151.14 Στέγη παιδιών. Χώρος κοινωνικών χρήσεων στη Γκάνα

Φοιτητές : Αλεξάκη Όλγα - Νατάσσα, Γούβαλη Όλγα
Επιβλέπων καθηγητής : Σταυρίδης Σταύρος
Σύμβουλοι καθηγητές : Βασιλάτος Παναγιώτης, Κλαμπατσέα Ειρήνη
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία παρουσίασης : 10/4/2014

Η διπλωματική εργασία τοποθετείται στην πρωτεύουσα της Γκάνας, Ακκρά και συγκεκριμένα στην περιοχή Αλάτζο. Ο σχεδιασμός βασίστηκε στην ερμηνεία της παραδοσιακής τεχνικής ύφανσης στην Γκάνα, το κεντέ. Χρήσεις στέγασης ορφανών, κοινωνικής και ψυχολογικής υποστήριξης, καθώς και δημόσιες αγορές έχουν τοποθετηθεί στο οικόπεδο. Συμπιεσμένη γη και ωμόπλινθοι αποτελούν τις ενεργειακά - αισθητικά άρτιες μεθόδους κατασκευής, συμβάλλοντας στην αναβίωση παλαιότερων παραδόσεων.

Μετά από ένα ταξίδι στην Γκάνα και την εμπειρία των συνθηκών ζωής, του πολιτισμού και της νοοτροπίας των κατοίκων της χώρας, καλλιεργήθηκε μέσα μας το ερώτημα με ποιούς τρόπους θα μπορούσαν να ανακουφιστούν οι άνθρωποι σε σημαντικά θέματα και ελλείψεις της καθημερινότητάς τους. Δεδομένου ότι ο αριθμός των ορφανών στη Γκάνα είναι τεράστιος και η παρεχόμενη φροντίδα μιδαμινή, αποφασίσαμε να συνεχίσουμε σε σχετικό σχεδιασμό. Άλλοι παράγοντες για την επιλογή της Γκάνας είναι τόσο η πρόκληση της αντιμετώπισης των διαφορετικών σε σχέση με την Ελλάδα συνθηκών, όσο και η χρήση υλικών που υπάρχουν σε αφθονία στην περιοχή (χώμα και παράγοντά του), με στόχο το όσο το δυνατό μικρότερο κόστος κατασκευής και την απασχόληση ντόπιων εργατών.
Γκάνα: τροπικό κλίμα, ανύπαρκτοι άνεμοι

-Το 71% των κατοίκων δεν έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό.
- η μητρική θνησιμότητα φτάνει το 4% και ο αριθμός των ορφανών το 1.100.000.

Η Άκκρα (Accra) έχει πληθυσμό περίπου 3 εκατομμύρια. Αποτελεί τη μεγαλύτερη πόλη και διοικητικό, οικονομικό και μεταφορικό κέντρο της χώρας. Η εγκατάσταση των Βρετανικών αποικιών στην πόλη είχε ως αποτέλεσμα στην κατά κάποιο τρόπο διάσπασή της ανάμεσα στους γηγενείς και στις περιοχές των αποίκων. Έτσι, η Ακκρά σήμερα έχει τρεις ποιότητες περιοχών, τις πιο πλούσιες και εξευρωπαϊσμένες, τις παραγκουπόλεις στις οποίες επικρατεί η εγκληματικότητα και οι ασθένειες και τις μεσαίου επιπέδου οι οποίες εμφανίζουν αρκετές ελλείψεις, όπως το Alajo.

- απουσία πολεοδομικού σχεδιασμού
- έλλειψη συστήματος αποχέτευσης,
- ανεπάρκειες στο σύστημα ύδρευσης, συχνές πλημμύρες κατά την εποχή των βροχοπτώσεων
- έλλειψη εστιών πρασίνου,
- οικήματα μονόροφα, πρόχειρες λυόμενες μεταλλικές και ξύλινες κατασκευές,
- υφαντουργοί, κινούμενοι μικροπωλητές, αγρότες, γυναίκες κουβαλούν αντικείμενα έναντι αντιτίμου, είτε πωλούν το φαγητό τους έξω από το σπίτι τους.

Δίπλα στο οικόπεδό μας υπάρχει ο σταθμός συγκέντρωσης των τρό-τρό (λεωφορεία), στα οποία συγκεντρώνονται ορφανά και άστεγοι τις ώρες που δεν λειτουργεί η περιοχή και βρίσκουν καταφύγιο. Θα μπορούσε επομένως αυτή η δραστηριότητα να διοχετευθεί δίπλα ακριβώς, με οργανωμένες υποδομές και προσωπικό.

Στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον οικείο στους χρήστες του, βασιζόμενο σε δυνατά στοιχεία της παράδοσής τους που, όπως φαίνεται και παρακάτω θα συνδυαστεί και με παραδοσιακές μεθόδους κατασκευής. Η βασικότερη τέχνη τους προερχόμενη από τους αρχαίους λαούς της Γκάνας είναι το Κεντέ.

