129.14 Μοναστήρι-σπουδαστήριο στο Νησί Ιωαννίνων

Φοιτήτρια: Κούτλα Βίρνα
Υπεύθυνη καθ.: Τσιράκη Σοφία
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία παρουσίασης:  31.07.2014

ΑΦΕΤΗΡΙΑ
Η παρούσα διπλωματική τιτλοφορείται «μοναστήρι-σπουδαστήριο στο Νησί Ιωαννίνων».  Αν και  λιτός, τούτος ο τίτλος  συμπυκνώνει στο νόημα του μια ολόκληρη διαδρομή από σκέψεις, σχέσεις και αποφάσεις, των οποίων  το αντικείμενο  και ο τόπος μελέτης του συνδέονται  με σχέσεις ριζωματικές.

ΤΟ ΤΡΙΠΟΛΟ ΓΙΑΝΝΕΝΑ- ΛΙΜΝΗ - ΝΗΣΙ
Να μιλάει  κανείς για το Νησί  σημαίνει , αναπόφευκτα, να μιλάει για τα Γιάννενα και τη λίμνη τους.  Τα τρία αυτά στοιχεία, μαζί και αναπόδραστα, επιδρούν στον τόπο και δημιουργούν  τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αναπτύσσεται η κοινωνία, η οικονομία και ο πολιτισμός. Τα Γιάννενα  με το Νησί αποτελούν τις πολιτείες  της ετερότητας και η Παμβώτιδα , «η τα πάντα τρέφουσα»  λίμνη, γίνεται η  έκφραση  της ανεμπόδιστης διαλεκτικής  τους  που παίρνει διάσταση συμβολική.

 

 

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ
Το Νησί αποτελεί μια από τις ελάχιστες περιπτώσεις νησιού μέσα σε λίμνη που κατοικείται. Δεν έχει δικό του όνομα, όμως, καταφέρνει να έχει μια ιδιαίτερη  ταυτότητα που οφείλεται στον τρόπο που το Νησί ενσωματώνει στην ανάπτυξή του την ιστορία του. Ο παραδοσιακός του οικισμός γεννιέται ανεπιτήδευτα και συμπυκνώνει μέσα του τις εκφάνσεις της ζωής των νησιωτών αντανακλώντας  πάντοτε την ομορφιά της ανθρώπινης ζωής.

 

 

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ
Η ιστορία του Νησιού ταυτίζεται με  την ιστορία των εφτά μοναστηριών του [το Νησί είναι γνωστό ως «Κιαφίρ Αντασί», Νησί των Απίστων]. Τα μοναστήρια τοποθετούνται στο χώρο  έτσι ώστε να σχετίζονται κύρια με το τοπίο «ηδίστης όψεως» από βράχους, δέντρα και καλαμιώνες, μέσα στο οποίο αναπτύσσουν τον ιδιαίτερο ρόλο τους. Σε  όλα τα 250 χρόνια λειτουργίας τους  κινητήριος δύναμη  είναι  η διατήρηση και η ανάπτυξη των πνευματικών δυνάμεων του τόπου. Στους κόλπους τους αναπτύσσονται  σπουδαία «Σπουδαστήρια» που λειτουργούν  με την ανοχή του κατακτητή και  στοχεύουν  στην εκμάθηση και τη συντήρηση της λαϊκής  τέχνης. Οι ναοί και τα μοναστήρια του Νησιού στην περίοδο της Τουρκοκρατίας αποτελούν τους καλύτερους εργοδότες για την αγιογραφία, την ξυλογλυπτική και, κυρίως, για την ασημουργία και τη χαλκουργία, εγκαθιδρύοντας με τον τρόπο αυτό τη μακραίωνη παράδοση των Ιωαννίνων στις λαϊκές τέχνες.

 

 

Ως προς τη διάταξή τους τα μοναστήρια  του Νησιού ανήκουν, σύμφωνα με τη διατριβή του Ν. Παπαϊωάννου, στην κατηγορία των «ανοικτών ελεύθερων συγκροτημάτων».  Πρόκειται για συγκροτήματα περιορισμένων κτιριολογικών αναγκών που δεν σχηματίζουν ενιαίο, κλειστό περίβολο. Η έννοια της κλειστής περίκεντρης διάταξης εξαφανίζεται  και μαζί της ατονεί  και  η έννοια της εσωτερικής και απομονωμένης μοναστηριακής αυλής.  Η  σχέση του καθολικού προς τα άλλα κτίσματα εκφράζεται πλέον ελεύθερα και  η κεντρική του θέση  υποδηλώνεται, κυρίως, από το πνευματικό του περιεχόμενο.

