133.14 Λατομεία ΛΑΤΟ και ΚΕΚΡΩΨ: ένας περίπατος στο υπολειμματικό τοπίο

Φοιτήτρια : Αντωναροπούλου Ευγενία
Επιβλ. καθηγητής: Δραγώνας Πάνος
Πανεπιστήμιο Πατρών | Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης : 27/ 2/ 2014

Η παρούσα διπλωματική διερευνά τις δυνατότητες επανάχρησης ενός υπολειμματικού χώρου και επιχειρεί τη διαχείρηση και ανάδειξη των ποιοτήτων που εμπεριέχει.

Βασική μου θέση αποτέλεσε η μη αξιολόγηση των ποιοτήτων αυτών σε θετικές και αρνητικές, χαρακτηρισμοί που θα απλουστεύσουν το χειρισμό του χώρου, αλλά η προσπάθεια έντασης τους για τη μεγέθυνση της βιωματικής εμπειρίες του επισκέπτη.

Λατομεία ΛΑΤΟ και ΚΕΚΡΩΨ: Ένας περίπατος στο υπολειμματικό τοπίο

Η περιοχή επέμβασης βρίσκεται στο δεύτερο λόφο του ορεινού συμπλέγματος των Τουρκοβουνίων ανάμεσα στο Αττικό άλσος και στο άλσος Βεϊκου. Τα Τουρκοβούνια, με μέγιστο ύψος 337 μέτρα είναι η ψηλότερη και πλέον εκτεταμένη λοφοσειρά του λεκανοπεδίου και αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ των δήμων Γαλατσίου, Φιλοθέης και Ψυχικού, ενώ το νότιο τμήμα τους ανήκει στο δήμο Αθηναίων.

Έχει έκταση 400 στρέμματα και αποτελείται από τα ανενεργά λατομεία ΚΕΚΡΩΨ και ΛΑΤΟ. Η εξορυκτική δραστηριότητα ξεκίνησε το 1937 από την εταιρεία ΚΕΚΡΩΨ και το 1949 οι εργασίες επεκτάθηκαν και στο Δήμο Γαλατσίου από τη ΛΑΤΟ. Το 1976 σταμάτησε η λειτουργία και των δύο λατομικών επιχειρήσεων, αφήνοντας πίσω τους ένα αλλοιωμένο τοπίο. Το φθαρμένο φυσικό ανάγλυφο σε συνδυασμό με την επέκταση του πολεοδομικού ιστού έχουν μετατρέψει το λόφο σε έναν υπολειμματικό χώρο δίχως ταυτότητα.

Το ανάγλυφο που προέκυψε με το πέρας των εξορυκτικών εργασιών είναι ένα σύνολο από εξάρσεις και κοιλότητες με έντονες υψομετρικές διαφορές που φτάνουν τα 54 μέτρα. Αποτέλεσμα αυτών των αδρών εδαφικών διακυμάνσεων είναι οι βίαιες σκιάσεις που αποτυπώνονται στο έδαφος.

Το τοπίο συμπληρώνουν τα κτίσματα του λατομείου και η ελάχιστη βλάστηση. Τα κτίσματα με εξαίρεση το εκκλησάκι του Αγίου Σάββα, είναι εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά κτίρια, κάποια εκ των οποίων βρίσκονται σε ερειπιώδη κατάσταση.

 

Στόχος της εργασίας αυτής είναι η δημιουργία ενός κοινόχρηστου χώρου αναψυχής, ενός χώρου μνήμης της λατομικής δραστηριότητας και των αποτελεσμάτων της. Πρόθεση μου είναι η ανάδειξη του υπάρχοντος τοπίου και η ενίσχυση της εμπειρίας και των αισθήσεων που προκαλεί η περιπλάνηση μέσα σε αυτό.

Ο περίπατος των αισθήσεων εξυπηρετεί δύο σκοπούς: την ενίσχυση της εμπειρίας που βιώνουμε σε αυτό το παράδοξο τοπίο και την ανάδειξη της θέας προς την πόλη, αλλά και το εσωτερικό του. Η λογική σχεδιασμού της πορείας βασίζεται στην εξομάλυνση της κλίσης του εδάφους, άλλοτε ακουμπώντας, και άλλοτε εισχωρώντας σε αυτό, κρατώντας ανέπαφο, στο βαθμό που είναι εφικτό, το τοπίο.

