Μουσική και σχεδιασμός: Ο ήχος «εσωτερικά»

Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία δεν συμμετέχει στην αξιολόγηση.

Σχολή: Γραφικών Τεχνών & Καλλιτεχνικών Σπουδών -Τ.Ε.Ι Αθήνας
Τμήμα: Αρχιτεκτονικής Εσωτερικού Χώρου, Διακόσμησης & Σχεδιασμού Αντικειμένου
Έτος παράδοσης: 2009

Φοιτητές : Χρήστος Δούνιας και Όλγα Κουκλάκη
Εισηγητής : Μανώλης Αναστασάκης

Είναι γνωστό, ότι η τέχνη της αρχιτεκτονικής και της μουσικής σχετίζονται από τα πολύ παλαιά χρόνια . Κι αυτό γιατί
i) και οι δύο αυτές τέχνες έχουν να κάνουν με την έννοια της “σύνθεσης” αλλά και ii) γιατί ο συσχετισμός τους δεν μπορεί παρά να είναι απαραίτητος όταν πρόκειται για δημιουργία χώρου που θα παρουσιάζει  μουσική αλλά και για μουσική που θα δημιουργηθεί για συγκεκριμένο χώρο.

i) Στην πρώτη περίπτωση, αυτή της σύνθεσης ή αλλιώς της δημιουργίας, ο στόχος είναι κοινός: αυτός της ολοκλήρωσης ενός αισθητικά και ποιοτικά ολοκληρωμένου έργου με βάση την αρμονική ισορροπία των στοιχείων που την αποτελούν:  Στην μεν περίπτωση της μουσικής των ήχων, στη δε περίπτωση της αρχιτεκτονικής τον σχεδιασμό.

Έτσι, όπως ένας μουσικός συνθέτης θα φροντίσει να βρει και να συνδυάσει  το κατάλληλο ηχητικό υλικό για το έργο του (ήχους, μουσικά όργανα), με παρόμοιο τρόπο κι ο αρχιτέκτονας θα φροντίσει να βρει και να συνδυάσει τα κατάλληλα κατασκευαστικά υλικά. Όπως ένας μουσικός θα συνθέσει με κύριο γνώμονα την ισορροπία – αρμονία των ήχων, έτσι κι ο αρχιτέκτονας θα σχεδιάσει με βάση την ισορροπία – αρμονία γραμμών και φόρμας . Όπως ένας μουσικός θα “χρωματίσει” την σύνθεσή του με αρμονίες και αυξομειώσεις των εντάσεων των ήχων έτσι κι ο αρχιτέκτονας θα “χρωματίσει” τις φόρμες του με τα ανάλογα υλικά και αυξομειώσεις των γραμμών του σχεδιασμού του. Όπως ένας μουσικός θα χρησιμοποιήσει τις σωστές αναλογίες δημιουργώντας των ρυθμό του έτσι κι ο αρχιτέκτονας θα χρησιμοποιήσει τις σωστές αναλογίες σχεδιάζοντας τις γραμμές του κοκ.

Η φόρμα δε, αποτελεί κοινό όρο και στις 2 αυτές τέχνες αφού αφορά στην αποτύπωση της σύνθεσης είτε κατά μέρος, είτε συνολικά αυτής.
Παρομοίως ο ρυθμός, η ισορροπία, ο χρωματισμός, αποτελούν κοινούς όρους αφού αφορούν την ουσιαστική ιδέα της δημιουργίας και στις δύο αυτές τέχνες.

ii) Στην δεύτερη περίπτωση, αυτή όπου η μία τέχνη εξυπηρετεί την άλλη , είναι προφανές ότι ο συσχετισμός τους είναι αναγκαίος. Ο αρχιτέκτονας, δεν θα μπορούσε να σχεδιάσει έναν χώρο μουσικής εάν δεν λάμβανε υπ’ όψιν του την ακουστική του χώρου, το είδος της μουσικής που θα προβλεπόταν να παιχτεί, έτσι ώστε να συνδυάσει το ύφος και την αισθητική του σχεδιασμού. Αντιστοίχως κι ο μουσικός, δεν θα μπορούσε να ερμηνεύσει ή ενδεχομένως να συνθέσει ένα έργο που προορίζεται για μία συγκεκριμένη αίθουσα χωρίς να λάβει υπ’ όψιν του τον σχεδιασμό και την αισθητική της, την χωρητικότητα αλλά και την ακουστική που έχει προβλεφθεί.

