(259) Μοντεσσοριανό δημοτικό σχολείο και ρυθμιστική μελέτη, κοντά σε ζώνη υδατορέματος

Φοιτήτρια: Κανάκη Μαρία
Επιβλέπων Καθηγητής: Δημήτρης Γιαννίσης
Πανεπιστήμιο Πατρών - Πολυτεχνική Σχολή - Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημ/νία παρουσίασης: 30 Σεπτεμβρίου 2010

 

Ο σχεδιασμός κινείται σε δύο επίπεδα (αστική λύση-αναλυτική επεξεργασία σχολικού χώρου)

 

Επεξεργάζομαι  το σχολικό συγκρότημα  με την ευρύτερη έννοια του "ανοιχτού συστήματος". Η σύνθεση δεν έχει ως στόχο να δημιουργήσει περιοχές διδασκαλίας, αλλά ένα ευέλικτο περιβάλλον μάθησης, που είναι ικανό να φιλοξενήσει διαφορετικά προγράμματα.  Η σύνδεση του σχολείου με τους δημόσιους χώρους της πόλης το καθιστά δραστήριο και αξιολογούμενο κομμάτι  της κοινότητας. Το σχολικό περιβάλλον καθορίζει το βαθμό στον οποίο το σχολείο επιτυγχάνει, ή όχι, να ανταποκριθεί στις ανάγκες  των σύγχρονων κοινωνιών.

Η επιλογή της θέσης γίνεται σύμφωνα με τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες της πόλης για επέκταση.

 

Η πρόταση οργανώνεται παράλληλα σε δύο επίπεδα.

• Το πρώτο αφορά την Εσωτερική συνοχή των δομικών μονάδων του σχολείου (ZOOM IN).
• Το δεύτερο επίπεδο επεξεργασίας αφορά τη σχέση του με τη γειτονιά, την κοινότητα και κατ επέκταση με την πόλη (ZOOM OUT).

 

Η επέκταση του αστικού ιστού (ZOOM OUT)

 

Επιλογή θέσης, ποιότητες και μορφολογία περιοχής (νεοεισαχθείσης στο σχέδιο πόλης)

 

Πρόκειται για μία πεδιάδα, 500 στρεμμάτων, που τη διατρέχει ζώνη υδατορέματος. Μέσα στην περιοχή της επέκτασης τοποθετείται το σχολείο, για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της νέας ζώνης κατοικιών.  Το σχέδιο πόλης που προτείνεται από την πολιτεία, εστιάζει στη διευθέτηση των ιδιοκτησιών και δεν αναδεικνύει το φυσικό πλούτο της περιοχής.

Οι χώροι της εκπαίδευσης αποτελούν ζωντανά κύτταρα μιας κοινότητας, μόνον όταν βρίσκονται σε συνεχή διάλογο και αλληλεπίδραση με τη δημόσια ζωή.  

 

Στην Αρχιτεκτονική κάθε κτίριο καλείται να αναδείξει τις ιδιαιτερότητες του τόπου που ανήκει, γι αυτό και στη συγκεκριμένη εργασία, το σχέδιο πόλης αντιμετωπίζεται από μηδενική βάση.

 

Αφετηρία προσέγγισης  αστικής λύσης -διάνοιξη ζώνης υδατορέματος  

 

Στον υπάρχοντα αστικό ιστό τα ρέματα έχουν καλυφθεί. Σε πρώτη φάση, προτείνεται η διάνοιξη  της ζώνης του υδατορέματος. Η περιοχή διατηρεί ακόμα έντονα τα στοιχεία του μεσογειακού αλλά και του ελληνικού αγροτικού τοπίου. Δίνεται έμφαση στη διατήρηση των ελαιώνων που δημιουργήθηκαν κοντά στις όχθες στην πάροδο του χρόνου.

Οι δρόμοι γύρω από το υπάρχον δημοτικό και νηπιαγωγείο μετατρέπονται σε αμιγείς πεζοδρόμους, και  αποτελούν την αφετηρία ενός περιπάτου, που καταλήγει στο δημοτικό θέατρο.  Τα κτίρια πολιτισμού, οι πλατείες των υπαίθριων εκθέσεων, καθώς και το σχολείο, αποτελούν διαφορετικές νησίδες μάθησης και πολιτισμού, αλλά ταυτόχρονά είναι και τμήματα ενός ενοποιημένου περίπατου.

 

Η ζώνη του υδατορέματος, λοιπόν, δεν μπορεί μόνο να χωρίσει μια περιοχή, αλλά μπορεί και να ενώσει διαφορετικές περιοχές και χρήσεις. Οι νέοι πυρήνες  κατοίκησης, αλλά και οι άλλες χρήσεις οργανώνονται γύρω της.

