ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ
Συμμετοχες 2014
Φοιτητές: Χαλά Παναγιώτα - Μαρία, Χατζηστεφάνου Ορέστης
Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Τσιράκη Σοφία
Σύμβουλος καθηγητής: Καραδήμας Κωνσταντίνος
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία υποστήριξης: 7 Νοεμβρίου 2014
Η βασική επιδίωξη της διπλωματικής εργασίας ήταν η σύνδεση των αρχαιολογικών χώρων της δυτικής πλευράς της Άνδρου όπου εντοπίζονται τα πρώτα ίχνη κατοίκισης του τόπου από τον άνθρωπο. Η πρόταση εστιάζεται στην ανάδειξη των ξερολιθικών κατασκευών που συστήνουν ένα δίκτυο διαδρομών όπου μέσω της βιωματικής εμπειρίας του περιπάτου, της συνέχειας και της ασυνέχειας της θέας ο περιηγητής εξοικειώνεται με τον τόπο. Οι προθέσεις μας εστιάζονται στην διατήρηση του οικοσυστήματος, στην ενημέρωση, στην εκπαίδευση και στον σχεδιασμό των ορίων.
Το Νησί
Η Άνδρος είναι το βορειότερο νησί των Κυκλάδων. Στοιχεία όπως η μακραίωνη ιστορία της, η αρχιτεκτονική, το κλίμα, η πλούσια βλάστηση, τα άφθονα νερά, αλλά και η γεωγραφική της θέση, τη διαφοροποιούν από τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων.
Διάσπαρτοι αρχαιολογικοί χώροι μαρτυρούν τη μεγάλη πολιτιστική της κληρονομιά. Οικισμοί όπως ο Στρόφιλας, η Πλάκα, η Ζαγορά, η Υψηλή και η Παλαιόπολη, αποτελούν σημεία αναφοράς.
Γεωμορφολογικά χαρακτηρίζεται από τέσσερις διαδοχικούς ορεινούς όγκους, με κατεύθυνση από Α-Δ. Ανάμεσα στις βουνοσειρές σχηματίζονται βαθιά φαράγγια, στενές ρεματιές και εκτεταμένες κοιλάδες, ενώ τα παράλιά της χαρακτηρίζονται βραχώδη με αρκετούς προφυλαγμένους όρμους.
Τα οικοσυστήματά της σχηματίζουν μεγάλες ενιαίες ζώνες, οι δε εκβολές των χειμάρρων στη θάλασσα σχηματίζουν παράκτιους βιοτόπους. Η ορνιθοπανίδα της Άνδρου αριθμεί πάνω από 200 είδη πτηνών και οι βραχώδεις παραλίες αποτελούν καταφύγιο για πληθώρα σπάνιων ειδών.
Η Ξερολιθιά
Ένα πυκνό δίκτυο ξερολιθιάς καθιστά τις φυσικές δομές πιο ακριβείς, ορίζει και γεωμετρικοποιεί το έδαφος ακολουθώντας τις πτυχώσεις του και ταυτόχρονα προσδίδει μικροκλίμακα. Η κίνηση του περιπατητή ορίζεται από δύο κάθετα τοιχία ξερολιθιάς που καθιστούν το τοπίο αντικείμενο συνεχώς εναλλασσόμενων θεάσεων.
Σήμερα υφίσταται ένα ιδιαίτερα εκτεταμένο δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών που υπολογίζεται στα 300 χλμ σε μήκος και συμβάλει στην ανάπτυξη του περιηγητικού τουρισμού.
Ο Τόπος
Στην περιοχή επέμβασης εντοπίζονται, ένα ανενεργό λατομείο, ο πρώην χώρος ΧΑΔΑ, το καταφύγιο άγριας ζωής και τρείς αρχαιολογικοί χώροι (Στρόφυλας, Ζαγορά, Σταυροπέδα). Τα όρια του τόπου διαχωρίζονται αρχικά σε φυσικά και ανθρωπογενή.
