148.14 Το πέρασμα από το ατομικό στο συλλογικό

Φοιτήτρια: Κατσαούνη Σταυρούλα
Επιβλέπων Διδάσκοντας: Ουγγρίνης Κωστής-Αλκέτας
Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πολυτεχνείου Κρήτης
Ημερομηνία Υποστήριξης: 24/02/2014

Περιγραφή: Αντικείμενο της παρούσας μελέτης είναι η συλλογική κατοίκηση, μέσω της κοινοβιακής συμβίωσης. Σκοπός το πέρασμα από την κοινοβιακή μονάδα στη συγκρότηση κοινοβιακών κοινοτήτων, με δυνατότητα εγκατάστασης και προσαρμογής σε διαφορετικά αστικά περιβάλλοντα.

Η παρούσα μελέτη διαπραγματεύεται το ζήτημα της συλλογικής κατοίκησης και την δυνατότητα εγκατάστασης ομάδων ατόμων που την επιθυμούν σε αστικά κενά, μέσα από μια κοινοβιακή συγκρότηση. Η σύγχρονη ατομική έκφανση του κατοικείν επαναπροσδιορίζεται και αντιτάσσεται σ' αυτή ένας κοινοβιακός τρόπος οργάνωσης χώρου και σχέσεων, ως μια διαφορετική αντίληψη της συν-κατοίκησης. Στόχος είναι η οργάνωση της ζωής σε μια άλλη βάση, μέσα σε μια υπάρχουσα κοινωνική δομή, με σκοπό την έμπρακτη αμφισβήτηση του υπάρχοντος. Ως απόρροια αυτού επιχειρείται η δημιουργία ενός ευέλικτου συστήματος σύνδεσης επιμέρους συγκροτημάτων κατοικιών, με στόχο τη δημιουργία μιας κοινοτικής οργάνωσης βασισμένης στην κοινοβιακή συμβίωση.

Σκοπό της παρούσας εργασίας αποτελεί η επαναδιαπραγμάτευση του ρόλου του αρχιτέκτονα στη διαδικασία σχεδιασμού συλλογικής κατοικίας· όχι ως ολοκληρωτικού σχεδιαστή, αλλά ως δημιουργού των εργαλείων που θα καθιστούν τους κατοίκους τελικούς σχεδιαστές και κατασκευαστές. Έτσι επιδιώκεται η δημιουργία ενός συστήματος μονάδων, οι οποίες θα συνθέτονται από τους ίδιους τους κατοίκους, δημιουργώντας το τελικό σύνολο σύμφωνα με τις ανάγκες, την αισθητική και τις σχέσεις που επιθυμούν να έχουν τόσο μεταξύ τους όσο και με τη γειτονιά. Η ατομική έκφραση αποτυπώνεται στον προσωπικό χώρο και η συλλογική στον κοινόχρηστο.

Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη αυτή ξεκινά από τη μικροκλίμακα, μέσω της δημιουργίας δομικών μονάδων και επεκτείνεται μέχρι την κλίμακα του αστικού σχεδιασμού. Τα επίπεδα διαβάθμισης που ορίζονται είναι τρία· δομική μονάδα, κοινοβιακό συγκρότημα, κοινοτική οργάνωση.

Σε ένα πρώτο επίπεδο σχεδιάζονται από τον αρχιτέκτονα η μορφή και ο σκελετός δομικών μονάδων, η σύνθεση των οποίων δημιουργεί ένα συνολικό κτίριο. Οι μονάδες αυτές είναι αυτοφερόμενες με σκοπό να προσφέρουν απεριόριστους τρόπους σύνθεσης και ως εκ τούτου απεριόριστα σενάρια και μορφές κοινοβιακών συγκροτημάτων. H επιλογή και σύνθεση των μονάδων πραγματοποιείται από τους κατοίκους συλλογικά· σύμφωνα με τις ανάγκες και την αισθητική τους. Σε επίπεδο ατομικής έκφρασης, ο αρχιτέκτονας σχεδιάζει μόνο το σκελετό των δομικών μονάδων, ώστε κάθε κάτοικος να μπορεί να διαμορφώσει τον προσωπικό του χώρο όπως αυτός επιθυμεί σε επίπεδο υλικών, ανοιγμάτων και εσωτερικής διαμόρφωσης, ενώ τα χαρακτηριστικά των κοινόχρηστων χώρων καθορίζονται από το σύνολο των κατοίκων.

Σε επόμενο στάδιο, έχουν σχεδιαστεί προαιρετικά τρεις βασικές τυπολογίες κοινοβιακών συγκροτημάτων σε επίπεδο ισογείου, η σύνδεση των οποίων δημιουργεί ευρύτερους σχηματισμούς αστικής κλίμακας. Στόχος είναι η δημιουργία ενός ευρύτερου ευέλικτου συστήματος, το οποίο βασιζόμενο σε κάναβο να μπορεί να προσαρμόζεται σε διαφορετικά χωρικά περιβάλλοντα, έχοντας τη δυνατότητα σχηματισμού τόσο ενός αυτοτελούς συγκροτήματος όσο και μιας κοινότητας. Η ευελιξία αυτή έχει επιπλέον στόχο την ένταξη και προσαρμογή στις ιδιαίτερες συνθήκες του αστικού περιβάλλοντος στο οποίο αναπτύσσεται το σύστημα. Ταυτόχρονα, μετά το αρχικό στάδιο σχεδιασμού να μπορεί να εφαρμόζεται από ομάδες που θέλουν να το ακολουθήσουν, χωρίς την απαραίτητη παρουσία του αρχιτέκτονα. Σε αυτό συμβάλει και η κατασκευή της αυτοφερόμενης μονάδας από ξύλο, ώστε να μην χρειάζεται εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό.

Ως προς τις αρχιτεκτονικές επιλογές, το σύστημα χαρακτηρίζεται από ομαδοποιήσεις γύρω από ένα κεντρικό πυρήνα - ως σημείο συνεύρεσης και ζύμωσης - σε διάφορες κλίμακες διαβάθμισης. Σε αστικό επίπεδο το δίκτυο αυλών και πλατείας που δημιουργείται έχει σκοπό την οργάνωση του δημόσιου και ημι-δημόσιου χώρου με σκοπό τόσο την τόνωση της ομαδικότητας μεταξύ των κατοίκων των συγκροτημάτων, όσο και την επαφή με τα ευρύτερα κοινωνικά σύνολα της περιοχής. Ο στόχος αυτός ενδυναμώνεται και από προτεινόμενες δραστηριότητες που απευθύνονται στην γειτονιά και στην πόλη. Σε αυτές περικλείονται και παραγωγικές δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να εξασφαλίσουν και ένα εισόδημα στην κοινότητα. Μέσω αυτού επιχειρείται να καλυφθούν τόσο ανάγκες του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου όσο και η χρήση και οικειοποίηση του χώρου από όλους τους πολίτες. Ως προς αυτό το στόχο λειτουργεί και η διαφάνεια στις όψεις και η ανοιχτότατα των κοινόχρηστων χώρων συνεύρεσης, ώστε όλοι οι επισκέπτες της περιοχής να γίνονται μέτοχοι της κοινοβιακής συμβίωσης.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.