(149) Κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

Φοιτήτριες : Παπαδοπούλου Σοφία, Βαλληνδρά Βασιλική
Επιβλέποντες καθηγητές: Σταύρος Σταυρίδης, Βασίλης Τσούρας
Ημερομηνία παρουσίασης: Τρίτη 3 Νοεμβρίου 2009
Αρχιτεκτονική σχολή, Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου

Η Νάξος, το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, είναι ιδιαίτερα γνωστή για το πλούσιο υπέδαφός, την εύφορη γη και τα σπουδαία μνημεία, προϊστορικά και ιστορικά. Στόχος μας είναι η μελέτη και ο επαναπροσδιορισμός και επανασχεδιασμός ενός τέτοιου σημαντικού μνημείου που σήμερα δυστυχώς ερημώνει.

Σχεδόν ένα χιλιόμετρο έξω από το χωριό Μέλανες, μετά από μια απότομη αριστερή στροφή, ξεπροβάλει μπροστά στον επισκέπτη το ανάκτορο του συγκροτήματος των Καλαμιτσίων μέσα σε ένα κατάφυτο περιβάλλον. Η πρώτη ιστορική αναφορά για το συγκρότημα βρίσκεται σε ένα κώδικα των Ιησουιτών μοναχών του 1683 οι οποίοι χρησιμοποιούσαν το συγκρότημα ως εξωχική κατοικία μέχρι το 1773. Στη συνέχεια, η διαχείρισή του περνάει στο τάγμα των Λαζαριστών οι οποίοι έμειναν στη Νάξο μέχρι το 1877, ενώ η τελευταία περίοδος ξεκινάει με την έλευση του Τάγματος των Σελεσιανών μοναχών και ολοκληρώνεται το 1927. Τελικά το 1949 αποφασίζεται η απαλλοτρίωση από το Ελληνικό δημόσιο ολόκληρης της περιουσίας των καθολικών ταγμάτων και ο κλήρος διανέμεται στους ακτήμονες αγρότες του νησιού . Το συγκρότημα όμως του ανακτόρου των Καλαμιτσίων παραμένει στα χέρια των Καθολικών, με την ψιλή κυριότητα να την έχει η Αγία Έδρα και την επικαρπία το σωματείο του «Τιμίου Σταυρού».

Το συγκρότημα αποτελείται από ένα κεντρικό κτίριο όπου πιθανότατα στέγαζε τον επίσημο χώρο υποδοχής, τους χώρους διημέρευσης και ύπνου των μοναχών, ενώ στο υπόγειο υπήρχαν αποθηκευτικοί χώροι, ένα λιοτρίβι και μια πηγή που ακόμα και σήμερα αναβλύζει νερό.

Δύο ακόμα συμπλέγματα χώρων μαζί με το κεντρικό κτίριο οριοθετούν μια εσωτερική αυλή. Τα δύο αυτά συμπλέγματα στέγαζαν το τυροκομείο, τους φούρνους, το χώρο στάβλισης των ζώων και πιθανότατα κάποιους αποθηκευτικούς χώρους.

Το τελευταίο κτίριο του συγκροτήματος αποτελεί ο περιστερώνας. Βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του συγκροτήματος έξω από τον προστατευμένο χώρο των υπόλοιπων κτηρίων του συγκροτήματος αλλά συνάμα και κοντά σε αυτόν.

Πρέπει να επισημάνουμε όμως ότι οι χώροι του συγκροτήματος δεν φτιάχτηκαν όλοι μαζί αλλά σε διαδοχικές χρονικές φάσεις για να καλύψουν τις εκάστοτε ανάγκες των μοναχών που διέμεναν σε αυτό. Σε αυτό ακριβώς το λόγο οφείλονται και οι διαφορετικές μορφές των ανοιγμάτων, η διαφορετική κατασκευή της κάλυψης των χώρων και το κλείσιμο ορισμένων ανοιγμάτων.

Σήμερα, λόγω εγκατάλειψης του συγκροτήματος και των βανδαλισμών που έχει υποστεί μέσα στο χρόνο, το συγκρότημα ερειπώνει, με σημαντικές φθορές στη στέγη του και την τοιχοποιία.

Μέσα από αυτή τη διπλωματική θέλουμε να αναδείξουμε την αξία του συγκροτήματος και να προτείνουμε μία νέα λειτουργία που θα μπορούσε να στεγαστεί εκεί και να αναδείξει τα κτίσματα αλλά και το φυσικό περιβάλλον.

Η προτεινόμενη χρήση είναι ένα κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που θα απευθύνεται στους κατοίκους του νησιού αλλά και σε ξένους επισκέπτες όλων των ηλικιών. Στόχος του θα είναι η εξοικείωση των νέων με την προστασία της φύσης και την καλλιέργεια της γης, καθώς και οι έρευνες για την βελτίωση των αγροτικών δραστηριοτήτων, κύρια πηγή εσόδων για το νησί της Νάξου.

Έτσι λοιπόν, ο επισκέπτης συναντάει έναν αριθμό ερευνητικών εργαστηρίων, εργαστήριο φυσικοχημείας, βιολογίας, γεωπονίας και ηλεκτρονικών υπολογιστών, βιβλιοθήκη και χώρο αναγνωστηρίου που θα απευθύνεται σε όλους όσους επισκέπτονται το συγκρότημα, χώρους φιλοξενίας για τους μαθητές που θα επισκέπτονται το κέντρο για διάστημα 2 έως 6 ημερών, εκθεσιακούς χώρους που θα παρουσιάζουν τη λειτουργία του συγκροτήματος και την ιστορία του, ενώ έχουν μελετηθεί ιδιαίτερα οι κινήσεις στον υπαίθριο χώρο, καθώς και η ανάδειξη του υγρού στοιχείου που ανέκαθεν είχε κυρίαρχη θέση στο συγκρότημα.

Συμπερασματικά, η αντιμετώπιση του κτιριακού συνόλου γίνεται με σεβασμό στο αρχικό κέλυφος λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία, υλικά και κατασκευαστικές αρχές που υπήρχαν όταν το συγκρότημα λειτουργούσε. Για το λόγο αυτό γίνεται προσπάθεια να πραγματοποιηθούν όσο το δυνατό λιγότερες επεμβάσεις στο εξωτερικό κέλυφος, προσφέροντας παράλληλα ένα βιώσιμο και λειτουργικό περιβάλλον για τους επισκέπτες.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.