 

Νέο ρυθμιστικό σχέδιο

 

Στο νέο ρυθμιστικό, το σχολείο χωροθετείται ελεύθερα μέσα σε μια εκτεταμένη ζώνη πρασίνου, σε  κομβικό σημείο μεταξύ της πόλης, του οικισμού, του  υπάρχοντος δημοτικού σχολείου, της εκκλησίας και των εμπορικών δραστηριοτήτων, δηλαδή στον πυρήνα της κοινωνικής ζωής. Επιπλέον, τοποθετώντας το σχολείο  στη σημείο που "σβήνει" το ρέμα,  αναδεικνύεται το στοιχείο της μνήμης του τόπου.

Η ανάλυση της αστικής λύσης (ZOOM OUT) σταματά σε αυτό το επίπεδο για να εστιάσουμε ξανά στο σχολικό κτίριο (ZOOM IN).

"Ανοιχτό σχολείο"-"Ανοιχτό Σύστημα" (ZOOM IN)

Ο σχεδιασμός κινείται γύρω από τρείς θεματικούς άξονες.

 

Οι παράμετροι του σχεδιασμού ενός Μοντεσσοριανού σχολικού περιβάλλοντος

 

• Τις επικρατούσες παιδαγωγικές μεθόδους
• Την εισαγωγή των διαδραστικών μέσων διδασκαλίας
• Και Τους κτιριακούς τύπους που εξυπηρετούν τις παραπάνω ανάγκες

 

Λειτουργικό πρόγραμμα - μακέτες πρωταρχικών/βασικών κτιριακών συνόλων

 

Δημιουργούνται τρεις τύποι/ομάδες αιθουσών ανάλογα με τις ανάγκες  και τα ανθρωπομετρικά μεγέθη των παιδιών. Κάθε ομάδα αποτελεί ξεχωριστό κτιριακό σύνολο. Τα μαθησιακά προβλήματα αντιμετωπίζονται  σε περιοχές ονομάζονται από ερευνητές του πανεπιστημίου του Liverpool, "Quiet Places project". Το πρόγραμμα συμπληρώνουν  οι λειτουργίες του αναγνωστηρίου, της α.π.χ., των αιθουσών μουσικής και εικαστικών και  βοηθητικοί χώροι (γραφεία, δ/νση, υποδοχή κηδεμόνων, H/M εγκαταστάσεις)

 

Το δημόσιο πρόγραμμα ισχυροποιείται με δύο στοιχεία.

Α. Ο αμιγής  πεζόδρομος  που διαπερνά το σχολείο.  
Β. Το φυτεμμένο δώμα  του συνιστά μια ζώνη περιπάτου και αναψυχής πάνω από το συγκρότημα. Οι "σχισμές" που "ανοίγονται"  κατά μήκος του περιπάτου επιτρέπουν στους περαστικούς να έχουν οπτική επαφή με τις εσωτερικές διεργασίες του σχολείου.

 

Διάρθρωση εκπαιδευτικών περιοχών

 

Οργάνωση εκπαιδευτικών περιοχών

Τα διαφορετικά κτίσματα εντάσσονται  σε μια υπαίθρια πλατεία (προέκταση υπαίθριων εκθεσιακών χώρων της πόλης). Η πρόσβαση των παιδιών γίνεται  με τη βοήθεια των πεζόδρομων και των ποδηλατόδρομων που περιβάλλουν το σχολείο.

Οι τάξεις της πρώτης και δεύτερης ομάδας(νότια), διαρθρώνονται  παράλληλα στις  όχθες του υδατορέματος. Η Τρίτη ομάδα ακολουθεί την κατεύθυνση της υπερτοπικής αρτηρίας, παράλληλα στις αθλητικές εγκαταστάσεις. Ορίζονται συγκεκριμένες θέες και οπτικές φυγές. Το εσωτερικό κέντρο βάρους στον αύλειο  χώρο σηματοδοτείται  με σκάμματα για παιχνίδι και φύτευση.

Το νότιο όριο του σχολικού συγκροτήματος είναι ο υπάρχον ελαιώνας  και στη συνέχεια η ζώνη του υδατορέματος. Στην ανατολική πλευρά διατηρούνται τα αραιά ελαιόδεντρα, ενώ  στο βόρειο όριο περνά ο αμιγής πεζόδρομος, ως συνέχεια ενός συστήματος κερκίδων συνολικού ύψους 1μ.

Οι υψομετρικές διαφορές της περιοχής, ενσωματώνονται ως κλιμακώσεις του αύλειου χώρου  -Kλιμακωτοί  λαχανόκηποι (νότια παρυφή) και αμφιθέατρα , στεγασμένα ή υπαίθρια (συγκέντρωση, παιχνίδι, μάθηση , κοινωνικοποίηση)-.