- φοριέται κυρίως σε τελετές, φεστιβάλ και άλλες ξεχωριστές συγκεντρώσεις.
- Τα σχέδια του υφάσματος φαίνεται να εξελίσσονται με την εξέλιξη της κοινωνίας,
- περισσότερα από 300 σχέδια κεντέ, καθένα από τα οποία έχει μία ονομασία και ένα συμβολισμό,
- οι κλωστές τεντώνονται και στηρίζονται με κάποιο βαρύ αντικείμενο, απλωμένες σε απόσταση 5-6 μέτρων μακριά από τον αργαλειό. Το τελικό προϊόν έχει φάρδος μόνο 10 εκτοστά και στη συνέχεια συνδυάζεται με άλλες λωρίδες μέχρι το τελικό μέγεθος.

Η αυστηρή ρυθμικότητα και επανάληψη των μοτίβων μεταφράστηκαν αρχιτεκτονικά σε κάνναβο και ίσες και επαναλαμβανόμενες αναλογίες των όγκων, ενώ τηρήθηκε η διάταξη των χρήσεων σε λωρίδες όπως και στο ύφασμα. Όπως οι κλωστές τεντώνονται από τους αργαλειούς, έτσι παρομοιάστηκαν στην κάτοψη οι ακμές των γύρω κτιρίων με αργαλειούς και προέκυψαν «κλωστές» που διαπερνούν το οικόπεδο. Η ύφανση ξεκινάει με τις κλωστές στο χώρο και τελικά προκύπτει το αυστηρά γεωμετρικά υφαντό. Εδώ δημιουργήθηκαν στέγαστρα με βάση τις χαράξεις - κλωστές κάτω από τις οποίες εκτείνονται αυστηρά τοποθετημένοι όγκοι. Ξεκινώντας ανατολικά, τοποθετείται το κέντρο των κοινωνικών λειτουργών (εκλείπουν στην πρωτεύουσα) ώστε να παρέχεται στα παιδιά κατάλληλη υποστήριξη. Έπειτα ακολουθεί η κοινωνική κουζίνα που έχει ελεύθερο χαρακτήρα. Εκεί μπορούν οι γυναίκες της περιοχές να προσφέρουν τα φαγητά τους (αντί να τα πωλούν στο δρόμο) στα παιδιά και στους κατοίκους της περιοχής. Κατόπιν, η διοίκηση του ορφανοτροφείου και κατόπιν οι έξι κοιτώνες όπου μοιράζονται τα παιδιά ανάλογα με την ηλικία τους. Οι όγκοι στεγάζονται με στρώμα λαμαρίνας στηριζόμενο με ξύλινο σκελετό, το οποίο προστατεύει από τα όμβρια ύδατα και με κλίση τα συγκεντρώνει σε δεξαμενές στο έδαφος. Λόγω των πλημμυρών η κατασκευή έχει υπερυψωθεί ενώ οι ωμόπλινθοι και η συμπιεσμένη γη εδράζονται για στατικούς λόγους και για προστασία από το νερό σε μία πέτρινη βάση. Οι είσοδοι των χώρων κλείνουν με πανέλα πληρωμένα με υφάσματα κεντέ της επιλογής των κατοίκων. Όλοι οι χώροι είναι έτσι μελετημένοι και έχουν τέτοια ανοίγματα ώστε να επιτευχθεί ο κατάλληλος αερισμός, όντας τοποθετημένοι ώστε να δημιουργούνται αλάνες και χώροι υπαίθριας δραστηριότητας οικείοι προς τα παιδιά, προσαρμοσμένοι στα δεδομένα της καθημερινής ζωής στη Γκάνα. Έχουν επικοινωνία με το δημόσιο χώρο καθώς το κτίριο δεν χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια, ταυτόχρονα όμως παρέχεται και η απαραίτητη ασφάλεια των παιδιών. Στο δημόσιο χώρο, έχουν δημιουργηθεί γραμμικές αγορές κάτω από τα στέγαστρα - κλωστές, ώστε να διοχετεύεται η εμπορική δραστηριότητα της περιοχής, συνυπάρχοντας με δημόσιους χώρους κίνησης. Έτσι, ο ζωντανός χαρακτήρας της περιοχής θα εισέλθει μέσα στο οικόπεδο. Σε αυτή τη ζώνη βρίσκονται τοποθετημένοι τρεις όγκοι πρακτικής του κεντέ, ανοιχτοί προς όλους τους χρήστες με δυνατότητα έκθεσης των δημιουργιών στις γραμμικές αγορές. Παρακάτω αναλύονται οι βασικές αρχές σχεδιασμού, τα συνθετικά στοιχεία και οι μέθοδοι κατασκευής.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.