127.14 Υγρότοπος Βουρκαριου Μεγάρων. Προστασία και ανάδειξη

Φοιτήτρια : Μαρία Παπαφράγκου
Επιβλέποντες καθηγητές :  Σταύρος Γυφτόπουλος , Ρένα Κλαμπατσέα
Σύμβουλοι καθηγητές :  Μπούκη Μπαμπάλου, Βασίλης Τσούρας
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ
Ημερομηνία παρουσίασης : Φεβρουάριος 2014

Η παρούσα διπλωματική εργασία προσπάθησε να προσεγγίσει την ευαίσθητη περιοχή του όρμου Βουρκαρίου και μέσα από την ανάλυση των ιδιαίτερων μορφολογικών της χαρακτηριστικών, να προτείνει τις κατάλληλες επεμβάσεις έτσι ώστε να προστατευθεί από τις ανθρωπογενείς οχλούσες δραστηριότητες αφενός, και αφετέρου να αναδειχθεί σε πόλο έλξης τόσο για τους κατοίκους της περιοχής, όσο και για την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Αττικής.

Βασική αρχή για το σχεδιασμό αποτέλεσε η προστασία της ορνιθοπανίδας από ανθρώπινες οχλήσεις και ο σεβασμός του τοπίου και του ιδιαίτερου χαρακτήρα του.

ΤΑ ΜΕΓΑΡΑ
Τα Μέγαρα είναι κτισμένα αμφιθεατρικά σε δύο λόφους: την Αλκαθόη και την Καρία, ακροπόλεις της αρχαίας ομώνυμης πόλης. Σύμφωνα με τον Παυσανία η ονομασία της πόλης πιθανότατα προέρχεται από τα ιερά της Δήμητρας επονομαζόμενα "Μέγαρα", τα οποία ήταν υπόγεια κτίσματα.

Η Μεγαρίδα συνδυάζει στην έκτασή της βουνό, πεδιάδα και θάλασσα, με μεγάλη σημασία για τη διαμόρφωση του φυσικού της τοπίου.

 

 

Ο ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ ΒΟΥΡΚΑΡΙΟΥ
Πρόκειται για έναν παράκτιο αλμυρό υγρότοπο με έκταση περίπου 5km² και μέγιστο βάθος τα 2 μέτρα. Αποτελεί σημαντικό σταθμό μεταναστευτικής ορνιθοπανίδας και αναγνωρίζεται πλέον ως υγροβιότοπος διεθνούς σημασίας χάρη στο Μελανοκέφαλο γλάρο.

Σημαντικά στοιχεία της περιοχής αποτελούν οι νερόλακκοι με αλμυρίκια, καλάμια, ψαθιά, οι εποχικές λίμνες, η οστακοκαλλιέργεια, οι γύρω  λόφοι, η αγροτική ζώνη και οι γειτονικές νησίδες.

Παρόλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο υγρότοπος (ρύπανση υδροφόρου ορίζοντα, ανθρωπογενείς οχλήσεις), μεγάλο ποσοστό ορνιθοπανίδας εξακολουθεί να τον χρησιμοποιεί ως ενδιάμεσο σταθμό και μεγάλο ενδιαφέρον έχουν εκφράσει τόσο οι κάτοικοι της περιοχής, όσο πανεπιστήμια και φορείς.

 

 

Εστιάζοντας στον υγρότοπο και αναλύοντας την περιοχή ως προς το ανάγλυφο, την προσβασιμότητα, την κατοίκηση και τη βλάστηση προέκυψαν συμπεράσματα που οδήγησαν στην πρόταση ενοποίησης της περιοχής με ένα δίκτυο ποδηλατοδρόμων, πεζοδρόμου, πορειών περιήγησης μέσα στον υγρότοπο και σύνδεση της περιοχής με την πόλη και τον προαστιακό, σεβόμενοι πάντα τις αρχές σχεδιασμού του τοπίου.

 

 

Ο υγρότοπος προτείνεται να οριοθετηθεί από την κατοικήσιμη περιοχή, με έναν «φράχτη πρασίνου» και κάποιες τεχνητές λίμνες, στα σημεία όπου δημιουργούνται εποχικές λίμνες από λιμνάζοντα νερά. Με αυτόν τον τρόπο, επιχειρείται ο έλεγχος της προσβασιμότητας στον υγρότοπο και η επαναφορά του τοπίου που έχει αλλοιωθεί από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Επιπλέον, ο δρόμος που εφάπτεται στον υγρότοπο εκτρέπεται πίσω από το λόφο, και μετατρέπεται σε πεζόδρομο με σημεία στάσης και παρατήρησης.

