171.14 Σχεδιαστικές παρεμβάσεις για αστέγους

Φοιτήτρια: Πουρδαλά Ελένη
Επιβλέπων καθηγητής: Δραγώνας Πάνος
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Παρουσίασης: 30-10-2014

Στόχος της επέμβασης είναι η πρόταση λύσεων για την διευκόλυνση της μετάβασης των αστέγων από την έλλειψη στέγης στην ανεξαρτητοποίηση. Γίνεται η θεώρηση πως ο άστεγος περνάει από πέντε στάδια κατά την επανένταξή του στην κοινωνία. Αυτά είναι η στασιμότητα, η αποδοχή βοήθειας, η εμπιστοσύνη, η εκμάθηση και η αυτοσυντήρηση. Οι επεμβάσεις παίρνουν τη μορφή φορητών, εφήμερων και αναστρέψιμων κατασκευών.

Η έλλειψη στέγης είναι ένα από τα κύρια προβλήματα που συμπεριλαμβάνεται  στην Στρατηγική για την Κοινωνική Προστασία και ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης . Η πρόληψη της έλλειψης στέγης και η επαναστέγαση των αστέγων απαιτεί την κατανόηση των διαδικασιών που οδηγούν σε αυτή και άρα μια ευρεία αντίληψη για το τι σημαίνει έλλειψη στέγης.

Η FEANTSA (Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των οργανώσεων που εργάζονται με τους αστέγους) έχει αναπτύξει μια τυπολογία για την έλλειψη στέγης και τον αποκλεισμό από την κατοικία, που ονομάζεται ETHOS. Η τυπολογία αυτή ξεκινάει από την κατανόηση του ότι υπάρχουν 3 παράμετροι που συνιστούν την έννοια του σπιτιού:

- Το να έχει κάποιος σπίτι σημαίνει ότι έχει ένα κατάλληλο οίκημα (ή χώρο) στο οποίο έχει την αποκλειστική κυριότητα. Αυτή είναι η φυσική του διάσταση.
- Το να είναι κανείς σε θέση να διαθέτει προσωπικό χώρο και παράλληλα να απολαμβάνει τις κοινωνικές του σχέσεις. Αυτή είναι η κοινωνική του διάσταση.
- Το να έχει κανείς ένα νόμιμο τίτλο για την ιδιοκτησία ενός χώρου. Αυτή είναι η νομική του διάσταση

Από προσωπική έρευνα, καταγράφονται και παρουσιάζονται δεδομένα σχετικά με  τους φορείς που παρέχουν βοήθεια στον πληθυσμό των αστέγων και αφορούν τους ξενώνες φιλοξενίας, την παροχή συσσιτίων, τη διανομή του ρουχισμού καθώς και των εγκαταστάσεων για την προσωπική φροντίδα.

 

Θεωρώντας πως ο άστεγος περνάει από 5 διαδοχικά στάδια για την επανένταξή του στην κοινωνία, η παρούσα διπλωματική εργασία επιχειρεί να προτείνει λύσεις για κάθε ένα από αυτά. Οι επεμβάσεις παίρνουν τη μορφή φορητών, εφήμερων και αναστρέψιμων κατασκευών με τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών.

Τα 5 στάδια είναι: στασιμότητα, αποδοχή βοήθειας, εμπιστοσύνη, εκμάθηση, αυτοσυντήρηση.

 

ΣΤΑΣΙΜΟΤΗΤΑ
Στο στάδιο αυτό δεν υπάρχει η ικανότητα να παραμείνουν θερμοί, χορτασμένοι, ασφαλείς και καθαροί. Αν είναι άστεγοι που διαμένουν στο δρόμο μπορεί να μην τρώνε ή να πλένονται τακτικά. Λείπει η ικανότητα για συζήτηση σχετικά με την προσωπική φροντίδα. Υπάρχει άρνηση στο σημείο να απομακρύνονται από τους άλλους ή να βλάπτουν τον εαυτό τους.

Το ζήτημα λοιπόν γίνεται η επιβίωση σε εξωτερικό χώρο, κύριο μέλημα η κάλυψη των βιολογικών αναγκών, καθώς και η αναζήτηση καταλύματος προς διανυκτέρευση. Ο άστεγος αναζητά ένα προστατευμένο περιβάλλον, αναγκασμένος να μεταφέρει διαρκώς τα υπάρχοντά του.

Σχεδιάζονται ένα φορητό κατάλυμα και μια κινητή ιατρική μονάδα.

Το πρώτο αποτελεί ένα κιτ επιβίωσης για τον άστεγο που διαμένει στο δρόμο. Πρόκειται για μια τροχήλατη κατασκευή που δύναται να ξεδιπλωθεί όταν βρίσκεται σταθμευμένη και περιλαμβάνει αναδιπλούμενο κρεβάτι με πανί προστασίας, περιστρεφόμενο κάθισμα, πάγκο εργασίας και αποθηκευτικό χώρο.

