(219) “Λιμάνι - Παρελθόν και Μέλλον”

Φοιτητική ομάδα: Κουρή Αναστασία, Σιαξαμπάνης Νικόλαος
Επιβλέποντες καθηγητές: Λεφάκη Σ., Νομικός Μ.
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Ημερομηνία παρουσίασης : Σεπτεμβρης 2009

Τα τελευταία χρόνια μεγάλο μέρος του παραθαλάσσιου τμήματος της Θεσσαλονίκης έχει γίνει αντικείμενο μελετών ανάπλασης με στόχο την ανάδειξη του. Τέρμα της γραμμικής παραλίας αποτελεί, στο νοτιοδυτικό άκρο του ιστορικού-εμπορικού κέντρου, το λιμάνι. Το τεράστιο αναξιοποίητο κτιριακό του απόθεμα θα μπορούσε, βάση προγράμματος αποκατάστασης, να αποκτήσει και πάλι ζωή μέσω της ταυτόχρονης ενοποίησής του με τον αστικό ιστό τόσο σε επίπεδο σχεδιασμού όσο και χρήσεων.

Η παρούσα μελέτη αποτελεί διπλωματική εργασία πρότασης  αποκατάστασης και επανάχρησης μέρους των κτιριακών εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντος αυτών χώρου  του λιμένα Θεσσαλονίκης.

Η γενική εντύπωση του σημερινού λιμανιού, είναι ενός χώρου σχετικά εγκαταλελειμμένου, πολλά κτίρια παραμένουν ανενεργά, ή φιλοξενούν χρήσεις που δε συνάδουν με το χαρακτήρα τους. Τα κενά αυτά κελύφη με την κατάλληλη  διαμόρφωση θα μπορούσαν να αποκτήσουν και πάλι ζωή, ως ένα πολιτιστικό πάρκο μητροπολιτικής εμβέλειας, ενώ ταυτόχρονα το ιστορικό μέτωπο του λιμανιού, να ενταχθεί πλήρως στον αστικό ιστό. Μέσα από τη μελέτη μας προσπαθούμε να εξομαλύνουμε τη σχέση πόλης-λιμανιού και παράλληλα να προαγάγουμε την αρμονική ανάπτυξη μιας προσδόκιμης συνδιαλλαγής. Έτσι προτείνουμε ένα πρόγραμμα ανάπλασης, συντήρησης και επανάχρησης υφιστάμενων κτιρίων, ως παράδειγμα που θα ενισχύσει μελλοντικά την ιδέα προστασίας-ανάδειξης και των υπόλοιπων οικοδομημάτων διατηρώντας ανέπαφη την ιστορία του χώρου. Να σημειώσουμε πως με την επιλογή των εν λόγω κτιρίων εναντιωνόμαστε στην πραγματοποίηση του έργου της «Υποθαλάσσιας Αρτηρίας», που περιλαμβάνει την καθαίρεση τους.

Στα κτίρια αποδίδονται χρήσεις πολιτιστικού χαρακτήρα, ούτως ώστε να τα διέπει μία διάθεση ενότητας με τα ήδη αποκατεστημένα κτίσματα του λιμανιού, αλλά και αυτά του ευρύτερου περιβάλλοντος. Υιοθετώντας χρήσεις πολιτιστικού και ψυχαγωγικού περιεχομένου, όπως το Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Ντοκιμαντέρ - λαμβάνοντας υπόψη εκείνες της Α΄Προβλήτας - προσπαθήσαμε να συνδέσουμε άμεσα το παραλιακό μέτωπο με την περιοχή των Λαδάδικων, που αφορά καθαρά τον τομέα ψυχαγωγία-διασκέδαση,