Το σενάριο της περιήγησης ξεκινά από το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης, όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί και να «μυηθεί» στα στοιχεία που απαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον και στη συνέχεια με μία κατάβαση από το λόφο, να εισέλθει στον υγρότοπο και να συνεχίσει την περιήγηση κάνοντας τον γύρο του κόλπου, έτσι ώστε να τον αντιληφθεί σε όλη του την εμβέλεια.

Η κεντρική ιδέα του σχεδιασμού έγκειται στη λογική μιας διαδρομής πάνω στην οποία αρθρώνονται διάφορα πράγματα που απασχολούν τον επισκέπτη, όπως παρατηρητήριο, τοιχίο θέασης, υπαίθρια καθιστικά και σημεία στάσης. Οι προτεινόμενες επεμβάσεις μέσα στον υγρότοπο κινούνται στο σκεπτικό των αναστρέψιμων κατασκευών, με τη χρήση του ξύλου ως δομικό υλικό καθότι φιλικό προς το περιβάλλον, αφομοιώνεται απόλυτα με το φυσικό τοπίο.

 

 

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης τοποθετήθηκε στο λόφο δίπλα στην είσοδο του πάρκου, λόγω της θέασης από ψηλά που δύναται να προσφέρει και της εύκολης πρόσβασης από το δρόμο.

Χωρίζεται σε τρία μέρη, ανάλογα με τη κατεύθυνση των τοιχίων. Η βασική κίνηση γίνεται ανάμεσα στα τοιχία, ενώ οι χώροι αρθρώνονται εκατέρωθεν αυτής της πορείας. Η πορεία διαγράφει ένα "z", μία τεθλασμένη γραμμή η οποία σου αποκαλύπτει το κτίριο με ελεγχόμενο τρόπο, έτσι ώστε να καλλιεργεί συναισθήματα περιέργειας και εξερεύνησης στον επισκέπτη.

Το πρώτο σκέλος σηματοδοτεί την είσοδο, την υποδοχή και το διαχωρισμό των επισκεπτών ανάλογα με το σκοπό έλευσής τους. Ως χώρος εκτόνωσης λειτουργεί η αυλή, η οποία είναι εσωστρεφής, προς αποφυγή οχλήσεων στον υγρότοπο.

 

 

Στο δεύτερο σκέλος αρθρώνεται η εκθεσιακή ενότητα του "περιβάλλοντος". Ξεκινά το ταξίδι της αφύπνισης των συναισθημάτων μέσω των, μυστηριακού χαρακτήρα, υπόσκαφων ημιφωτισμένων χώρων. Σε αυτούς τους χώρους έρχεται σε επαφή ο επισκέπτης με στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, προβάλλεται η αξία τους και η εξάρτηση της ανθρώπινης δραστηριότητας και ζωής από αυτά.

Οι αίθουσες είναι θεματικές. Η πρώτη ενότητα αφορά στη γεωμορφολογία της περιοχής με την αίθουσα πετρωμάτων , την αίθουσα της λιμνοθάλασσας και την ενδιάμεση για τη σημασία και τον ρόλο των ρεμάτων. Η δεύτερη παρουσιάζει τις ασχολίες των ανθρώπων που λαμβάνουν χώρα γύρω από τη λιμνοθάλασσα. Αυτά είναι το ψάρεμα, η οστρακοκαλλιέργεια, η καλλιέργεια της γης και τα επαγγέλματα του βουνού.

Στο τρίτο σκέλος ολοκληρώνεται η έκθεση με το πολιτιστικό και ιστορικό μέρος. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα επίσης να προβεί σε περαιτέρω μελέτη στη βιβλιοθήκη που συναντά στο τέλος της υπόγειας, πλέον, πορείας του, με χώρο εκτόνωσης ένα φωτισμένο αίθριο. Από τη στιγμή που θα αντιληφθεί το φως, ως φυσική αντίδραση θα κινηθεί προς αυτό και ανεβαίνοντας επίπεδο, θα αντικρίσει την απέραντη θέα του υγροτόπου. Κατόπιν, μπορεί να εξέλθει κινούμενος στη στέγη του κτιρίου και να επιστρέψει στην είσοδο του κέντρου. Ειδάλλως, μπορεί να ακολουθήσει το μονοπάτι κατάβασης και να συνεχίσει την περιήγηση μέσα στον υγρότοπο.

 

 

Ο σκοπός είναι μέσα από αυτή τη βιωματική εμπειρία του επισκέπτη, στο σκοτεινό υπόσκαφο κτίριο, να εξέλθει στο φως με "φωτισμένη" πλέον αντίληψη του φυσικού περιβάλλοντος και της ζωής σε αυτό, ως αναπόσπαστο και σημαντικότατο κομμάτι της ανθρώπινης παρουσίας πάνω στη γη.

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.