μοντελισμού, βιβλιοπωλείο, καφέ-εστιατόριο, χώρο εικονικής πλοήγησης σκαφών και χώρο συντήρησης εκθεμάτων. Ένας μεγάλος διάδρομος διατρέχει όλο το μήκος του κτιρίου και οι χώροι που προαναφέρθηκαν παρατίθενται δεξιά και αριστερά του. Η συνολική έκταση του κτιρίου είναι 7400 τ.μ. 

Πριν από την είσοδο στο μουσείο θεωρήσαμε ότι απαραίτητη θα ήταν η δημιουργία ενός χώρου-χώρων εκτόνωσης. Έτσι σχεδιάστηκαν τρεις πλατείες. Ξεκινώντας από τη μεριά της θάλασσας συναντούμε τη 'γυάλινη πλατεία', τη 'πλατεία του νερού' και τη 'πλατεία της έκθεσης'.

Εκτός από τον επαναπροσδιορισμό της εσπλανάδας σε πολιτιστικό άξονα εκπονήσαμε σχέδιο για την ανάπλαση του παραλιακού μετώπου της μαρίνας του φαλήρου. Το νέο λιμάνι αποτελείται από επίπεδα ύψους 25 εκατοστών τα οποία ξεκινούν από τη στάθμη της θάλασσας μέχρι το επίπεδο του δρόμου που διασχίζει τη περιοχή. Στο πλέον διαμορφωμένο παραλιακό μέτωπο και πάνω από τη μαρίνα τοποθετήθηκαν δραστηριότητες καφέ και εστιατορίου σε επανάληψη θέλοντας να πετυχούμε έναν άξονα χαλάρωσης και στάσης. Πάνω στο λιμάνι συναντούμε δύο αρσενάλι μουσειακού χαρακτήρα μέσα στα οποία εισέρχονται σκάφη που αποτελούν  μέρος της έκθεσης και αναπαριστάται ένας υποτυπώδης τρόπος συντήρησης αυτών. Στο τέλος αυτής της ζώνης και πίσω  από τα αρσενάλι τοποθετείται ένα διώροφο κτίριο με γραφειακούς χώρους γενικής επίβλεψης και διοίκησης του λιμανιού αλλά και της ευρύτερης περιοχής.

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ: Θέλοντας να αναδείξουμε τις πιο φρέσκιες και ζωντανές ιδέες στην αρχιτεκτονική , καλούμε όλους τους νέους αρχιτέκτονες να μας στείλουν προς δημοσίευση την διπλωματική τους εργασία.
Συμμετοχή & Βραβεία 2009 - 2010 >>>