Όσον αφορά στον χειρισμό του θέματος σε επίπεδο σχεδιασμού, προτείναμε την ενοποίηση της Β΄ Προβλήτας με τα Λαδάδικα μέσω μίας πλατείας που θα αποτελεί κυρίως έναν ήπιο χώρο μετάβασης μεταξύ τους. Για να επιτύχουμε αυτόν τον στόχο υιοθετήσαμε την πολιτική του αντιληπτικού σχεδιασμού, δηλαδή τη χρήση τέτοιων στοιχείων όπως παρόμοιων υλικών, χαράξεων, οπτικών φυγών, συμβολικών μέσων(π.χ. νερό, φωτισμός) κ.τλ., που θα δημιουργούσαν άμεσα την εντύπωση ενός ενιαίου συνόλου. Ως προς την αποκατάσταση των κτιρίων, επιλέξαμε μία σύγχρονη μέθοδο που υποστηρίζει τη διατήρηση της πάτινας και την αίσθηση του παλιού. Με βάση αυτό, το κτίριο δέχεται τις ελάχιστες επεμβάσεις ώστε να είναι σε θέση να φιλοξενήσει τη νέα χρήση. Οι παρεμβάσεις καθώς και οι προσθήκες που προτείνονται στα κτίρια ακολουθούν τις αρχές αναστρεψιμότητας και αποστασιοποίησης των κατασκευών αυτών από τη μορφολογία των υφιστάμενων κτισμάτων, γεγονός που εντείνεται μέσω των υλικών. Να συμπληρώσουμε πως προσπαθήσαμε να υπογραμμίσουμε τόσο με τις προσθήκες και τις επεμβάσεις όσο και με την εσωτερική διαρρύθμιση των χώρων στοιχεία που μας όριζε από τη μία η ίδια η τυπολογία των κτιρίων και από την άλλη η οργάνωση του συνόλου των οικοδομημάτων.

Ειδικότερα θεωρήσαμε ως καταλληλότερους χώρους, τις αποθήκες 6 και 7, (ανάμεσα στην πύλη 5 και 6), οι οποίες, αρκετά μεγάλες για να δεχτούν χρήσεις πολιτιστικών δραστηριοτήτων, βρίσκονται ουσιαστικά στο χώρο υποδοχής του λιμανιού. Παράλληλα, αποτελούν μέρος συνόλου ευκρινούς οικοδομικού τετραγώνου, σε κομβική περιοχή, ανάμεσα στον Επιβατικό Σταθμό, στα Λαδάδικα και στην είσοδο της Β΄Προβλήτας.

Τα κτίρια του οικ.τ. οργανώνονται συμμετρικά εκατέρωθεν μεγάλου άξονα που καταλήγει κάθετα στην αποθήκη 7, όπου και η οποία διαθέτει είσοδο. Δίνοντας έμφαση στην αξονικότητα εντείνουμε τη χάραξη διαπερνώντας εγκάρσια την αποθήκη 7, με νέο άνοιγμα διαμετρικά του ήδη υπάρχοντος. Για να στηρίξουμε περισσότερο τη θέση μας διευρύνουμε τα ανοίγματα στο πλάτος του άξονα δίνοντας την εντύπωση διάτρητου χώρου μέσω γυάλινων κουφωμάτων.

Ακόμη τοποθετούμε μία εικαστική παρέμβαση, στη χάραξη που ορίζει ο άξονας, με κενά και πλήρη τριγωνικού σχήματος στοιχεία από γυαλί, λαμαρίνα και πλέγμα, που εκτείνεται σε όλο το πλάτος της αποθήκης που δε διστάζουμε να επεκτείνουμε κι έξω απ' τα όρια της. Η κατασκευή καταλήγει σε μία νέα παρέμβαση τοποθετημένη στον υπαίθριο χώρο που κινείται στην ίδια φιλοσοφία με αυτήν που υποδεικνύει η αποθήκη.  Όπως οι αποθήκες μοιάζουν παρατεταγμένοι ενοποιημένοι χώροι, που θα μπορούσαν να συνεχίζονται στο ίδιο μοτίβο, έτσι κι εδώ προτείνουμε τη δυνατότητα της αίσθησης αυτής μέσα από ένα πρίσμα πιο σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Η νέα κατασκευή εδράζεται στα όρια ενός παλαιότερου κτίσματος, που δεν σώζεται πλέον σήμερα. Η επέμβασή μας λειτουργεί ως στέγαστρο που παραλαμβάνει τον επισκέπτη από την είσοδο του λιμανιού και τον οδηγεί στην αποθήκη 7.  Συγχρόνως η πορεία που χαράσσει, καταλήγει στην κύρια είσοδο του επιβατικού σταθμού, μια αξιοσημείωτη φυγή που δίνει ένα άλλο γόητρο στο χώρο.