Η ΠΡΟΤΑΣΗ

Η πτυχιακή αυτή εργασία έχει ως θέμα, την ένωση της αρχιτεκτονικής και μουσικής τέχνης, των δυο αυτών εκφράσεων του ανθρώπου, του συνδυασμού ακουστικού και ορατού. Το κτίριο το οποίο έχουμε επιλέξει ως δέκτη του θέματος μας, εντάσσεται στην "Τεχνόπολις" του Δήμου Αθηναίων, το ιδιαίτερο αυτό μουσείο βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, το οποίο έχειέμετατραπεί σ΄έναν πολυδύναμο χώρο πολιτισμού. Τιμώντας την ελληνική ποίηση, οκτώ από τα κτίρια που λειτουργούν στον χώρο της, φέρουν το όνομα ισάριθμων μεγάλων Ελλήνων ποιητών. Το κτίριο το οποίο έχουμε επιλέξει oνομάζεται Δ4 αίθουσα «ΆΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ». Η επιφάνεια της κάτοψης του είναι 200 τ.μ. + ύψος 3 μ. ανά όροφο.
      
Έμπνευση μας, είναι η ανάγκη δημιουργίας ενός εναλλακτικού χώρου ο οποίος θα συνδέει τις τέχνες της αρχιτεκτονικής και της μουσικής.

Θετικά, μας επηρρέασε και η ουτοπική θεωρία της κοσμικής πόλης του Γιάννη Ξενάκη την οποία προσπαθούμε να προσεγγίσουμε ρεαλιστικά εκμεταλλευόμενοι την κυλινδρική φόρμα του κτιρίου, το ελάχιστο τμήμα του εδάφους που καταλαμβάνει καθώς και την κατακόρυφη ανάπτυξη του.

Σκοπός μας είναι ο σχεδιασμός και η διαμόρφωση αίθουσας ακροάσεων (μουσικής, καλλιτεχνικών δρώμενων κ.α.) καθώς και η παράλληλη ανάπτυξη ενός μουσειακού-εκθεσιακού χώρου. Στην αίθουσα, το κοινό θα μπορεί να παρακολουθεί συναυλίες διαφόρων ειδών μουσικής, παρουσιάσεις, παραστάσεις (θεατρικές, χορευτικές κ.α.) ενώ ταυτόχρονα θα μπορεί να επισκέπτεται τον μουσειακό-εκθεσιακό χώρο που θα περιλαμβάνει, μέσω video-art, εκθεμάτων κ.α., αναφορές σε ό,τι σχετίζεται με την αρχιτεκτονική και μουσική τέχνη (ιστορική αναδρομή μουσικών και αρχιτεκτόνων καθώς και των έργων τους, κείμενα και εφαρμογές).

Ο σχεδιασμός μας βασίζεται σε έναν γραμμικό συσχετισμό σημείου-νότας.

εάν θεωρήσουμε ότι ένα σημείο = μία νότα, τότε :
ευθεία γραμμή (ένωση σημείων) = συγχορδία (ένωση νοτών)

Αναπτύσσοντας τον συσχετισμό αυτό, η χρωματική κλίμακα της μουσικής αποτελείται από 12 νότες όσες και οι πλευρές στην κάτοψη του κτιρίου μας στην προϋπάρχουσα μορφή. Σ’αυτό το σκεπτικό βασιστήκαμε ώστε να γίνουν οι βασικές μας χαράξεις στις κατόψεις αλλά και στο γενικότερο σχεδιασμό του κτιρίου.