 

ΑΜΙΓΩΣ ΕΚΑΠΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ

 

1ος Τύπος αιθουσών/"ανοιχτών"περιοχών εκπαίδευσης (παιδιά 5 εως 7 ετών)

 

1^ος Τύπος αιθουσών (παιδιά 5 εως 7 ετών)
Κάθε αίθουσα συνδέεται με άλλη μια δίδυμη της  και έχουν στη μέση κοινό χώρο παρασκευής φαγητού, γεύματος και τουαλέτες.  Η πρώτη φάση της κοινωνικοποίησης των παιδιών  συντελείται κατά τη διάρκεια του γεύματος. Σε δεύτερη φάση, η συνεργασία συνεχίζεται στην εσοχή που δημιουργείται , προς την πλευρά του διαδρόμου. Τα εποπτικά μέσα είναι, μεταξύ άλλων και διαδραστικά θρανία. Υπάρχει χώρος για αποθήκευση, ομαδική εργασίας και εκτόνωση.

Ο διάδρομος διαθέτει σχισμή που διαπερνά το φυτεμένο δώμα για να φωτίζεται με έμμεσο φως.  Τα διαχωριστικά των αιθουσών είναι συρόμενα,  τους επιτρέπουν να ενοποιούνται με το διάδρομο και στη συνέχεια με το κοινόχρηστο καθιστικό. Μια χωρική σχέση που βοηθά στην επέκταση του βαθμού συνεργασίας. 

 

2ος Τύπος αιθουσών/"ανοιχτών"περιοχών εκπαίδευσης  (παιδιά 7 εως 9 ετών)     

 

2^ος Τύπος αιθουσών (παιδιά 7 εως 9 ετών)
Διατηρούνται οι ίδιες μεταβατικές περιοχές, με τη διαφορά ότι εισάγονται διαδραστικοί πίνακες αφής και η περιοχή της εκτόνωσης αντικαθίσταται με διαμορφωμένες περιοχές ατομικού διαβάσματος.

Η βασικότερη λειτουργική διαφοροποίηση είναι η αλληλεπίδραση με το  διάδρομο. Τοποθετούνται "οι  λεγόμενοι ατομικοί σταθμοί". Οι ατομικοί σταθμοί είναι ανοίγματα, στις διαστάσεις των παιδιών, που αλληλεπιδρούν με τον διάδρομο.

 

3^ος Τύπος αιθουσών/"ανοιχτών"περιοχών εκπαίδευσης (παιδιά 9 εως 11 ετών)  

 

3^ος Τύπος αιθουσών(παιδιά 9 εως 11 ετών)
Η σύνθεσή τους ακολουθεί παρόμοια  λογική οργάνωσης, με ορισμένες λειτουργικές διαφοροποιήσεις. Εισάγονται νέοι  "ατομικοί  σταθμοί" στο εξωτερικό κέλυφος των τάξεων, προς τους στεγασμένους αύλειους  χώρους.

Η μάθηση αρχίζει να διαφοροποιείται από το παιχνίδι. Η περιοχή της διδασκαλίας οργανώνεται κατά μήκος των διαδρόμων και τοποθετούνται αναλόγια. Η δεύτερη ζώνη, προς τον αύλειο χώρο, μετατρέπεται σε περιοχή ομάδων και κατασκευών. Με τον τρόπο αυτό έχουμε περισσότερο φωτισμό  όταν βρίσκεται σε εξέλιξη  μία ομαδική εργασία και λιγότερο  στη ζώνη της διδασκαλίας. Ο χαμηλός και έμμεσος φωτισμός διευκολύνει τη διεξαγωγή του μαθήματος με τα ψηφιακά μέσα, καθώς εκτός του διαδραστικού πίνακα αφής, χρησιμοποιούνται notepads και άλλα είδη φορητών υπολογιστών.

Οι δύο ζώνες απομονώνονται και να ενοποιούνται με συρόμενα πετάσματα.

 

Quiet Places project
Η αντιμετώπιση των μαθησιακών προβλημάτων διεξάγεται σε ξεχωριστές περιοχές, μακριά από την εγρήγορση που επιδιώκει το υπόλοιπο σχολικό περιβάλλον. Εκτός από τον ενισχυτικό μαθησιακό τους ρόλο, αποδεικνύονται ιδιαίτερα χρήσιμες όταν στο σχολείο φοιτούν μαθητές με κινητικά προβλήματα.

 

ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Φτάνοντας στο τέλος  επιβεβαιώνεται πως ο κτισμένος χώρος του σχολείου επηρεάζει  σημαντικά τη διεξαγωγή και την επιτυχία του εκπαιδευτικού στόχου.

Σε αστικό επίπεδο, η σύνδεση  του περιβάλλοντος της μάθησης  με τη ζωή της κοινότητας μπορεί να καθαιρέσει τα διαχωριστικά όρια του κελύφους .

Όταν φτάσουμε στο σημείο να μιλάμε "όχι για τάξεις και διαδρόμους, αλλά για δρόμους και πλατείες", τότε θα έχουμε κάνει πράξη την έννοια του "ανοιχτού σχολείου".

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.