ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ
Συμμετοχες 2014
Φοιτήτριες: Αικατερίνη Μπακαλιού, Ειρήνη - Δάφνη Σάπκα
Επιβλέπων καθηγητής: Αναστάσιος Τέλλιος
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Ημερομηνία παρουσίασης: Οκτώβριος 2014
Η πρόταση της παρούσας διπλωματικής εργασίας εστιάζει στην περιοχή της Αγίας Παρασκευής, η οποία αποτελεί κομβικό σημείο στάσης για το πέρασμα των Τεμπών. Στοχεύει στην ανάδειξη της μοναδικής ταυτότητας του τόπου, στην ενοποίηση των βασικών του λειτουργιών, καθώς και στην γλυπτική ενσωμάτωση του σχεδιασμού στο φυσικό τοπίο, λαμβάνοντας ισάξια υπόψιν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.
Η Κοιλάδα των Τεμπών βρίσκεται ανάμεσα στα όρη Όλυμπος προς Βορρά και Όσσα (Κίσσαβος) προς Νότο, ενώ στο εσωτερικό της ρέει ο ποταμός Πηνειός. Η στρατηγική της σημασία επισημαίνεται ήδη από τον Ηρόδοτο, καθώς αποτελεί το μόνο πέρασμα προς τη θάλασσα μεταξύ των ορεινών όγκων της Θεσσαλίας, που λόγω της στενότητάς του μπορούσε εύκολα να ελεγχθεί. Τα Τέμπη παρουσιάζουν, επίσης, εξαιρετικό γεωφυσικό ενδιαφέρον και γι' αυτό αποτέλεσαν τόπο λατρείας και έμπνευση για την ελληνική μυθολογία.
Το όνομα Δώτια Τέμπεα ή Δωτίου Πύλαι σχετίζεται αφενός με τη Δωτία την κόρη του Ελάτου, ηγεμόνα των Λαπιθών που κατοικούσε στη Λάρισα της Θεσσαλίας, από την οποία ο κάμπος ονομάστηκε «Δώτιον πεδίον» και αφετέρου με το ρήμα «τέμνω», ως αποτέλεσμα της διάβρωσης των υδάτων που κατέκλυσαν τη θεσσαλική πεδιάδα, κατά τον Απολλόδωρο. Κατά τον Ησύχιο δηλώνει «στενά των ορών», εδώ μεταξύ Κάτω Ολύμπου και Όσσας.
Στην αρχαιότητα, όπως και στους νεότερους χρόνους, ο δρόμος επικοινωνίας μεταξύ Θεσσαλίας και Μακεδονίας περνούσε από τη δεξιά πλευρά της Κοιλάδας, στους πρόποδες της Όσσας. Σήμερα κατασκευάζεται η νέα εθνική οδός, υπόγεια, στην ίδια πλευρά, ενώ στην αριστερή έχει ήδη κατασκευασθεί η νέα υπόγεια σήραγγα του σιδηροδρόμου. Οι δύο προγενέστερες σιδηροδρομικές γραμμές που διασχίζουν την περιοχή δε χρησιμοποιούνται πια.
Η προσέγγιση της περιοχής επέμβασης από την πλευρά του δρόμου με κατεύθυνση τη Θεσσαλονίκη γίνεται μέσω υπόγειας διάβασης, ενώ μία κρεμαστή πεζογέφυρα συνδέει τις δυο όχθες του Πηνειού. Ωστόσο, η δυσλειτουργική πρόσβαση, η απουσία συντήρησης των υφιστάμενων υποδομών και η υπερχείλιση του ποταμού, γεννούν αποσπασματικούς χώρους και παρουσιάζουν μία μόνιμη εικόνα εγκατάλειψης.
Η σχεδιαστική προσέγγιση, της πρότασης, βασίζεται στη δίνη και τη δυναμική των ροών που κατακλύζουν την περιοχή, είτε αυτές είναι πιο γραμμικές και απόλυτες (όπως η εθνική οδός, οι σιδηροδρομικές γραμμές, η πεζογέφυρα) είτε είναι πιο φυσικές και ελεύθερες (πηγές, ποτάμι, άνεμος).
Ανάλογα με την εποχή του χρόνου και τις καιρικές συνθήκες ο ρους του Πηνειού, η ποσότητα και η ορμή του νερού ποικίλουν.