Επιπλέον, χρησιμοποιήσαμε τον συσχετισμό λευκού-σιωπής βασισμένοι στο ότι όπως το λευκό λειτουργεί και ισορροπεί μία χρωματική πρόταση, έτσι κι η σιωπή-παύση λειτουργεί και ισορροπεί μία μουσική σύνθεση. Τονίζουμε την άποψη ότι στη Μουσική, όσο απαραίτητες είναι οι νότες άλλο τόσο απαραίτητες είναι και οι παύσεις ανάμεσά τους. 

Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Λαμβάνοντας υπ’όψην τα παραπάνω, η αρχική μας επέμβαση ήταν να αφαιρέσουμε την εσωτερική κεντρική σκάλα και το ασανσέρ τοποθετώντας τα εξωτερικά του κτιρίου και διατηρώντας μ’αυτόν τον τρόπο ανοιχτό το κεντρικό κυλινδρικό του τμήμα. Επίσης, αντικαταστήσαμε τα υπάρχοντα πάνελς με μικρότερα, δίνοντας έτσι την αίσθηση ενός κυλινδρικού πλέον κτιρίου αντί ενός αυστηρά δωδεκάπλευρου.

Μπαίνοντας στο κτίριο, στο ισόγειο, έχουμε πλευρικά τις κύριες εισόδους για τη μουσική σκηνή, το ασανσέρ και κεντρικά το φουαγιέ-μπαρ. Όλος ο σχεδιασμός, έχει γίνει με βάση τον γραφικό συσχετισμό σημείου-νότας όπως προαναφέραμε. Περιμετρικά του μπαρ, βρίσκονται τραπεζάκια και ένα πάσο με άμεση οπτική επαφή στη μουσική σκηνή μέσω μίας γυάλινης κατασκευής. Η επαφή του μπαρ με τους άνω ορόφους είναι άμεση καθότι έχουμε διατηρήσει το ανοιχτό κυλινδρικό κατακόρυφο τμήμα του κτιρίου. Ο φωτισμός του επιτυγχάνεται με οριςόντιες ‘στήλες’  που ‘πλέκονται’ πάνω από το μπαρ και στηρίζονται στην κατασκευή του αλλά και τα προϋπάρχοντα δοκάρια του κτιρίου. Το ύφος του, είναι διακριτικό-αφαιρετικό διότι θέλαμε να εστιάσουμε την προσοχή του κοινού στα δρώμενα της μουσικής σκηνής γι’ αυτό και λειτουργεί περισσότερο σαν φουαγιέ-χώρος αναμονής και λιγότερο ως μπαρ με την έννοια που όλοι γνωρίζουμε.

Μπαίνοντας από τις πλευρικές εισόδους, συναντάμε σκάλες που μας οδηγούν είτε α) στις θέσεις του κοινού είτε β) στον πίσω χώρο του υπογείου.

Στην α’ περίπτωση, το κάθε πλατύσκαλο είναι συνδεδεμένο με τον κάθε διάδρομο των θέσεων του κοινού, και στην κατάληξή τους, οι σκάλες, οδηγούν στην κεντρική σκηνή. Η κατασκευή του χώρου είναι τέτοια όπου σε περίπτωση που απαιτείται, οι τρεις πρώτες σειρές καθισμάτων ανυψώνονται μαζί με τα σκαλοπάτια δημιουργώντας μεγαλύτερο ελεύθερο χώρο στην σκηνή. Οι κερκίδες, αποτελούνται από μεταλλικό σκελετό που στη βάση του έχει υδραυλικούς άξονες-έμβολα επιτρέποντας την ανάβαση-κίνησή τους. Αντιστοίχως, ίδια κατασκευή συναντάμε και στα σκαλοπάτια που ακολουθούν την μεταβλητότητα των κερκίδων. Τα καθίσματα, είναι ανοιγόμενα απ’την πλάτη, της οποίας το πίσω μέρος είναι από σκληρό υλικό, ίδιο με το υλικό των κερκιδών, επιτρέποντας έτσι τη χρήση τους σαν δάπεδο. Το ανώτερο ύψος στη περίπτωση μεταβλητότητάς τους είναι 1.35m.

