(244) Αυτάρκης Εγκατάσταση και Δίκτυο Καλλιέργειας και Έρευνας στην περιοχή της γέφυρας του Γοργοποτάμου

Φοιτήτριες: Καλπύρη Γεωργία, Ροκανά Βασιλική
Επιβλέποντες: Κοτιώνης Ζήσης, Κουζούπη Ασπασία
Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Ημερομηνία παρουσίασης : Σεπτέμβριος 2010

Σημαντικός είναι ο ρόλος της γέφυρας που αποτελεί τόσο το υπόβαθρο της μνήμης, όσο και φορέα κίνησης και τροφοδότησης της επέμβασης.

Στα πλαίσια αυτής της διπλωματικής εργασίας επιλέγεται ως περιοχή επέμβασης ένα υπέργειο χωρικό διάστημα της σιδηροδρομικής διαδρομής ΑΘΗΝΑΣ- ΘΕΣ/ΚΗΣ. Η Γέφυρα του Γοργοποτάμου.

Η γέφυρα έχει 211 μέτρα μήκος και 30 ύψος. Ενώνει τις δύο πλαγιές της Οίτης και περνά πάνω από των ποταμό Γοργοπόταμο. Απέχει 8 χιλιόμετρα από τη Λαμία και γειτνιάζει με τον ομώνυμο οικισμό.

Πέρα από την ιδιαίτερη γεωμορφολογία της περιοχής, της οποίας οι πηγές αποτελούν έναν σημαντικό υδροβιότοπο, το πεδίο της Γέφυρας του Γοργοποτάμου αποτελεί και ένα τοπίο μνήμης της νεότερης ιστορίας. Η κατασκευή της αρχικής γέφυρας τελείωσε το 1905. Κατά τη διάρκεια όμως του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου ανατινάχθηκε τρεις φορές. Η ανατίναξή της από ενωμένες τις αντιστασιακές δυνάμεις των Ε.Α.Μ και Ε.Δ.Ε.Σ έγινε στις 25 Νοεμβρίου του 1942. Το 1982 καθιερώνεται επίσημος εορτασμός της ελληνικής εθνικής αντίστασης η ημερομηνία ανατίναξης της Γέφυρας. Πρόκειται λοιπόν για ένα τοπίο που εμπλέκει το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον και την ιστορική μνήμη με τη δυναμική ενός τόπου παραγωγής.

Μέσα από τους χάρτες και την επεξεργασία τους, τις φωτογραφίες και την επιτόπια παρατήρηση, εντοπίζουμε δίκτυα κίνησης στο χώρο, αλλά και δύο πόλους, δύο 'γειτονιές' με διαφορετικά χαρακτηριστικά, τις όχθες της γέφυρας. Εστιάζουμε στην κάθε μια χωριστά και αναζητούμε τρόπους κατοίκησής τους 'φωλιάζοντας' στις πλαγιές. Η έντονη κλίση των όχθεων και η σχέση τους τόσο με τα κατακόρυφα στοιχεία της (κολώνες), όσο και με τα οριζόντια(κατάστρωμα) ορίζουν δυο μικρο-περιβάλλοντα, ένα σε κάθε όχθη.

Πρόκειται λοιπόν για δύο διαφορετικές αναγνώσεις του χώρου που συντέλεσαν στην εξέλιξη της πρότασης και αποτέλεσαν την αρχή για ένα διάλογο σε σχέση με τα στοιχεία του τοπίου που ορίζουν αλλά και ορίζονται από τη γέφυρα.

Σε επόμενο στάδιο έγινε ένα πλέξιμο ανάμεσα στην κατοίκηση και την κίνηση σε κάθε όχθη αρχικά, αλλά και μεταξύ των δυο όχθεων.

Η επέμβαση περιλαμβάνει ένα δίκτυο ιστορικής έρευνας, καλλιέργειας και κατοίκησης στη νότια όχθη της γέφυρας και ένα κέντρο έρευνας και παραγωγής βιολογικής ιχθυοκαλλιέργειας στη βόρεια όχθη. Οι επεμβάσεις ενώνονται μεταξύ τους με μια αναρτημένη μεταλλική πεζογέφυρα και αγκυρώνονται στο τοπίο μέσα από δίκτυα διαδρομών και χρήσεων.

Διακρίνουμε τις εξής ζώνες χρήσης: καλλιέργειας, κατοίκησης, έρευνας/μελέτης. Και τις ζώνες κίνησης: του τρένου, των ανθρώπων, των αγαθών, του νερού, των ψαριών.

Πιο συγκεκριμένα, στη νότια όχθη, στα κεντρικά κτίρια, σχεδιάζονται αποθήκη και γραμματεία διοίκησης, θεματική βιβλιοθήκη πολέμου και αρχείο για τα γεγονότα στο Γοργοπόταμο, αίθουσα Η/Υ, αμφιθέατρο, εστιατόριο και υπαίθρια πισίνα. Οι πεζούλες καταλήγουν συνεπίπεδα στις ταράτσες των κατοικιών, όπου ο επισκέπτης συναντά τις σκάλες που οδηγούν είτε στο εσωτερικό του σπιτιού είτε στις μεταλλικές γέφυρες. Οι μεταλλικές γέφυρες περνούν πάνω από το ρέμα και οδηγούν στη δεύτερη ζώνη κατοίκησης. Στη βόρεια όχθη, το κτιριολογικό περιλαμβάνει αποθήκη τροφίμων και φαρμάκων για τα ψάρια, εργαστήρια έρευνας, γραφεία ερευνητών, ημιυπαίθριο χώρο εστίασης και δεξαμενές νερού. Ένα κανάλι που ξεκινά από τα δυτικά της επέμβασης τροφοδοτεί με νερό την κεντρική δεξαμενή που βρίσκεται ανάμεσα στα δύο πρώτα κτίρια και από εκεί με δεύτερο κανάλι το νερό διαρρέεται στις δεξαμενές των ψαριών. Επίσης, συνολικότερα, προτείνεται η διατήρηση και ενίσχυση της υπάρχουσας βλάστησης(ειδικά στην περιοχή γύρω από τις δεξαμενές), αλλά και η οργάνωσή της και η διείσδυσή της στην επέμβαση.

Μέσα από αυτά τα δίκτυα που αλληλοσχετίζονται και αλληλοτροφοδοτούνται εμπλέκοντας την έρευνα, την καλλιέργεια και την κατοίκηση, προτείνεται ένας διαφορετικός τρόπος διαχείρισης της μνήμης και αξιοποίησής της που δεν περιλαμβάνει μόνο μια επετειακή επίσκεψη. Χρησιμοποιώντας τις δυναμικές που δίνει το ίδιο το τοπίο, είναι δυνατό κανείς να ζει στο τοπίο και να ζει από αυτό.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.