Προκειμένου να ανταποκριθεί λειτουργικά σ' αυτή τη μεταβλητότητα, ο χώρος διαμορφώνεται κλιμακωτά σε επίπεδα τα οποία ενοποιούνται με ράμπες ομαλών κλίσεων, εξασφαλίζοντας ανεμπόδιστη πρόσβαση στο σύνολο των επισκεπτών. Με αυτό το σχεδιασμό επιτυγχάνεται ασφαλής προσέγγιση στην περιοχή, ακόμη και αν η υπερχείλιση του ποταμού φτάσει στο μέγιστο όριο.
Ως εργαλεία οργάνωσης του χώρου, ενοποίησης και προστασίας από την ορμή του νερού προτείνονται τεχνητά πρανή. Η οργανική τους φόρμα στοχεύει στην αρμονική ενσωμάτωση τους στο φυσικό τοπίο καθώς και στη διαμόρφωση ενός ενιαίου, δυναμικού, ροϊκού χώρου. Όσο η φυσική στάθμη του νερού ανεβαίνει, το σχεδιασμένο τοπίο μεταβάλλεται, ενώ τα όρια της όχθης συνεχώς επαναπροσδιορίζονται. Συνολικά, χαράζεται μία συνεχής εξελισσόμενη πορεία, σαν ένα «ποτάμι», αντιπαραβάλλοντας συνεχώς την έννοια της τάσης με αυτή της μεταβολής.
Τρεις φυσικές πηγές στη βόρεια όχθη, που αναβλύζουν από τις σπηλιές του Ολύμπου, τροφοδοτούν τα νερά του Πηνειού. Ο χώρος γύρω από τις πηγές διαμορφώνεται αμφιθεατρικά, με σεβασμό προς τη φυσική βλάστηση, κάνοντας σχεδιαστική αναφορά στο γεωλογικό φαινόμενο της διάβρωσης που προκαλεί το υγρό στοιχείο στις όχθες του ποταμού.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο λατρευτικός χαρακτήρας του τόπου συνδέεται άμεσα με τα νερά των πηγών και του Πηνειού. Η κοιλάδα των Τεμπών ήταν αφιερωμένη στη λατρεία του Απόλλωνα, θεού του θρησκευτικού καθαρμού και της μαντικής. Σε πολύ κοντινή απόσταση από την κύρια πηγή βρέθηκαν ίχνη του ιερού του Απόλλωνα Πυθίου ή Τεμπείτη, τα οποία επιβεβαιώθηκαν και επιγραφικά. Εκεί, κάθε 8 χρόνια, λάμβαναν μέρος, τα Σεπτήρια, τελετές που περιλάμβαναν τον εξαγνισμό ενός απεσταλμένου από τους Δελφούς παιδιού και τη συγκομιδή της Δάφνης, που μεταφερόταν πίσω με πομπή (δαφνοφορία).
Η αμφιθεατρική σχεδιαστική προσέγγιση καθώς και η τοποθέτηση μιας πλωτής κατασκευής που προορίζεται για τη φιλοξενία υπαίθριων πολιτιστικών δραστηριοτήτων σε κεντρικό σημείο της πηγής, επιδιώκει να συνδέσει το σχεδιασμό με τις μνήμες του τόπου.
Οι εγκαταλειμμένες υποδομές του παλιού σιδηροδρόμου συντηρούνται και επαναχρησιμοποιούνται. Η σήραγγα, της πρώτης γραμμής, προορίζεται να φιλοξενεί μουσειακές χρήσεις, ενώ η δεύτερη γραμμή της Κοιλάδας των Τεμπών επαναλειτουργεί ως μουσειακός σιδηρόδρομος με εκτέλεση εκδρομικών δρομολογίων. Σχεδιάζεται νέος επιβατικός σταθμός, μικρής κλίμακας, για τη στάση της Αγ. Παρασκευής, ενώ οι προσθήκες του έχουν ως μορφολογική υπόμνηση την ταχύτητα κίνησης των αμαξοστοιχιών. Επίσης, ένας μικρός σταθμός φιλοξενίας με συνεδριακό χώρο ενσωματώνεται στο βράχο.
Ως προς την υλικότητα, γίνεται χρήση της χαρακτηριστικής πέτρας της περιοχής, χαλίκι, ξύλο και πατημένο χώμα.
Το ιδιαίτερο φυσικό κάλλος του Ολύμπου και των Τεμπών, οι διάσπαρτοι αρχαιολογικοί χώροι, τα μνημεία και οι διάχυτες ιστορικές μνήμες συνιστούν την μοναδικότητα του τόπου. Με την πρότασή μας θέλουμε να ενισχύσουμε και να αναδείξουμε αυτό το χαρακτήρα, να δημιουργήσουμε ένα νέο πυρήνα πολιτισμού και νέα τοπία μνήμης για τους επισκέπτες.
Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.