Σύμφωνα με τον άξονα διαχωρίζουμε το εσωτερικό της αποθήκης σε δύο μέρη. Το στοιχείο του άξονα έχει το ρόλο χώρου υποδοχής, ενώ οι υπόλοιποι διαμορφώνονται κατάλληλα από τη μία σε εστιατόρια, café-bar και από την άλλη σε χώρο μικρών συναυλιών.

Δίπλα από την αποθήκη εγκαθιστούμε θερινό κινηματογράφο. Ο εν λόγω χώρος δίνει την εντύπωση ότι παλαιότερα εκεί υπήρχε άλλο κτίσμα, πράγμα που αναδεικνύουμε μέσω νέας λειτουργίας, που απαιτεί σχετική κλειστότητα που επιτυγχάνουμε με δενδροφυτεύσεις.

Στην αποθήκη 6 επεμβαίνουμε πιο άμεσα. Η επανάχρησή της αφορά αίθουσες κινηματογράφου, που θα χωροθετηθούν σύμφωνα με τα κλίτη της. Ενώ με τη βοήθεια ενός ορθογωνικού γυάλινου πρίσματος, τοποθετημένου εγκάρσια (όπως ήταν η διεύθυνση παλαιότερου κτίσματος που βρισκόταν εκεί), θα δημιουργήσουμε ένα χώρο υποδοχής. Ο γυάλινος όγκος είναι εμπνευσμένος από τα μεταλλικά κουτιά που δεσπόζουν σήμερα στο εμπορικό κομμάτι του λιμένα, για να δείξουμε έτσι ότι η λειτουργία των αποθηκών αναπληρώνεται από αυτήν των κοντέινερ. Επιπρόσθετα, ο γυάλινος όγκος καλύπτεται από μεταλλικό στέγαστρο το οποίο είναι καμπύλης μορφής και μιμείται με πιο ελεύθερη γραμμή εκείνην της στέγασης των κλιτών της αποθήκης όπου εδράζεται.

Η επιλογή υλικών, όπως μέταλλου και γυαλιού επιδιώχθηκε ως προσπάθεια αποστασιοποίησης και διαφοροποίησης από την παράδοση, θέλοντας να τονίσουμε τις νέες αντιλήψεις που αντιπροσωπεύει η εποχή μας.

Όπως η παράδοση αφήνεται στα χέρια ενός σύγχρονου κόσμου, έτσι και αυτός σέβεται το παρελθόν. Για τους ίδιους λόγους χρησιμοποιούμε το τέχνασμα της απόδοσης της φθοράς της γυάλινης επιφάνειας, με τη δημιουργία εσοχών από κεκλιμένα τριγωνικά στοιχεία γυαλιού, δίνοντάς της την εντύπωση του μη ανθεκτικού, που με την πάροδο του χρόνου θα αλλοιωθεί, προσεγγίζοντας έτσι, κάπως την υφή του παλαιού των υφιστάμενων κτιρίων. Βέβαια πέραν τούτου δίνεται ταυτόχρονα η αίσθηση πως τα θραύσματα του παρελθόντος γεννάνε μία νέα μορφή.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.