 

 

Έτσι προκύπτουν τμήματα της διαδρομής που η στάθμη τους βρίσκεται χαμηλότερα από το επίπεδο του υπάρχοντος αναγλύφου, ενώ τα κατακόρυφα επίπεδα που τα ορίζουν λειτουργούν σαν παρωπίδες οδηγώντας το βλέμμα ψηλά στις κορυφές των βράχων. Στις περιπτώσεις που το όρυγμα εφάπτεται σε κάποιον από αυτούς, εντείνεται η αίσθηση του ύψους και της κλίμακας των όγκων. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του χώρου, λόγω της τοπογραφίας του λατομείου, είναι το δίπολο φωτός - σκιάς που δημιουργείται από τις εξάρσεις των όγκων των βράχων.

Η εντύπωση αυτή επεκτείνεται και στα ορύγματα με μεγαλύτερη έκταση, φέρνοντας τον επισκέπτη πιο κοντά σε αυτές τις ακραίες εναλλαγές. Η διαφορά των σταθμών μεταξύ του περιπάτου και του αναγλύφου ποικίλει, κάτι που εξυπηρετεί τον καθορισμό των οπτικών, εμφανίζοντας ή αποκρύπτοντας τμήματα του λατομείου και της πόλης.

Έτσι, όταν η πορεία «σκάβει» τα πρανή του λατομείου με τους ξηροφυτικούς θάμνους, η φύτευση λειτουργεί ως φίλτρο στις εναλλασσόμενες θέες του αστικού ιστού και του λατομείου.

Ένα στοιχείο που καθορίζει το χαρακτήρα του τοπίου είναι τα κουφάρια των βιομηχανικών κτιρίων του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Στοχεύοντας στην ανάδειξή τους ως δείγματα ενός πρόσφατου παρελθόντος, το επίπεδο κίνησης υποβαθμίζεται και τα πρανή που δημιουργούνται καλύπτονται με corten.

Η εναέρια διαδρομή αποσκοπεί κυρίως στην ανάδειξη των θεάσεων. Κατά την πορεία, άλλοτε παρουσιάζονται οπτικές φυγές προς το αστικό τοπίο και άλλοτε το βλέμμα εγκλωβίζεται στο ανάγλυφο του λατομείου, καθώς εκατέρωθεν της διαδρομής μεταλλάσσεται η κορυφογραμμή και η αντίληψη της κλίμακας των εξάρσεων του.

 

 

Όσον αφορά την κατασκευή της εναέριας διαδρομής, βασικό υλικό της είναι το μέταλλο επενδεδυμένο με πανέλα corten.

 

 

Πανέλα corten, κάθετα τοποθετημένα, χρησιμοποιήθηκαν και στις εισόδους του λατομείου για τον καθορισμό της διαδρομής και των οπτικών, και την σταδιακή αποκάλυψη του τοπίου.

 

 

Κατά την πορεία τα μόνα δομημένα στοιχεία που συναντά ο επισκέπτης είναι το αμφιθέατρο και το θεματικό μουσείο του λατομείου, που μαζί με τις εισόδους αποτελούν σημεία συγκέντρωσης των επισκεπτών. Συγκεκριμένα, το θέατρο τοποθετείται σε μια κοιλότητα και ακολουθεί τη λογική του λατομείου, δηλαδή της μετατροπής του εξορυσσόμενου υλικού σε δομικό στοιχείο. Έτσι, μέσω της αφαίρεσης και της πρόσθεσης, το αμφιθέατρο αποκτά την τελική του μορφή.

Την ίδια λογική σχεδιασμού ακολουθεί και το θεματικό μουσείο, που λειτουργεί σαν δίπολο μεταξύ του διαμορφωμένου Αττικού Άλσους και του σεληνιακού τοπίου του λατομείου. Το κτήριο ευθυγραμμίζεται με τις θεάσεις και λαμβάνει τη μορφή μιας κλειστής κεκλιμένης πορείας, τοποθετημένη σε μια σχισμή του υπάρχοντος βράχου.

 

 

Η αυστηρότητα της μορφής του διασπάται από τη χάραξη του περιπάτου και σε επιμέρους σημεία από σχισμές που παρουσιάζονται στον πυρήνα του κτηρίου δημιουργώντας οπτικές φυγές.

Ο περιπατητής έχει την επιλογή να είναι είτε περαστικός κάτω από αυτό μέσω του ορύγματος, είτε περιπλανώμενος στο εσωτερικό του. Όποιος επιλέξει την δεύτερη κίνηση θα εισαχθεί σε μια οπτική εναλλαγή μεταξύ του αλλοιωμένου τοπίου και των εκθεμάτων του μουσείου.

 

 

Ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του μουσείου ως κτίριο είναι πως τα ίδια τα εκθέματα αποτελούν και δομικά στοιχεία του σκελετού του.

Το κτήριο είναι κατασκευασμένο από εμφανές μπετόν, ενώ συρρώμενα πανέλα Corten οριοθετούν της θεματικές ενότητες.

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.