Τα ορατά φυσικά όρια της περιοχής είναι η θάλασσα, οι λόφοι, και οι μεταξύ τους εκτάσεις. Ενώ τα ανθρωπογενή όρια είναι οι οικισμοί, ο οδικός άξονας, οι ξερολιθιές, το ανενεργό λατομείο και η πρώην ΧΑΔΑ. Η θάλασσα, αποτελεί το όριο που είναι ορατό από τα περισσότερα σημεία της περιοχής μελέτης ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ένα σύστημα προσανατολισμού. Το καταφύγιο άγριας ζωής είναι ένας μη ορατός ορισμένος τόπος
Τα δύο οικιστικά σύνολα της Παλαιόπολης στο βόρειο όριο και το Ζαγανιάρι στο Νότιο όριο, αποτελούν δύο κόμβους όπου εντοπίζεται μια ανταποδοτική σχέση μεταξύ φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου.
Έτσι ως βασικός στόχος τίθεται η ταύτιση του επισκέπτη με τον τόπο, δημιουργώντας μια ανταποδοτική σχέση μεταξύ αντικειμένου - τόπος και υποκειμένου - επισκέπτης.
Η Επέμβαση
Ένα γραμμικό μονοπάτι ενοποιεί δύο χαρτογραφημένες πεζοπορικές διαδρομές, ξεκινά και καταλήγει σε δύο οικισμούς, Παλαιόπολη - Ζαγανιάρι και χαράσσεται στα ίχνη υπαρχόντων ξερολιθικών διαδρομών. Βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο από τον δρόμο ακολουθώντας τις εξάρσεις του αναγλύφου, συνθέτοντας διαφορετικές αντιλήψεις και θεάσεις του χώρου.
Από το κύριο μονοπάτι ξεκινούν ή καταλήγουν δευτερεύουσες διαδρομές, με στόχο την σύνδεση με τα όρια επιτρέποντας την περιπλάνηση μέσα σε ορισμένους τόπους διαστέλλοντας τον χρόνο. Ο περιηγητής καθώς διασχίζει το κύριο μονοπάτι, οδηγείται από το φυσικό περιβάλλον σε ένα διαβρωμένο τοπίο. Τα δύο σκάμματα του λατομείου και η χωματερή έχουν προκαλέσει ένα ρήγμα.
Μετά από μια μελέτη της κατεύθυνσης των ξερολιθικών κατασκευών και παράλληλα του τρόπου με τον οποίο κινείται το νερό στο ανάγλυφο μέσω του παραμετρικού σχεδιασμού, παρατηρήθηκε ταύτιση της ροής του νερού με τα υφιστάμενα μονοπάτια. Στόχος μας ήταν η συρραφή των δύο λόφων, με μια κίνηση ανάλογη της κίνησης του νερού, που καταλήγει στη παραλία, μέσω μιας δυνητικής ευρύτερης τοπιακής διαμόρφωσης.
Δύο τοιχία ορίζουν πλέον κίνηση και θέα, τρείς επεμβάσεις κατεβάσματα συντελούν στην μετάβαση προς την παραλία. Τα κατεβάσματα ακολουθούν τις αρχές των μονοπατιών τα οποία ακολουθούν κατεύθυνση κάθετη στις υψομετρικές και αποτελούν χαράξεις στο τοπίο.
Η δημιουργία ενός περιβαλλοντικού κέντρου σε ένα ήδη αλλοιωμένο τοπίο στοχεύει στην επανακατοίκηση του τόπου. Ο πρώτος κόμβος τοποθετείται στην αρχή της διαδρομής όπου ο επισκέπτης μπορεί να διαβάσει όλες τις ενότητες του τόπου, ενώ διασχίζοντας το πρώτο κατέβασμα, μέσω του κτηρίου καταλήγει στο πρώτο σκάμμα όπου έρχεται αντιμέτωπος με το μέγεθος του ρήγματος. Ενώ αρχικά στέκεται απέναντί στον βράχο για να του απευθυνθεί νοηματικά και οπτικά, οδηγείται στον πυρήνα του σκάμματος και περιβάλλεται από τον βράχο, έτσι ώστε να αντιληφθεί την μεγάλης κλίμακας αλλοίωση του φυσικού αναγλύφου.