 

Όσον αφορά την ακουστική ως βασική προϋπόθεση για τον σχεδιασμό αιθουσών μουσικής, μελετήσαμε τις βασικές αρχές της και προσπαθήσαμε έτσι ώστε να εφαρμόζονται στο χώρο μας οι περισσότερες απ‘αυτές. 

Κατ’αυτό τον τρόπο, αποφύγαμε κοίλες επιφάνειες που προκαλούν «εστίαση του ήχου», παράλληλες επιφάνειες που προκαλούν «ηχώ», αποστάσεις μεγαλύτερες των 10m από την πηγή ήχου που προκαλούν «καθυστερημένες ανακλάσεις», «συζευγμένους χώρους» και «εξώστες» που προκαλούν «ηχητική σκιά» καθώς και υπερβολικά ηχοαπορροφητικές διατάξεις που προκαλούν «παραμορφώσεις».

Οι πηγές του ήχου (ηχεία) βρίσκονται στα 3m άνω της σκηνής τοποθετημένες με γωνίες τέτοιες που να εξυπηρετούν τη σωστή διάδοση του ήχου. Ο δε ηχολήπτης βρίσκεται σε θέση τέτοια που μπορεί να ελέγχει οπτικά και ηχητικά την αίθουσα.

Όλη η αίθουσα περιβάλλεται από διπλό τζάμι με κενό αέρος στη μέση κι έτσι επιτυγχάνεται η πλήρης ηχομόνωση απ’το υπόλοιπο κτίριο αλλά και απ’τον εξωτερικό χώρο ενώ απ’ το ύψος του εδάφους και κάτω, το ρόλο αυτό έχει το προϋπάρχον μπετόν. Εσωτερικά, οι πλευρικοί τοίχοι και το δάπεδο έχουν επενδυθεί με ξύλο που λειτουργεί ηχοαπορροφητικά εκτός απ’τον χώρο του μπαρ έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η οπτική επαφή.

Στην β’ περίπτωση όπου οδηγούμαστε στο πίσω μέρος του υπογείου, συναντάμε τα καμαρίνια, τις τουαλέτες, τους αποθηκευτικούς χώρους, το ασανσέρ που οδηγεί στους άλλους ορόφους και την σκάλα που οδηγεί στον εξωτερικό χώρο και χρησιμοποιείται ως έξοδος κινδύνου.

Ο χώρος των παρασκηνίων βρίσκεται στο κεντρικό κυλινδρικό τμήμα του υπογείου, κάτω από το μπαρ-φουαγιέ, και απαρτίζεται από δύο καμαρίνια, ένα μικρό μπαρ, ένα μικρό αποθηκευτικό χώρο και ένα wc για τους καλλιτέχνες.

Οι τουαλέτες του κοινού βρίσκονται σε εύκολη πρόσβαση, όπως επίσης και η τουαλέτα για ΑΜΕΑ, και τέλος οι αποθηκευτικοί χώροι οι οποίοι περιέχουν ποικίλο εξοπλισμό (ηλεκτρολογικά, μουσικά όργανα, σκηνικά κα.).

Στον 1ο όροφο, στον οποίο φτάνουμε είτε από το ασανσέρ είτε από την κεντρική εξωτερική σκάλα, συναντάμε τον κύριο σταθερό εκθεσιακό μας χώρο, ένα stand-περίπτερο με έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό σχετικό με μουσική-αρχιτεκτονική και τις τουαλέτες για το κοινό.