 

 

Η ΙΔΕΑ
Η απόφαση σχεδιασμού ενός νέου Μοναστηριού-Σπουδαστηρίου στο Νησί κινείται πάνω σε δύο άξονες:  από τη μια την επιθυμία να καταστεί το Νησί εκ νέου σημείο αναφοράς για την ιστορική παράδοση του τόπου και από την άλλη την ανάγκη να διασωθούν  οι λαϊκές τέχνες  που αναπτύχθηκαν εκεί.  Η  σκέψη για το νέο μοναστήρι  έρχεται  σαν συνέχεια ενός δικτύου επεμβάσεων στα υπάρχοντα μοναστήρια του Νησιού ( Μουσείο του Αλή Πασά, συνεδριακό κέντρο Μ. Μεταμορφώσεως, Αρχείο της Μητρόπολης Ιωαννίνων  στη Μ. Ελεούσης ) και έχει στόχο την δημιουργία ενός νέου κόμβου στο δίκτυο αυτό. Πυρήνα του σχεδιασμού του αποτελεί  ο παιδευτικός  του χαρακτήρας που ενσωματώνει τις λαϊκές τέχνες του Νησιού και  την ιστορική παράδοση των μοναστηριών ως «Φοιτητήρια».

 

 

Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Η περιοχή παρέμβασης  αποτυπώνεται γεωγραφικά ως νησίδα γης  πάνω στο  νησί. Από τη μια πλευρά, η νησίδα αυτή συστρεφόμενη προς τα έσω έρχεται να συνομιλήσει με τα υπόλοιπα μοναστήρια, ενώ από την άλλη πλευρά, στο όριο της πόλης, εκφράζεται με μια σχέση πλήρως μετωπική.

Οι δύο αυτές συνθήκες μετατρέπονται συνθετικά σε άξονες. Η πορεία στο «φρύδι» του δάσους και το μέτωπο στην πόλη γίνονται, εδώ, κύριες συνθετικές γραμμές.  Σ' αυτές προστίθεται ο άξονας Ανατολής-Δύσης ως  κεντρική συνιστώσα του θέματος κι ,έτσι, η σύνθεση οργανώνεται  σύμφωνα με τα τρία αυτά μέρη. Οι κτιστοί όγκοι γαντζώνονται ή και περιέχονται στην αγκαλιά των συνθετικών γραμμών που μεταφράζονται δομικά σε πέτρινα τοιχία.

Βασικό στοιχείο της σύνθεσης αποτελεί εξ' αρχής  και η κύρια πορεία εισόδου από την λίμνη. ­Η πορεία  γεννάται σε ένα πρώτο νοηματικό επίπεδο από τους καλαμιώνες της λίμνης και πραγματώνεται σε δεύτερο επίπεδο ως γραμμική διαδοχή.

 

 

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΕΙΣΟΔΟΥ
ΚΑΤΩ ΟΡΙΟ-ΛΙΜΝΗ
Η πορεία γεννάται ήδη μέσα από το νερό με την ακτογραμμή να λειτουργεί ως πρώτο όριο και το βραχώδες μέτωπο των τεσσάρων μέτρων να επιφορτίζει τη συνθήκη του διαχωρισμού. Πρόκειται για ένα σκληρό όριο που εμποδίζει τη φυσική συνέχεια της πορείας, αλλά και που την ίδια στιγμή αποτελεί το σημείο-κόμβο που δύναται να την πραγματώσει. Στο πλαίσιο αυτής της προβληματικής, ως επίλυση τίθεται  η δημιουργία ενός κάθετου σημείου υπό την μορφή πύλης, το οποίο έρχεται  να  παραλάβει την κίνηση από χαμηλά. Σε ένα συμβολικό επίπεδο η πύλη μεταφράζεται ως  αφετηρία μετάβασης, ως το σημείο της ελεύθερης επιλογής από το οποίο αρχίζει η εμπειρία του μοναστηριού.

ΠΑΝΩ ΟΡΙΟ- ΚΑΤΩΦΛΙ
Ο άξονας της εισόδου σχεδιάζεται  ταυτόσημος  με τον μνημειακό άξονα της σύνθεσης. Αυτό σημαίνει πως λειτουργεί  όχι μόνον ως διαδικασία μετάβασης από ένα ευρύ εξωτερικό σε ένα στενό εσωτερικό αλλά και ως διαδικασία μύησης προς μια τελετουργία που βρίσκει την πραγμάτωσή της στο καθολικό. Η είσοδος αποτελεί το κατώφλι, ενώ  το καθολικό μαζί με το καμπαναριό υπό τη μορφή μιας «περιέχουσας δομής»  αποτελούν τον πυκνωτή  του νοήματος .

Ο ΥΠΑΙΘΡΙΟΣ ΧΩΡΟΣ
Μαζί με την έννοια της «περιέχουσας δομής» ανακύπτει και η έννοια του υπαίθριου χώρου. Ο υπαίθριος χώρος δεν αντιμετωπίζεται, εδώ, ως το αρνητικό του κτιριακού όγκου αλλά ως πυρήνας του θέματος  που ζωοποιεί με την παρουσία του τα κτίρια που τον περιβάλλουν.  Κάθε επίπεδο υπαίθριου  χώρου αποκτά ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά , συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην σταδιακή  οικειοποίηση του μοναστηριακού χώρου.

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.