Η κινητή ιατρική μονάδα χρησιμοποιεί δύο container, το ένα με μικρή τροποποίηση ώστε να εμπεριέχεται στο πρώτο. Σε κατάσταση στάθμευσης το εσωτερικό  container σύρεται προς τα έξω ώστε να μεγαλώσει το χρήσιμο εμβαδόν του ιατρείου.

 

ΑΠΟΔΟΧΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ
Στο στάδιο αυτό ο άστεγος συμφωνεί να κάνει ντους και να φορέσει καθαρά ρούχα. Σταθερά αποδέχεται βοήθεια προσωπικής φροντίδας. Αρχίζουν και βελτιώνονται τα επίπεδα αλλά πέφτουν όταν αποσύρεται η υποστήριξη.

Αναγνωρίζει πως χρειάζεται βοήθεια και την αναζητά στους φορείς που του παρέχουν υποστήριξη.

Σχεδιάζονται λοιπόν κέντρα παροχής βοήθειας: ιατρικό κέντρο για οργανωμένη ιατρική βοήθεια και διεξαγωγή εξετάσεων, κέντρο υγιεινής για την προσωπική φροντίδα, κέντρο ημέρας με δυνατότητα παροχής συσσιτίου και ρουχισμού.

Πρόκειται για εγκαταστάσεις αναστρέψιμου χαρακτήρα που συνθέτονται από ανακυκλωμένα  container. Αυτά μεταφέρονται στην τοποθεσία προκατασκευασμένα μειώνοντας  το κόστος αλλά και το χρόνο συναρμολόγησής τους.

 

ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ
Στο στάδιο αυτό κάνουν την εμφάνισή τους τα πρώτα δείγματα πως η καθαριότητα, η διατροφή, ο ύπνος είναι σημαντικά για τον άστεγο. Θέλει ενεργά να αναπτύξει δεξιότητες αν προηγουμένως δεν τις είχε.

Αρχίζει να ενδιαφέρεται περισσότερο για την κάλυψη των αναγκών του και δείχνει εμπιστοσύνη στα κέντρα παροχής βοήθειας.

Σχεδιάζεται ένα στοιχείο επίπλωσης για τους ξενώνες φιλοξενίας, μια φορητή μονάδα ύπνου. Βασική αρχή για το σχεδιασμό της ήταν ότι θα πρέπει να μεταφέρεται εύκολα σε διαφορετικές τοποθεσίες τόσο για να εξυπηρετήσει ξενώνες έκτακτης ανάγκης, όσο  και ξενώνες βραχυπρόθεσμης φιλοξενίας. Όντας κλειστή καταλαμβάνει μικρό χώρο, ενώ σε πλήρη έκταση διαθέτει ένα μονό κρεβάτι, πάγκο εργασίας, ράβδο ανάρτησης ρούχων και ράφια αποθήκευσης.

 

ΕΚΜΑΘΗΣΗ
Ο άστεγος κατανοεί τη σημασία της προσωπικής φροντίδας και πως επηρεάζει το πως νιώθει για τον εαυτό του και πως αντιδρούν οι γύρω του. Τα κίνητρα του αυξάνονται και ενδιαφέρεται για την παραμονή του στο κέντρο φιλοξενίας. Συμμετέχει ενεργά στη λειτουργία του ξενώνα όπου φιλοξενείται και εργάζεται για την υποστήριξή του.

Σχεδιάζονται χώροι εστίασης  σε κενά ισόγεια κτιρίου επί της Πλατείας Θεάτρου. Οι επεμβάσεις στα καταστήματα πραγματοποιούνται στις όψεις  με τη χρήση περιστρεφόμενων στοιχείων.

 

 

Η καντίνα σχεδιάζεται για τοποθέτηση σε δημόσιους  χώρους. Έχει τη δυνατότητα εύκολης μεταφοράς και αυτονομίας στη λειτουργία.

 

ΑΥΤΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗ
Ο άστεγος πλέον βρίσκεται σε καλή κατάσταση , φροντίζει τον εαυτό του και τον χώρο του χωρίς βοήθεια.

Έχει ανάγκη από εργασία, ώστε να ανεξαρτητοποιηθεί και θέλει να επικοινωνήσει το πρόβλημά του για να αποτρέψει αντίστοιχες καταστάσεις.

Αξιοποιείται κενό κτίριο της πλατείας Βαρβακείου, το οποίο επαναλειτουργεί ως χώρος γραφείων για το περιοδικό των αστέγων. Η επέμβαση αλλάζει την όψη του κτιρίου ώστε να τον μετατρέψει σε χώρο συζήτησης και επικοινωνίας.

 

Κενά καταστήματα της υπόγειας στοάς της πλατείας Βαρβακείου ενεργοποιούνται και λειτουργούν ως εργαστήρια κατασκευής των φορητών μονάδων  που διανέμονται στους αστέγους. Στόχος είναι η συμμετοχή του περαστικού δίνοντας υλικά προς ανακύκλωση και  η ενεργοποίηση ενός αδρανή χώρου.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.