Η τοποθέτηση και ο σχεδιασμός των εκθετηρίων, βασίζεται ως χάραξη στον αρχικό γραφικό συσχετισμό νότας-γραμμής όπως έχει προαναφερθεί, ενώ το ύφος τους έχει βασιστεί στην σχέση λευκού-σιωπής που θέλουμε να δώσουμε. Η κατασκευή τους αποτελείται από ένα μεταλλικό σκελετό επενδεδυμένο με ημιδιάφανες επιφάνειες και εσωτερικό φωτισμό.

Το κενό κεντρικό κυλινδρικό τμήμα του κτιρίου έχει διατηρηθεί ώστε να υπάρχει η επαφή με τους υπόλοιπους ορόφους.

Έχουμε διατηρήσει το βιομηχανικό δάπεδο όπως υπήρχε στο κτίριο ενώ τα εξωτερικά πάνελς που τοποθετήσαμε δίνουν ένα ευχάριστο φυσικό φωτισμό κατά τη διάρκεια της μέρας και την ορατότητα-αίσθηση επικοινωνίας με τον έξω περιβάλλοντα χώρο της τεχνόπολης και της γύρω περιοχής.

Στον 2ο όροφο, μπαίνουμε πάλι από το ασανσέρ ή την κεντρική εξωτερική σκάλα και συναντάμε έναν μικρό εκθεσιακό χώρο αφιερωμένο στον Γιάννη Ξενάκη και το έργο του, τους μεταβλητούς εκθεσιακούς χώρους για προσωρινές εκθέσεις σύγχρονων οπτικοακουστικών έργων, το γεφύρωμα-πέρασμα που ενώνει τους χώρους αυτούς και ένα χώρο γραφείων.

Ο σχεδιασμός του μικρού εκθεσιακού χώρου αφιερωμένου στον Γιάννη Ξενάκη, έχει προκύψει από σκίτσο του ίδιου για την θεωρία του περί κοσμικής πόλης. Η περιστροφική κατακόρυφη ανάπτυξη, όπως βλέπουμε στο σκίτσο παρακάτω και όπως ήθελε να δώσει ο ίδιος στα κτίρια, αναπτύσσεται οριζόντια στην κατασκευή μας με πιο καθαρές-αφαιρετικές χαράξεις. Μ’αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένα πέρασμα-στάση όπου το κοινό μέσω οπτικοακουστικού υλικού μπορεί να γνωρίσει το έργο του.

Οι μεταβλητοί εκθεσιακοί χώροι, στους οποίους ενδεικτικά έχουμε τοποθετήσει κάποια stands, θα είναι « κενοί » ώστε να δίνεται η δυνατότητα στον κάθε καλλιτέχνη να παρουσιάζει το έργο του δημιουργώντας το δικό του ύφος. Το γεφύρωμα συνδέει τους δύο αυτούς χώρους κι έτσι μπορούν να λειτουργήσουν είτε αυτόνομα είτε ενιαία.

Στο χώρο γραφείων, έχουμε την γενική εποπτεία-οργάνωση που απαιτεί το κτίριο και αποτελείται από τα γραφεία γραμματειακής υποστήριξης, το γραφείο του υπεύθυνου, το χώρο αρχειοθέτησης και ένα wc. Στο κυλινδρικό ανοιχτό κεντρικό τμήμα του ορόφου, έχει τοποθετηθεί περιμετρικά απέναντι από τα γραφεία σκούρο τζάμι που τα απομονώνει από τον υπόλοιπο όροφο.

Φοιτητές:Χρήστος Δούνιας και Όλγα Κουκλάκη
Εισηγητής : Μανώλης Αναστασάκης
Σχολή: Γραφικών Τεχνών & Καλλιτεχνικών Σπουδών -Τ.Ε.Ι Αθήνας
Τμήμα: Αρχιτεκτονικής Εσωτερικού Χώρου, Διακόσμησης & Σχεδιασμού Αντικειμένου

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.