Η πορεία συνεχίζεται μέσω του δεύτερου κατεβάσματος στο ρέμα και αφού περιπλανηθεί στο τοπίο οδηγείται στο δεύτερο σκάμμα, μικρότερης κλίμακας, το οποίο δημιουργεί μια εσωτερικότητα και στρέφει το βλέμμα προς το πρώτο. Τα δύο σκάμματα του λατομείου προτείνεται να χρησιμοποιηθούν για υπαίθριες πολιτιστικές δράσεις. Η πορεία συνεχίζεται με ένα τρίτο κατέβασμα και εκτονώνεται στο όριο με την θάλασσα.
Βασική συνθετική ιδέα του αποτέλεσε η υπαίθρια κάθετη διάσχιση του κτηρίου. Το σημείο συμβολίζει την στάση ενώ η γραμμή την κατεύθυνση της κίνησης και του βλέμματος. Ο άξονας της κίνησης διαχωρίζει λειτουργικά τον χώρο της εκπαίδευσης από την έρευνα και την πληροφόρηση. Η κατάβαση γίνεται μέσω της βύθισης και της οριοθετημένης από δύο τοιχία κίνησης. Όλες οι κινήσεις ορίζονται από το φως και κατευθύνουν το βλέμμα προς το τοπίο. Η κίνηση του επισκέπτη στο εσωτερικό του χώρου, χαρακτηρίζεται από μια σταδιακή διαβάθμιση φωτός και βλέμματος.
Η είσοδος και η κάθετη επικοινωνία σηματοδοτείται με αφορμή στον περιστεριώνα από έναν πύργο. Οι κύριες λειτουργίες του κτηρίου, που αφορούν το εκπαιδευτικό μέρος ρέουν η μία μέσα στην άλλη ακολουθώντας την κάθετη χάραξη. Το ερευνητικό μέρος ορίζεται από τρία επαναλαμβανόμενα στοιχεία τα οποία διαχωρίζονται από τους υπόλοιπους χώρους μέσω της κίνησης.
Το φυσικό φως στον πύργο εισόδου εισέρχεται σημειακά από μικρά ανοίγματα. Αντίθετα στα ερευνητικά εργαστήρια το φως από την οροφή δημιουργεί μυστηριακή ατμόσφαιρα, προσδίδοντας εσωστρέφεια. Στο επιμήκη χώρο το φως εισέρχεται κατά μήκος του άξονα κίνησης από διαμήκη σχισμή στην οροφή. Τα δύο μπετονένια συμπαγή τοιχία εντείνουν την οπτική φυγή προς τη θέα, ενώ παράλληλα το μεταξύ τους κενό αποτελεί την φυσική πηγή φωτός του χώρου. Βασική επιδίωξη ήταν η ομαλή μετάβαση από το φυσικό ανάγλυφο στο χώρο του λατομείου. Έτσι δημιουργούμε ένα κτήριο που γεννιέται από το έδαφος ενώ παράλληλα δημιουργεί ένα ρήγμα που στρέφεται προς το αλλοιωμένο περιβάλλον.
Το παρατηρητήριο - κατέβασμα αρθρώνεται από δύο τοιχία που συγκρατούν την κίνηση. Η θέα αρχικά είναι πανοραμική, ενώ με την βύθιση, ο επισκέπτης οδηγείται σε ένα σημείο έντασης όπου θέτει τον εαυτό του μπροστά στη θέα.
Κατά μήκος του κύριου άξονας της διαδρομής, και σε μια υποχώρηση από αυτήν, βρίσκουμε ανά τακτά διαστήματα, χώρους ορνιθοπαρατήρησης. Είναι ελαφριές κατασκευές τοποθετημένες στο έδαφος, από corten, με βασικό σκοπό την ένταξή τους στο τοπίο.
Σημεία στάσης - παρατήρησης κατά μήκος του κυρίως μονοπατιού επιτρέπουν στον περιπατητή την εποπτική θέα, ενώ παράλληλα στοιχεία από corten τον ενημερώνουν και τον προσανατολίζουν σε σχέση με σημεία αναφοράς του τόπου.
Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.
